Со?ыстан кейінгі ?дебиет пен ?нер

Сабақ тақырыбы: Соғыстан кейінгі Әдебиет пен өнер
Сабақ мақсаты: Соғысқа дейінгі және кейінгі Қазақстанда білім және ғылымның дамуы, әдебиет пен қоғамдық ғылымдардың қысым жасауы қудалаумен жазалаудың жалағасуын түсіндіру.
білімділігі: Қазақстанда мәдени жаңа құбылыстар жайында ғылыммен білімнің дамуында жетістіктер мен қатар «Бекмахановісі» сияқты жағымсыз істердің орын алғандығы жөніндебілім-біліктілікті қалыптастыру.
тәрбиелігі: Оқушыларға осы тақырыпты түсіндіре отырып, өз Отанының тарихын білуге еліміздің атақты ер азаматтарын 

білуге тәрбиелеу. Оқушылардың бойына ұлтжандылық қасиетті қалыптастыру.
дамыту: Қазақ тарихының қыспаққа алынуы цензураның күшейуі, «Бекмаханов ісіне» байланысты қосымша материалдар жинақтау.
Сабақ көрнекілігі: Суреттер, кестелер, қосымша құжаттар.
Пән аралық байланыс: әдебиет, география, саясаттану.
Сабақ түрі: Дәстүрлі емес сабақ.
әдісі: Электронды оқу жүйесі.
 Сабақ барысы: Ұйымдастыру.
Кесте арқылы өткен сабаққа шолу.
Жаңа сабаққа байланысты кестені пайдалану.
Бекіту «Кім жылдам».
Бағалау. Үйге тапсырма беру.
Сабақ жоспары:
1. Жоғарғы және орта білімді дамыту.
2. Әдебиет жаңа толықты. «Абай мектебі».
3. Қазақстан Ғылым академиясының ашылуы.
4. Қоғамдық ғылымдар қысым жасалды.
5. «Бекмаханов ісі» М. Елікбаевтың тағдыры.
6. «Космополит».

Мәдени жорық

Ғылымның қалыптасқан кезі

Зайырлы пәндер

Сауатсыздықды жою

Қазақ әдебиеті

Қазақстан мәдениетіндегі жаңа құбылыстар.(Соғысқа дейінгі білім мен ғылым)
1. Тегін оқу. Ұлдар мен қыздарды бірге оқыту.
1924 жылы сәуір «Сауатсыздық жойылсын» қоғамы құрылды. Кеңестік білім жүйесінің негізгі қағидалары: тегін оқу, ұлдар мен қыздарды бірге оқыту, дніи пәндерді оқу бағдарламасынан алып тастау болды. 1921-1927 жылы 200 мың адам оқып сауатын ашты. 1928 жылы аяғында сауатты адамдар 25 %, оның ішінде 
қазақтар – 10 % болды. 1926 жылы «Бірыңғай еңбек мектебі туралы Ереже»қабылданды. Осы ережелер бойынша міндетті бастауыш білім беру енгізілді. Үш жылдық және төрт жылдық мектептер және қазақ қыздарына арнап мектептер ашылды. Қыздарға арналған мектептер Шымкент, Алматы, Түркістан, Оралда ашылды.
2. Зайырлы пәндер. Латын әрпінің ендірілуі.Мәдени құрылыс процесін жеделдетуге ұлттық зиялылар ықпалы ерекше болды. Араб тілінде оқулықтар жазылды. Мысалы: А. Байтұрсынов – суретті әліппені, мысал-жұмбақтар жинақтары, Ж. Аймауытов – қостілділік және ана тілін оқыту 
әдістемесі, Ә. Бөкейханов – география оқулығын, Қ. Сәтпаев – алгебра оқулығын құрастырды. 

1. ы комсомолдар бастамасымен Бүкілқазақстандық мәдени жорық басталды. Соғысқа дейін 65 мың комсомол мәдени жорықтарға қатысты. 1931 жылы желтоқсан «15-50 жас арасындағы сауатсыз халыққа жалпыға бірдей міндетті білім беру» енгізілді. 1939 жылы жалпы халықтың сауаттылығы 65 %-ға, оның ішінде қазақтар 40 %-ға жетті.
   Жоғары оқу орындарының ашылуы.
   1928 жылы – тұңғыш педагогикалық институт, оған кейін Абай есімі берілді.
   1929 жылы – Алматы зоотехникалық-малдәрігерлік институты.
   1930 жылы – Қазақ ауылшаруашылық институты.
   1931 жылы – Алматы медицина институты.
   1931-1932 жылдары – Орал және Қызылорда педагогикалық институттары.
   1934 жылы – С. М. Киров атындағы Қазақ Мемлекеттік Университеті.
   1934 жылы – Қазақ кен-металлургия институты.
   1928 жылы – 24 техникум, 1940 жылы – 118 техникум.
   Ұлы Отан соғысы қарсаңында 20 оқу орны, 118 орта арнаулы оқу орны болып 40 мыңдай адам оқыды.
   Қазақстан ғылымының қылыптасқан кезеңі.
   1920 жылы қазақстанда зерттеу қоғамы құрылды. Қазақ АКСР халық ағарту 
   комиссариятының академиялық орталығы құрылды. Бұл орталық қазақша жазуды жетілдірді. Қазақ тілінде алғашқы оқулықтарды құрастырды. Қазақ халқының тарихы, этнографиясы жөнінде еңбектер басып шығарды. Мысалы: 1926 жылы М. Е. Массон Әулиеатада қазба жұмыстарын жүргізді
   1932 жылы КСРО Ғылым Академиясының Қазақстандағы базасы құрылды. 
   Зоология және ботаника секторларының қатарына тарих секторы қосылды.
   1935 жылы «Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы» (авторы С. Асфендияров) жарыққа шықты. Соғыс қарсаңында 57 ғылыми мекемеде 1700-дей ғалым еңбек етті.
   Қазақ әдебиеті мен өнері қалыптасты.
   Қазақстанның мәдени мұрасында қазақ әдебиеті ерекше орын алды.
   Прозалық шығармалар:
   С. Сейфуллин – «Тар жол, тайғақ кешу» (1927 жылы). Б. Майлин – «Азамат Азаматыч».

