П?ні: ?аза?стан тарихы
Саба?ты? та?ырыбы: ОРЫС ДЕМОКРАТИЯЛЫ? М?ДЕНИЕТІ Ж?НЕ ?АЗА?ТЫ? ?ЛЫ ?АЛЫМЫ ШО?АН У?ЛИХАНОВ
Саба?ты? ма?саты: Жа?а білімді ме?герту
Саба?ты? міндеттері:
а)білімділік: ХІХ ?асырды? ІІ жартысында?ы ?аза? м?дениетіні? к?рінісі, орыс демократиялы? м?дениетіні? ?сері, орыс – ?аза? ?атынастарыны? тере?деуі ж?нінде ??гімелеу. ХІХ ?асырды? екінші жартысында?ы орыс м?дениеті? ?аза? хал?ыны? ?міріне ?сері, ?аза? хал?ыны? тарихын зерттеуде алды??ы ?атарлы орыс ?алымдарыны? ?ос?ан ?лесі, Ш. Уалихановты? ?мірі мен ?ызметі, ?ылыми ізденістері туралы ма??лмат беру.
?)дамытушылы?: ?лы саяхатшы, зерттеуші, жас ?алым Шо?ан У?лиханов туралы сыр шерту. Саба? барысында о?ушыларды? ?здігінен ж?мыс істеу да?дыларын жетілдіру, шы?армашылы? ізденіс, тарихи д?ниетанымдарын дамыту.
б)т?рбиелілік: О?ушыларды адамгершілікке, отанс?йгіштікке, тарихи т?л?аларды ??рмет т?ту?а т?рбиелеу.
Саба?ты? типі: Жа?а саба?
Саба?ты? т?рі: Ізденіс саба?ы
Саба?ты? ?дісі: Интербелсенді, баяндау, тест, с?ра?-жауап, кесте
Саба?ты? к?рнекілігі: ?аза?станны? картасы, орыс ?алымдары мен Шо?анны? суреттері, слайдтар, интербелсенді ??ралдар, тест, т.б.
Саба?ты? технологиясы: СТО, а?паратты?-коммуникациялы?
Саба?ты? п?наралы? байланысы: ?дебиет, математика, география
Саба?ты? ?раны: Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімменен аспан?а жол салынар
Саба?ты? ??рылымы:
- ?йымдастыру кезе?і
- «Е?бегіне ?арай ?нбегі» - ?й тапсырмасын с?рау
- «Білгенге маржан» - жа?а саба?
- «?ылыми зерттеулерге жол ашы?» - шы?армашылы? ізденіс ж?мысы
- «Білім кілті танымдылы?та» - жа?а саба?ты бекіту
- «О?у т?бі то?у» - ?йге тапсырма беру
І.?йымдастыру кезе?і:
- о?ушылармен с?лемдесу, т?гелдеу
- сыныпта ?алыпты психологиялы? ахуал орнату,
- саба? ма?сатымен таныстыру
М??алім: ?ле? шума? ар?ылы о?ушылар назарын саба??а аудару
Адам ме?гермейтін білім бар ма?
Жой?ын істі тындырар к?ші? барда.
О?ы, ?йрен, Жас ?рпа?, б?рін ме?гер
Ал?а ?ой?ан ма?саты?, ісі? барда!
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау. «Е?бегіне ?арай ?нбегі»
1-тапсырма: «САНДАР С?ЙЛЕЙДІ» - та?ырыпта кездесетін сандарды с?йлету
- 45000
- 5000
- 14136
- 55999
- 10363
2-тапсырма: «С?РА??А НА?ТЫ ЖАУАП»
- ?й?ырлар мен д?нгендер ?аза?станны? ?ай ?лкесіне ?оныс аударды? (Жетісу ?лкесіне)
- ?й?ырлармен д?нгендерді? Жетісу?а ?оныс аудару себебі? (Маньчжур-Цин ?улетіні? ?ысымы)
- ?й?ырлармен д?нгендерді? айналыс?ан шаруашылы?ы? (мал шаруашылы?ы, егіншілік)
- Ауыз ?дебиетіні? тамаша ескерткіші? (Он екі м??ам)
- ?й?ыр, д?нген е?бекшілерін кімдер ?анады? (жергілікті ау?атты топтар, байлар)
- Маньчжур – Цин ?улетіні? ?ктемдігіне ?арсы ?й?ыр ж?не д?нген халы?тарыны? азатты? к?ресі ?ай жылы болды? (1862 – 1877 жылдары)
- 1862 – 1877 жыл?ы ?й?ыр, д?нген халы?тарыны? азатты? к?ресіне кімдер ?атысты? (тор?ауыт, ?ыр?ыз, ?збек, ?аза?)
