іріспе б?лімі
1 – саба?
§1. Са?тарды? шы?у тарихы.
§2. Са?тарды? т?рмысы, шаруашылы?ы.
§3. ?о?амды? ??рылысы
§4. Т?уелсіздік жолында?ы к?рес.
§5. М?дениеті, ?нері
Са?тар – б. з. б. І мы?жылды?та Орта Азия мен ?аза?стан, Шы?ыс Т?ркия жерін мекен еткен ежелгі тайпа.
Са? ?о?амында ?мір с?рген адамдарды? 3 тобы
1. Жауынгер
2. Абыз
3. Малшылар, егіншілер
2. О?улы?пен, д?птермен ж?мыс.
?йге: §1. 5 о?у
С?йлесу б?лімі
2 - саба?
«?арлы кесек» ойыны
Ойынны? ма?саты: материалдарды ме?герту, топты? ж?мыс?а ?йрету.
Ойынны? шарты: Сынып 5 топ?а – 5 о?ушыдан б?лінеді.
?р топ ?з тапсырмаларын ал?ан со? 10 - 15 минут дайындалады.
Дайындалып бол?ан со? о?ушылар келесі т?ртіппен орын алмасады.
1 ?стелге А - 1, Б - 1, В - 1, Г - 1, Д - 1 орналасады.
2 ?стелге А - 2, Б - 2, В - 2, Г - 2, Д - 2 сол сия?ты 5 ?стелге жай?асады.
І тур. Жа?а топта ?рбір ал?аш?ы топ ?кілі ?з та?ырыбын ??гімелейді. Б?л уа?ытта 5 н?мірлі ойыншылар та?тада ж?мыс істеп, сызбаларын жазады.
ІІ тур. О?ушылар ?здеріні? ал?аш?ы орнына ?айта оралады. Ал м??алім та?ы да ?стел сілтемелерін ауыстырады.
ІІІ тур. ?орытынды шы?ады, ба?ыт пара?ы бойынша жа?сы команда аны?талады.
Ойынны? тапсырмасы:
А - топ?а Са?тарды? шы?у тарихы.
Б - топ?а Са?тарды? т?рмысы, шаруашылы?ы.
? - топ?а ?о?амды? ??рылысы.
Г - топ?а Т?уелсіздік жолында?ы к?ресі.
Д - топ?а М?дениеті мен ?нері.
?орытынды.
?йге тапсырма. М?тінді о?у. М?нжазба.
3 – саба?
«?з жарты?ды тап» ойыны
Ойынны? ма?саты: О?ушыларды? бір - бірімен ?арым – ?атынасын, с?йлеу, танымды? ?абілетін дамыту.
Ойынны? шарты: М??алім ж?п карточка дайындайды.
1 - ші карточкада с?ра?тар
2 - шіде жауаптар жазылады.
1 с?ра? пен жауабына арнал?ан карточкаларды? т?сі бірдей болады.
О?ушылар кез - келген т?сті та?дап, ?з жартысын табады.
1. С?ра?тар жазыл?ан карточкалар
1. Азиялы? скифтер «??діретті еркектер», «ж?йрік атты» турлар деп ?ай деректерде атал?ан.
2. Са? тайпасы ?андай 3 - топ?а б?лінеді?
3. Са?тарда мал шаруашылы?ымен ?атар ?андай шаруашылы? дамыды?
4. А. Македонскийді? са? жеріне жоры?ы ?алай ая?талды?
Жауаптары жазыл?ан карточка
1. Б?л туралы парсы деректерінде айтыл?ан.
2. 3 топ?а: тиграхауда, парадирайа, хаумаварга.
3. Мал шаруашылы?ымен бірге отыры?шылы?, егіншілік дамыды.
4. А. Македонскийді? жоры?ы с?тсіз ая?талады.
2. Ойын. «Мерзімді жат?а айту» ойыны.
Ойынны? ма?саты: О?ушыларды? есте са?тау ?абілетін дамыту бір ж?йелікке т?рбиелейді.
Ойынны? шарты: О?ушылар 2 команда?а б?лінеді.
