Ды? ескерткіштері ?аза?станны? ?ай айма?тарында к?п са?тал?ан?( Жетісу,Ма??ыстау,Тарба?атай )
Баба Ата ?имараты неше к?нбезді ? (5)
2.Суреттер с?йлейді: ?й тапсырмасы бойынша суреттер к?рсетіледі, о?ушылар суреттерді сипаттайды, тарихын айтады
3.Пирамиданы ??ру
I. 1. «Сардоба» деген ?андай ??рылыс
2.А?ыртас ?имараты кімге арналып салын?ан?
3.Будда ?ибадатханаларыны? орындары ?ай жерлерден табылды? (А?бешім,Суяб)
4.Та?тай?а ойып салын?ан сурет ?ай ?аладан табылды? (??йры?т?бе)
5.А?ыртас кешенін зерттеген академик кім? (К.Байпаков)
II 1. «Балбал » деген не?
2.Ды? ??рылыстары ?андай ма?сатпен салын?ан?
3.Білеулі ?имараты ?ай жерде орналас?ан?(?ара?алпа?станмен шекарада)
4.Балбал м?сіндерін та?ы ?алай атайды?
5. «К?лтегін »жазуыны? авторы кім? ( Білге ?а?ан)
?зектілік кезе?і:Саба?ты «К?лтегін» жазуынан бір ?зінді ар?ылы бастау
«Биікте к?к т??ірі,
Т?менде ?ара жер жарал?анда,
Екеуіні? арасында адам баласы жаратыл?ан.
Адам баласы ?стінде ата тегім
Бумын ?а?ан,Істемі ?а?ан отыр?ан
Отырып, т?ркі хал?ыны?
Ел ж?ртын ?алыптастыр?ан,иелік еткен» деп 7 ?. «?лкен жазуында» жазыл?андай О?т?стік Сібір, Алтай,?аза?стан жерлерінежелгі т?рік тайпалары мекендеген.
Олай болса бізді? б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы «Т?ріктерді? рухани м?дениеті»
Жа?а саба?ты т?сіндіру:
Жоспары:
1. К?не т?ріктерді? жазба м?дениеті
2. ?деби тіл ж?не жазба ?дебиетті? дамуы
3. Наным-сенімдері мен діні
Олар т?рікше с?йлеп, к?не т?ркі жазуымен жаз?ан. К?не т?рік ?ліпбиі 35 ?ріптен т?р?ан. Ол ?здеріні? та?балары негізінде жасал?ан.
Т?рік жазуы п.б.: 1.V ?. 2. 1000 жыл ерте(са?тармен байланысты, 1мы? ж). Оны Батыс Т?рік ?а?анаты мен Византия мем-? арас. Елшілік хаттардан к?руге болады.
Т?рік жазуымен ?атар елде со?ды жазуы да болды. Оны ?олдан?андар: ?а?ан ке?есшілері, елші, есепші. Ата?ты к?пестері Сайрам, Тараз, Баласа??н ?ала-да т?р?ан. Б?л жазу т?рік жазуыны? ы?ыстырылуына ?сер етті.
Со??ы 30-40ж. Ішінде Талас, Іле, Сыр, Ертіс ?зендері бойынан ежелгі т?рік жазуларыны? ескерт.таб. жазудан оны? тек билік иесі ?ана емес, орташалар-? бол?анын к?реміз.
К?не т?ркі тілінде 200 аса ж?дігерлер табыл?ан. К?нделікті т?рмыста ауызекі с?здерді ?олдан?ан. Н?тижесінде VІІІ ?. т?ріктерді? жазба ?дебиеті п.б.
«?ор?ыт ата» кітабы 12 жырды? ?осындысы. ?ызылорда ?арма?шыда ескерткіші бар. Кітап мазм?нына ?ара?анда ?ор?ыт айтты деген на?ыл с?здер жиынты?ы к?не т?рік ауыз ?деб.жинастырыл?ан.
?ор?ыт кітабы жастарды т?рбиелі болу?а, жер, елін ?ор?ау?а, батыр, батыл болу?а ша?ырады. Бірлікті уа?ыздайды. Сонымен оларда жазба ?дебиет пен ?деби тілді? жа?сы дамы?анын к?ре аламыз.
Наным-сенімдері мен діні
-От?а табын?ан. Отпен аластау секілді ескі наным ел ішінде ?лі са?тал?ан.