- ?й?ырларды? Жетісу?а ?оныс аударуы н?тижесінде, ?азіргі Алматы облысыны? жерінде не ?йымдастырылды? (Алты ?й?ыр болысы)
- ?й?ыр хал?ы негізінен егін шаруашылы?ына ?олайлы ?зенні? бойында орын тепті?(Шелек, Шарын, Тал?ар, ?сек т.б.)
- ІІІ. Жа?а саба?ты? жоспары:
- ХІХ ?асырды? ІІ жартысы - орыс демократиялы? м?дениетіні? к?терілген кезе?і
- ?аза? ?лкесін зерттеушілер
- Шо?ан У?лиханов
М??алімні? т?сіндіруі: Жа?а та?ырыпты т?сіндіруде кесте, карта, сызбалар пайдаланылады.
Аты ж?ні
Зерттеу ж?ргізілген ба?ыттары мен салалары
Е?бектері
П.П. Семенов-Тян-Шанский (1824-1914)
Алтай бойы, Жетісу, Орта Азия саяхаттары, географиялы? жа?дайы, тарихи шолу
«Ресей Отаныны? толы? географиялы? сипаттамасы», «?ыр?ыз ?лкесі», «Т?ркістан ?лкесі»
Академик В.В. Радлов (1837-1918) - Іле ал?абы, Жетісу
?аза? ауыз ?дебиетіні? ?лгілерін жинастырып, жариялады
М. Красовский - Сібір ?ыр?ыздарыны? болысы, ?аза? хал?ыны? шы?у тегі
Л.Мейер - Кіші ж?з ?аза?тарын статистикалы? сипаттау, «Орынбор ведомствосыны? ?ыр?ыз даласы
А.Н. Добромыслов- ?аза?ты? саяси тарихы, «Тор?ай облысы» тарихи очерк
Т.Г. Шевченко-1847-1857 жылдары Украин хал?ыны? ?лы жазушысы ?аза? жерінде айдауда болды
?аза?ты? ?айыршылы? ?міріне к??іл аударып, украин хал?ымен салыстырды
«?аза? ша?ыра?ы», «Ат?а мінген ?аза?», «Бай??стар» т.б.
«?ЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУЛЕРГЕ ЖОЛ АШЫ?» - Ш.Уалихановты? ?мірі мен ?ызметі туралы о?ушыларды? зерттеуі ?ор?алады.
Шарты: -та?ырыпты? ай?ындылы?ы, на?тылы?ы ескеріледі;
-с?з байлы?ы, тіл шеберлігі ескеріледі;
-тірек-сызбалар, ?осымша м?ліметтер ар?ылы ?ор?ау;
Бекіту тапсырмалары: «Білім кілті танымдылы?та»
«ОЙЛАН, ТАП» - ?яшы? та?дау ар?ылы с?ра?тар?а жауап беру
1. Семенов - Тяншанский ?ай жерлерге саяхат жасады? (Алтай бойына, Жетісу, Орта Азия)
2. Семенов - Тяншанскийді? ?андай е?бегі ?аза?стан мен Орта Азия?а арнал?ан?
(«?ыр?ыз ?лкесі», «Т?ркістан ?лкесі» атты е?бектері)
3. Іле ал?абын, Жетісуды зерттеп ол жердегі халы?ты? ауыз ?дебиет ?лгілерін жинастырып жарияла?ан ?алым? (шы?ыстанушы, академик В. В. Радлов)
4. М. Красовскийді? ?аза? хал?ыны? шы?у тегі туралы баяндал?ан е?бегі ?алай аталады?