Ж. Аймауытов – «Қартқожа».
С. Мұқанов – «Жұмбақ жалау».

С. Ерубаев – «Менің құрдастарым».

Ғ. Мустафин – «Өмір мен өлім».

Поэзия:
С. Сейфуллин – «Көкшетау».

С. Мұқанов – «Сұлушаш».

І. Жансүгіров – «Құлагер».

Қазақ драматургиясы дамыды.
М. Әуезов – «Айман - Шолпан», «Түнгі сарын».

Б. Майлин – «Жалбыр».

Ғ. Мүсірепов – «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу».

Ж. Аймауытов – «Мансапқорлар», «Ел қорғаны».

1934 жылы 12-18 маусым – Қазақстан жазушуларының 1 съезі өткізілді.
1935 жылы Халық поэзиясының алыбы Ж. Жабаевтың 90 жасқа толуы атап өтілді. 
1936 жылы С. Сейфуллиннің әдеби қызметінің 20 жылдығы мерекеленді. 
Сталиндік жазалау қазақ әдебиетінің дамуын төмендетті.
. Қазақ Кеңестік өнер қалыптасты.
Халықтық музыканы зерттеуде А. В. Затаевичтің еңбегі ерекше. Ол 2300-ден астам 
халық әндері мен күйлерін жазып қалдырған. Оның еңбектері:
1925 жылы «Қырғыз (Қазақ) халқының 1000 әні».

1935 жылы «Қазақ халқының 500 әні мен күйі деп аталды».

«Космополит»

Қазақстанда бір ғана «Бекмаханов ісі» емес биология, медицина, экология 
саласындағы ғалымдарға «космополит» деген айыптар тағылып, олар 
республикалық ғылыми – зерттеу мекемелерінен және оқу орындарынан 
қуылды. Мысалы: Қазақ Мемлекеттік Университетінің ректоры 
Төлеген Тәжібаев. 1951 жылы 6 шілде - «Қазақ Мемлекеттік Университетіндегі саяси – тәрбие жұмысы мен кадрлық іріктеудегі ірі кемшіліктер туралы» қаулы қабылданды. 

Т.Тәжібаев – оқытушылық қызметке саяси сенімсіз болғандықтан Академиядан құрылған адамдарды жұмысқа алғандығы үшін және буржуазияшыл – ұлтшыл 
Е.Бекмахановты қолдағаны үшін айыпталды.

Қорытынды:
Мінеки, балалар, еліміздің білім және ғылым саласының дамуының кезеңдерінің жағымды және жағымсыз кездері болғанын түсіндік. Жағымды жағы -халық тегін білім алды, жағымсыз жағы - еліміздің тарихы ақсады, қыспақта болды. Оған тарих куә.  

 Бекіту «Кім жылдам?»

1. «Сауатсыздық жойылсын» қоғамы қай жылы құрылды?
а. 1928ж. в. 1921ж.
б. 1920ж. г. 1924ж.
2.1928 ж. сауатты адам қанша % , оның қазағы қанша % ?
а. 25%, қазағы 5% в. 30 %, қазағы 15 %
б. 25 %, қазағы 10 % г. 30 %, қазағы 20 %
3. Соғысқа дейінгі міндетті оқу:
а. 2 жылдық бастауыш білім в. 4 жылдық бастауыш білім
б. 3-4 жылдық бастауыш білім г. Орта білім міндетті
4. Қай жылы латын әрпіне көшірілді?

а. 1921ж. в. 1928ж.
б. 1925ж. г. 1930ж.
5. Суретті әліппе оқулығын кім шығарды?
а. А.Байтұрсынов в. Ә.Бөкейханов
б. Қ.Сәтбаев г. М.Дулатов
6. Ана тілін оқыту әдістемесін кім құрастырды?
а. А.Байтұрсынов в. Ә.Бөкейханов
б. Ж. Аймауытов г. Қ.Сәтбаев
7. География оқулығын кім жазды?
а. Ә. Бөкейханов в. Қ. Сәтбаев
б. А.Байтұрсынов г. Ж.Аймауытов
8. Алгебра оқулығын кім жазды?
а. Қ.Сәтбаев в. Ж.Аймауытов
б. Ә.Бөкейханов г. А.Байтұрсынов
9. Мәдени жорыққа қанша комсомол қатысты?
а. 60 мың в. 70 мың 
б. 65 мың г. 75 мың
10. Соғыс алдында халықтың сауаттылығы қанша пайыз?
а. 65 %, қазақтар 40 % в. 75 %, қазақтар 50 %
б. 65 %, қазақтар 45 % г. 75 %, қазақтар 55 %

Бағалау
Үй тапсырмасы Сабақ тақырыбы: Соғыстан кейінгі әдебиет пен өнер