-таби?ат?а табын?ан. ?аза бол?ан адам-? туыстары жиналып, киіз ?й тігіп, ??рбан шалып, оны? атын, м?йітін, заттарын бірге ?ртеген.
Жазда ?лсе к?зде, ?ыста болса к?ктемде топыра?ын жерлеген. Б?л мезгілге табыну.
-К?лтегін жазуынан аспан ?леміне, к?кке сиын?анды?ын к?ре аламыз.
-?май ана?а табын?ан.
-К?к б?ріге табын?ан (О?ызнама) Бала?а жа?сы б?йге аттар?а тіл –к?з тимеу ?шін б?ріні? тырна?, к?з, тіл сия?ты м?шелерін кесіп алып, та?ып ?оятын. Тісі де ?асиетті.
VІІІ ?. О?т. ?аз. М?сылман діні етек ала бастады. Орталы?тары: Сайрам, Тараз, Отырар, Йасы. Оны Сат?? Бо?ра хан мемл. Дін есебінде пайд.
Жа?а саба?ты бекіту:
ТАРИХИ СЫНА? ХАТ
1.Т?РІК ЖАЗБА ?ДЕБИЕТІНІ? К?НЕ ЕСКЕРТКІШТЕРІ....... Б?ЛАР НА?ЫЗ ТАРИХИ ДАСТАНДАР.
2.?ІІІ-ІХ ?АСЫРЛАР?А ЖАТАТЫН ?ДЕБИ ШЫ?АРМАЛАР.......
3.Т?РІКТЕРДЕ “....” ДЕГЕН ?УЛИЕ ?ЙЕЛ БОЛ?АН
4.Т?РІКТЕР .. Б?РІНІ ??ДЫРЕТ Т?Т?АН
5.?ЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ ?АРМА?ШЫ АУДАНЫНДА...К?НБЕЗІ ДЕГЕН ЕСКЕРТКІШ БАР.
«Ия »ж?не «Жо?»
Ежелгі т?рік ?ліпбиі 24 ?ріптен т?рды
К?не т?рік жазуы руналы? деп аталды
Т?рік жазуымен ?атар иран жазуы да ке? таралды
?ор?ыт ата кітабы 10 жырдан т?рады
Т?ріктер К?к б?ріні ??дірет т?т?ан
?ор?ыт ата к?мбезі Семей ?аласында орналас?ан
Терракота дегеніміз а?аштан жасал?ан м?сін
Ба?алау:
?й тапсырмасы: 10 та?ырыпты о?у
47 беттегі с?ра?тар?а жауа беру
«К?лтегін» жазбасын о?ып келу
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Ақыртас ғымараты қай қағанаттын тұсында салынған? (Қарлұқ)
Ақыртас ғимаратын кім салған?( Алан-Хазар)
Дың ескерткіштері Қазақстанның қай аймақтарында көп сақталған?( Жетісу,Маңғыстау,Тарбағатай )
Баба Ата ғимараты неше күнбезді ? (5)
2.Суреттер сөйлейді: үй тапсырмасы бойынша суреттер көрсетіледі, оқушылар суреттерді сипаттайды, тарихын айтады
3.Пирамиданы құру
I . 1. «Сардоба» деген қандай құрылыс
2.Ақыртас ғимараты кімге арналып салынған?
3.Будда ғибадатханаларының орындары қай жерлерден табылды? (Ақбешім,Суяб)
4.Тақтайға ойып салынған сурет қай қаладан табылды? (Құйрықтөбе)
5.Ақыртас кешенін зерттеген академик кім? (К.Байпаков)
II 1. «Балбал » деген не?
2.Дың құрылыстары қандай мақсатпен салынған?
3.Білеулі ғимараты қай жерде орналасқан?(Қарақалпақстанмен шекарада)
4.Балбал мүсіндерін тағы қалай атайды?
5. «Күлтегін »жазуының авторы кім? ( Білге қаған)
Өзектілік кезеңі:Сабақты «Күлтегін» жазуынан бір үзінді арқылы бастау
«Биікте көк тәңірі,
Төменде қара жер жаралғанда,
Екеуінің арасында адам баласы жаратылған.