(Сібір ?ыр?ыздарыны? облысы)
5. Кіші ж?з тарихын жан - жа?ты сипаттау?а арнал?ан Л. Мейерді? е?бегі ?алай аталады?
(Орынбор ведмоствасында?ы ?ыр?ыз даласы)
6. ?аза? жеріні? Ресей ??рамына ?осылу д?уірін зерттеген «Тор?ай облысы. Тарихи очерк» е?бегіні? авторы? (А. Добросмыслов)
7. Т. Г. Щевченконы? т?рмысты? шынды? жа?тарын бейнелейтін туындысы ?алай аталады?
(?аза? ша?ыра?ы, Ат?а мінген ?аза?, Бай??стар)
8. Орыс географиялы? ?о?амы ?ай жылы ашылды? (1845 жыл)
9. ХІХ ?асырда халы?ты? сауатын ашып, тіл білімі м?селесін зерттеуді жол?а ?ою ма?сатында ?ай ?алаларда гимназиялар ашылды? (Тобольск, Томск, Орынбор, Саратов, Астрахан)
«МАТЕМАТИКАЛЫ? ШКАТУЛКА» - д?птермен ж?мыс
1. (50 : 5) - (20 : 4) = 5 (Шо?ан ?анша жасынан бастап хат таны?ан?)
2. (57 - 50) + (7 + 4) =18 (Шо?ан кадет корпусын ?анша жасында бітірді?)
3. (250 - 200) – 20 =30 (Шо?ан неше жасында д?ниеден ?тті?)
4.(100 * 3) - (10 * 15) =150 (Мар??лан Шо?анны? е?бектерін ?анша жылды? тойына арнап ??растырды?)
5. 500 * 3 + 800 / 2 + 706 =1856 жыл. (Жетісу?а, Ысты?к?лге, ??лжа?а сапар шегеді. К?нделіктер жазады. ?араша айында П. П. Семенов – Тянь-Шанскиймен танысады. ?ызметте ерекше к?зге т?скені ?шін поручик шенін алады).
6. 250 + 250 * 3 + 500 – 143 = 1857 жыл.( орыс географиялы? ?о?амыны? толы? м?шесі болып сайланады. ?аш?ар?а сапарына ?амдану ?шін ?ыс кезінде Алматыда т?ра?тап, ?ажетті ма?л?маттар жинайды).
7. 2000 / 2 + 900 - 42 = 1858 жыл.( 28 маусымда Семейден ?аш?ар?а беттеген керуен ??рамына ?лімбай саудагер деген ??пия атпен ?осылады ).
8. 700 * 2 + 926 / 2 + 700 = 1863 жыл. ( сот реформасы туралы халы? пікірін жинау ж?ніндегі комиссия ж?мысына ?атысады).
«??ГІМЕ НЕ ЖАЙЫНДА?»
1. Шо?ан сол к?ні сонау Кадет корпусынан бітірген жылдан бастап сылап – сипай, кербез б?ліп, ?айыра тарап ?астерлейтін шашын ?старамен ?ыр?ызды. ?стіндегі офицер киімін шешіп, Азия еліні? ?зын шапан, шола? же? камзолын киді. Ая?ына жылтыр ?ара м?сі мен кебіс киді. С?йтіп Шо?ан шы?ыс еліні? саудагер бейбатшасы болып шы?а келді. (?аш?ария?а сапары)
2.Экспедицияны? бір то?та?ан жері Шалк?де жайлауы болды. Б?л жайлау басы К?гершінді б?ла?ынан басталып, ая?ы Кегенге ??ятын Шалк?де ?зеніні? бойы. (Ысты?к?лге сапары)
3. Жартасты? айналасында да бірнеше а?ыз?а ?зек боларлы? суреттер тас?а ойып салын?ан. ??гіртасты? солт?стік – шы?ысына т?мен жалпа? тастар ?атарынан созыл?ан.(Ысты?к?лге сапарынан)
«Т?Л?АНЫ ТАНЫ»
- 1827 – 1914 жылдары ?мір с?рген. Алтай, Жетісу мен Орта Азия?а саяхаттар жасап, ?лкені жан – жа?ты зерттеген. «?ыр?ыз ?лкесі», «Т?ркістан ?лкесі» атты екі томы ?аза?стан мен Орта Азия?а арнал?ан. ?аза?станны? Семей, Верный ?алаларында бол?ан. Ол кім?