1 топ са?тар.
2 топ Парсылар
2 топ?а тапсырма беріледі.
Барлы?ы?ыз о?у м?тінін м??ият ?арап шы?ып сосын оны есте жа??ыртып, жат?а айтасыздар.
1 - ші с?зді барлы?ы?ыз да жаттап ?алатын шы?ар деп ойлаймыз, ал ?рі ?арай кімні? ?анша?а шамасы жетеді. М?тінді о?ып шы?ып, есте са?тап ?алу?а 1 мин беріледі. Содан кейін жарыс?а ?атыс?ысы келгендер шы?ады.
Алдымен команданы? 1 - ші ойыншысы м?тінді жат?а айтады, ал бас?алары топтап немесе д?рыс айтпай ?ал?ан?а дейін м?тін бойынша ?ада?алап отырады да уа?ытын белгілейді. Одан кейін 2 - ші команда ойнайды.
Б?дан ?рі осы т?ртіппен ж?реді.
?ателескен жа?дайда «То?та!» б?йры?ы беріледі. Міне, ?ызы? кімні? есте са?тау ?абілеті мы?ты екен.
Ж?ргізуші ?орытынды жасайды. Жат?а айт?ан топ же?іске жетеді.
Тапсырмалары.
1. Са?тар тобына
Са?тар б. з. б І мы? жылды?та Орта Азия мен ?аза?стан, Шы?ыс Т?ркістан жерін мекен еткен ежелгі тайпа. Олар ежелгі д?ние ?ркениеттері – Ассирия, Индия ж?не б. з. б ІІ ? бастап Ахеменидтік парсылармен ?арым - ?атынас жаса?ан. Сансыз к?п туыс тайпалар ода?тастарын парсылар жалын атпен са?тар деп ата?ан.
2. Парсылар тобына берілетін тапсырма
Парсы патшасы І Дарий са? тайпаларын ?зіне ба?ындыру ?шін ?немі жаулап алу со?ыстарын ж?ргізген. Б. з. б 518 ж парсы патшасы І Дарий ?алы? ?ол бастап, са?тар?а аттанады. Са?тарды? табанды ?арсылы? к?рсету н?тижесінде І Дарий же?іледі. Б. з. б І? ?. Са? жеріне та?ы да ?ауіп т?нді. А. Македонский са? тайпаларын ба?ындыру ?шін жоры? жасады.
«Мерзімді жат?а айту» ойыны.
Топты? ж?мыс
Ж?ргізуші ?орытынды жасайды. ?олымда?ы 3 т?рлі д/каларын ?ай топ жа?сы жауап берген о?ушылар фишка беріп отырады. Со?ында фишкаларын жинайды. Е? к?п фишка жина?ан команда же?іске жетеді.
4 – саба?
1. «Бір - біріне диктант ж?ргізу» ойыны
Ойынны? ма?саты: Ж?пты?, топты? ж?мыс?а ?алыптастыру, сауатты жазу?а, бірін – бірі ты?дай, сыйлай білуге ?алыптастыру.
Ойынны? шарты: Сынып 4 о?ушыдан топтар?а б?лінеді. ?р?айсысына м?тіні бар карточка беріледі. Карточкалар н?мірленген. О?ушылар ж?п-ж?бымен отырады. Балалар ?р ж?пта ?з м?тіндерін о?ып, серігіне жаз?ызады да тексереді.
Артынан ж?птар серігімен алмасады.
Тапсырмасы ж?не жауабы
Шыра? алдын ала ??р?ан жоспары бойынша ?инала отырып, ?зіні? т?п атасыны? парсы екенін І Дарийді? келе жат?анын естіп, т?т?ыннан ??тылып, солар?а ?осылу ?шін т?н жамылып ?ашамын деп, ?ол?а т?сіп, осындай к?йге ?шыра?анын, содан орайын тауып, ?айтадан ?ашып шы?ып, осы ара?а ?ліп - танып зор?а жеткенін айтып, м??ын ша?ады.