Адам баласы үстінде ата тегім
Бумын қаған,Істемі қаған отырған
Отырып , түркі халқының
Ел жұртын қалыптастырған,иелік еткен» деп 7 ғ. «Үлкен жазуында» жазылғандай Оңтүстік Сібір, Алтай,Қазақстан жерлерінежелгі түрік тайпалары мекендеген.
Олай болса біздің бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Түріктердің рухани мәдениеті»
Жаңа сабақты түсіндіру:
Жоспары:
1. Көне түріктердің жазба мәдениеті
2. Әдеби тіл және жазба әдебиеттің дамуы
3. Наным-сенімдері мен діні
Олар түрікше сөйлеп, көне түркі жазуымен жазған. Көне түрік әліпбиі 35 әріптен тұрған. Ол өздерінің таңбалары негізінде жасалған.
Түрік жазуы п.б.: 1.V ғ. 2. 1000 жыл ерте(сақтармен байланысты, 1мың ж). Оны Батыс Түрік қағанаты мен Византия мем-ң арас. Елшілік хаттардан көруге болады.
Түрік жазуымен қатар елде соғды жазуы да болды. Оны қолданғандар: қаған кеңесшілері, елші, есепші. Атақты көпестері Сайрам, Тараз, Баласағұн қала-да тұрған. Бұл жазу түрік жазуының ығыстырылуына әсер етті.
Соңғы 30-40ж. Ішінде Талас, Іле, Сыр, Ертіс өзендері бойынан ежелгі түрік жазуларының ескерт.таб. жазудан оның тек билік иесі ғана емес, орташалар-ң болғанын көреміз.
Көне түркі тілінде 200 аса жәдігерлер табылған. Күнделікті тұрмыста ауызекі сөздерді қолданған. Нәтижесінде VІІІ ғ. түріктердің жазба әдебиеті п.б.
әдеби туындылар: мақал-мәтел, жоқтау дегендерге бай. Мыс.: өлімнен ұят күшті.
«Қорқыт ата» кітабы 12 жырдың қосындысы. Қызылорда Қармақшыда ескерткіші бар. Кітап мазмұнына қарағанда Қорқыт айтты деген нақыл сөздер жиынтығы көне түрік ауыз әдеб.жинастырылған.
Қорқыт кітабы жастарды тәрбиелі болуға, жер, елін қорғауға, батыр, батыл болуға шақырады. Бірлікті уағыздайды. Сонымен оларда жазба әдебиет пен әдеби тілдің жақсы дамығанын көре аламыз.
Наным-сенімдері мен діні
-Отқа табынған. Отпен аластау секілді ескі наным ел ішінде әлі сақталған.
-табиғатқа табынған. Қаза болған адам-ң туыстары жиналып, киіз үй тігіп, құрбан шалып, оның атын, мәйітін, заттарын бірге өртеген.
Жазда өлсе күзде, қыста болса көктемде топырағын жерлеген. Бұл мезгілге табыну.
-Күлтегін жазуынан аспан әлеміне, көкке сиынғандығын көре аламыз.
-Ұмай анаға табынған.
-Көк бөріге табынған (Оғызнама) Балаға жақсы бәйге аттарға тіл –көз тимеу үшін бөрінің тырнақ, көз, тіл сияқты мүшелерін кесіп алып, тағып қоятын. Тісі де қасиетті.
VІІІ ғ. Оңт. Қаз. Мұсылман діні етек ала бастады. Орталықтары: Сайрам, Тараз, Отырар, Йасы. Оны Сатұқ Боғра хан мемл. Дін есебінде пайд.
Жаңа сабақты бекіту:
ТАРИХИ СЫНАҚ ХАТ
1.ТҮРІК ЖАЗБА ӘДЕБИЕТІНІҢ КӨНЕ ЕСКЕРТКІШТЕРІ....................................... БҰЛАР НАҒЫЗ ТАРИХИ ДАСТАНДАР.
2.ҮІІІ-ІХ ҒАСЫРЛАРҒА ЖАТАТЫН ӘДЕБИ ШЫҒАРМАЛАР.......................................
3.ТҮРІКТЕРДЕ “ ........................” ДЕГЕН ӘУЛИЕ ӘЙЕЛ БОЛҒАН
4.ТҮРІКТЕР .......... БӨРІНІ ҚҰДЫРЕТ ТҰТҚАН
5.ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСЫ ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫНДА...............КҮНБЕЗІ ДЕГЕН ЕСКЕРТКІШ БАР.