- 1837-1918 жылдары ?мір с?рген, к?рнекті шы?ыс зерттеушісі, академик. Іле ал?абын, Жетісуды зерттеп, ол жердегі ?аза? ауыз ?дебиетіні? ?лгілерін жинастырып, жарияла?ан. Ол кім?
- Б?л орыс зерттеушісі ?аза? хал?ыны? шы?у тегіне арнал?ан «Сібір ?ыр?ыздарыны? облысы» атты е?бек жазды. Ол кім? (М.Красовский)
- Кіші ж?з тарихын жан- жа?ты сипаттау?а арнал?ан «Орынбор ведомствасында?ы ?ыр?ыз даласы» атты е?бегін жаз?ан орыс зерттеушісі. Ол кім? (Л.Мейер)
- Украин хал?ыны? ?лы а?ыны.1847 – 1857 ж.ж. аралы?ында ?аза? жерінде айдауда бол?ан. «?аза? ша?ыра?ы», «Ат?а мінген ?аза?», «Бай??стар» т.б суреттерді? авторы. «Мені? ойларым» деген ?ле?інде ?аза?, украин, халы?тарыны? ?мірін салыстыра жырлады. Ол кім? (Т.Г.Шевченко)
- Ата-бабалары ата?ты с?лтандар ?улетіне жатады. Оны? ар?ы бабасы Абылай хан XVII ?асырда?ы айбынды ?аза? билеушілеріні? бірі болды. Ал атасы У?ли хан патша ?кіметі ресми т?рде бекіткен ?аза?ты? со??ы ханы еді. 1847 жылы 12 жасында ?кесі сол кездегі е? та?даулы о?у орны болып есептелген Сібір кадеті корпусына о?у?а т?сіреді. Ол кім? (Ш.Уалиханов)
О?ушылар шы?армашылы?ы: Ш.Уалиханов?а арнал?ан жыр – шума?тар о?ылады.
«ХРОНОЛОГИЯЛЫ? ДИКТАНТ»
- 1835 жылы Шо?ан У?лиханов д?ниеге келді
- 1847 жылы Сібір Кадет корпусына о?у?а т?сті
- 1853 жылы Кадет корпусында білім алып, «Корнет» офицерлік шенін алды
- 1855 ж- генерал Г.Х. Гасфортты? экспедициясына ?атысты. Жетісу, Тарба?атай, Орталы? ?аза?станда болды.
- 1856 жылы Ысты?к?лге сапар шекіп, топографиялы? картографиялы? сызбасын дайындады
1856 ж – к?зде П.П. Семенов Тян Шанскиймен ??лжа?а барып ?айтты. - 1857 ж-Алатау ?ыр?ыздарына сапары. Манас жыры.
- 1858-1859 ж.ж –?аш?ар саяхатына барып ?айтты.
- 1859-1861 –Петербургте болды
- 1861 жылы ?кпе ауруы ас?ынып, ту?ан ауылына оралды
1864 ж- М.Г. Черняевті? экспедициясына ?атысады. - 1865 ж- «Руссий инвалид» газетіне со??ы ма?аласы ?ытайда?ы д?нгендер к?терілісі туралы жазады.
- 1865 жылы Шо?ан Алтын Емел жотасында д?ниеден ?тті
Рефлексия: ?р т?рлі смайликтер ар?ылы о?ушылардан саба?тан ал?ан ?серлерімен б?лісу.
?йге тапсырма:
- Та?ырыпты о?у, мазм?ндау.
- тест ??растыру,
- Биопоэма жазу (Ш.Уалиханов, П.П. Семенов Тян -Шанский);
- 2 проблемалы? с?ра? дайындау;
Ба?алау:
- Саба??а белсенді ?атыс?ан о?ушылар білімі ба?аланып, марапатталады.