Ба?алауы: ?р о?ушы серігіне жасыл пастамен ?зін - ?зі ?арамен м??алім ?ызылмен тексеріп ба?алайды.
2. Карточкамен ж?мыс.
Ж?мысты? ма?саты: Ал?ан білімдерін пысы?тау?а, білім - біліктерін арттыру?а жетелейді.
Ж?мысты? шарты: Алдын ала с?ра?тары бар карточкалар дайындалады. ?р карточкада 3 с?ра?тан болады. ?р о?ушы м??алім алдында жайылып жат?ан карточканы та?дайды. М??алім дайынды??а уа?ыт береді. Оны орында?ан о?ушы ?олын к?тереді. М??алім о?ан ?зін - ?зі тексеру ?шін жауап пара?ын береді. ?з ж?мысын жауап пара?ы мен салыстырып о?ушы ба?алау пара?ына жасыл пастамен ба?а ?ояды.
М??алім та?та?а ба?алауды? критерийлерін жазып ?ояды.
«5» - ба?асы ж?мысты ?атесіз толы? жауап берген о?ушы
«4» - ба?асы ж?мысты елеусіз ?ате жіберілген жа?дайда
«3» - ба?асы ж?мысты ?ате жіберген жа?дайда с?ра??а д?рыс жауап бере алмаса.
Тапсырмасы:
№1.
1. Са? тайпалары б. з. б ?ІІІ - ?ІІ ? ?ай елдермен ?атынас жасап отырады?
2. Парсы патшасы Кир са?тар?а со?ыс ашу ?шін ?андай сылтау іздеді?
3. С?йікті ?лыны? ?ай?ылы хабарын естіген Томирис Кирге жаушы жіберіп, хат жолдайды. Хатта не делінген?
№2
1. ?аза? хал?ыны? ата – тегі бол?ан тайпалар мен ?лыстарды ата?
2. Са? патшасы Томирис ж?нінде не білесі??
3. Са?тар жыл?ысыны? т?рлерін ата?
№3
1. Томиристі? ?лы туралы не айтасы??
2. Ежелгі грек авторлары са?тарды ?алай атады?
3. Са? ?о?амында ?мір с?рген адамдарды? 3 тобын ата?
№4
1. Шыра? ?андай ерлік жасады?
2. Апасиоттарды? астанасы ?ай ?алада болды?
3. Са?тарды? негізгі ?сірген малдары.
№5
1. Са?тарды? 3 ?лем туралы т?сінігі ?андай болды?
2. Есік ?ор?аны ?ай жылдары ?азылды?
3. Са?тар ??ірінде ?андай стильді пайдаланды?
Жауаптары:
№1
1. Кир Томириске елші жібереді. Елшіге са? патшайымы Томириске ?зіні? ?йленбек ойы бар екенін жеткізуді тапсырады. Томирис Кирді? с?лемін ?абылдамайды.
2. Ассирия мен Индиямен.
3. Хатта: «?ан??йар Кир! Же?іске желікпе! Сен мені? ?лымды ашы? ай?аста ?ару ??діретімен же?ген жо?сы?. Егер мені? ?лымды ?айтарын бермесе?, егер олай етпесе?, Т??ірі атымен ант етіп айтайын, хан?а ?анша тойымсыз болса?да адам ?анын сусыны? ?ан?анша ішкіземін.
№2
1. Са?, ??н, ?йсін, ?а?лы т. б. тайпалар
2. Томирис – са? тайпасыны? патшайымы ерж?рек, табанды.
3. Са?тарда жыл?ыны? 2 т?рі: жата?ан, басы ірі, ая?тары жуан, денесі ж?мысы, ?арабайыр жыл?ы.
№3
1. ?лы Спаргап – парсыларды? алдауына т?сіп ?алады. Парсылар оны т?т?ын?а алады. ?зін ?андай к?йге т?скенін масты?ы айы?ып, есі кірген кезде біледі. ?зі? ?олы? босатуды ?тінеді. ?олынан б??ау алын?ан со?, парсы жауынгеріні? ?аруын ж?лып алып ?зін - ?зі ?лтіреді.