Ма?саты: б/ та?ырып туралы толы? ма?л?мат беру; т/ ?зге ел тарихын ??рметтеуге т?рбиелеу; д/ тарихи талдау жасай білуге, ?з к?з?арастарын ?алыптастыру, салыстырмалы т?йін жасай білуге да?дыландыру
?дісі: семинар саба?
П?наралы? байланыс: география, ?аза?стан тарихы
К?рнекілігі: карта, интер.та?та, слайд
Барысы: І. ?йымдастыру.
ІІ. ?ткенге шолу.
ІІІ. Жа?а саба?
Жоспар:
< >
«Русская правда» за?ы
Та?ырыпты? м?нін ашу ?шін топтар?а жоспар бойынша б?ліп беру;
§20. Егер бас?арушы ?ара?шылы?пен ?лтірілсе, ал жергілікті шаруалар адам ?лтірушіні іздемесе, онда ?лікті? денесі табыл?ан жердегі б?кіл ?ауым (вервь) айып (вира) т?лейді.
§21. Егер бас?арушы ?йінде немесе жыл?ы мен сиырды? ?асында ?лтірілсе, кін?лі адамды ?лтіру керек. Кін?з тапсырмаларын орындаушы (тиун) ?лтірілсе де осылай істеу керек.
§22. Кін?зді? тапсырмаларын орындаушыны ?лтіргені ?шін 80 гривен айып салынады.
Бас?арушыны ?лтіргені ?шін салынатын айып заттай есептесек, 80 ?гізді? немесе
400 ?ойды? ??нына те? еді.
Шаруа немесе малайды? ?мірі кін?з жаса?шысыны? ?мірінен 16 есе арзан ба?аланды.
Б?л за? ?ауым м?шелері ?шін ?те ?атал за? болды. Оны? ?рбір бабы кін?з м?ддесін ?ор?ады. Б?л за?ды б?з?ан адам ?ауым болып айып т?леді. Шаруалар малай, ??л?а айналдырылды. Уа?ытша малай?а айналдырылды. Мырзасынан ?ашып кеткені ?шін ?ата? жазаланып отырды. Я?ни б?л за? халы?ты тонады.
I ?асырда Киев Русі Балты? те?ізі мен ?ара те?ізді?, Днестр мен Еділді? аралы?ын алып жатты. ??діретті кін?з Ярослав Мудрыйды? аты алыс?а жайылды. Онымен ода? ??ру ?шін Еуропаны? к?птеген елдерінен ?ымбат сыйлы?тар алып, елшілер келіп жатты. Б?дан то?ыз ж?з жылдай б?рын Ярослав Мудрый кезінде салын?ан ?йлер Киевте ж?не бас?а ?алаларда к?ні б?гінге дейін т?р, оларды? е? бірегейі - София соборы. Ол дала к?шпелілерімен бол?ан ?анды шайкасты? орнына салын?ан. Киев «орыс ?алаларыны? анасы» деп аталды. Оны? кор?андары Днепрді? биік жа?асында айбаттана бой созып, шіркеулеріні? алтындат?ан к?мбездері к?нге ша?ылысатын. Е?істе, айла? ?олты?ында алыс- жа?ын елдерден келген ж?здеген кемелер мен ?айы?тар т?ратын. Кемелерге алуан т?рлі тауарлар: гректі? с?нді ыдыстары, Балты? бойынан ?келінген жа??т монша?тар, алтынмен аптап, к?міспен к?птеген айшы?ты ?шекейлер, ж?н маталар, те?ізді? ар?ы бетінен келген шарап пен кептірілген жеміс т.б. тиелген. Ша?да? жол алуан тілдегі с?здер естілетін сауда ала?ына апарады. Онда алушылар мен сатушылар, карапайым ж?рт се?дей со?ылысар еді. К?пестер мен ?ол?нершілер ?з б?йымын ма?тап, зар ?а?ады. Топырла?ан ж?ртты? арасынан ?ре? ?тіп, шетелдік елшілер собор?а карай бара жатар еді. ?аланы? айла??а тірелетін т?менгі б?лігі - Подол (Етек) деп аталады. М?нда ?арапайым ж?рт - ?ол?нершілер, ?са? саудагерлер т?рады. Tap к?шелерді бойлап а?аш ?йлер, жер кепелер орналас?ан. Днепр суыны? к?ктемгі жайылуынан са?танып, ?йлерді? к?пшілігі биік д??ге салынды. Со?ыс ?аупі т?нген жа?дайда Киев т?р?ындары ?з ?аласын ерлікпен ?ор?ады. М?ны? ?зі далалы? айма?тан келген к?шпелілерді? шап?ыншылы?ына ?арсы ?здіксіз к?реске айналды. Олар бай ?аланы шауып, тонап алу?а тырысатын. Е? ?атерлі ?рі ?рейлі д?рбеле? XII ?асырды? орта шеніндегі мон?ол-татар бас?ыншылы?ы болды. Б?л шапкыншылы?та ?ала т?гел тал?андалып, т?р?ындары ?ыр?ын?а ?шыра?ан еді.
Владимир Мономах
1113-1125 жылдары Ярослав Мудрыйды? немересі Владимир Всеволодич Мономах Киевті? ?лы кін?зі болды. Ол ?лы кін?здік та??а отырмас б?рын да ?ыпша?тардан Русьті белсенді ?ор?аушы батыр ретінде халы??а танымал болатын. Мономах тек ?олбасшы ж?не мемлекет ?айраткері ?ана емес, сонымен бірге жазушы болды. Ол ?з ?мірінен «Владимир Мономахты? балаларына жаз?ан ?сиеті» атты кітап жазды. Осы шы?армадан ж?не жылнамадан біз кін?з Владимирді? ?з ?мірінде 83 жоры??а ?атыс?анын білеміз. Мономах Руське ?ыпша? ?олын бастап келген Олег Святославичпен ?за? со?ысты ж?не 1097 жылы Любеч ?аласында ?ткен съезде барлы? кін?здерді? арандатушы кін?з Олегті жаз?ыруын ?йымдастырды. Любечтегі съезд мынадай шешім ?абылдады: «?зара ?ыр?ысып, неге біз орыс жерін ??ртамыз, соны к?ріп ?ыпша?тар ?уанады ж?не олар бізді? жерімізді б?лшектеп, ??рт?ысы келеді. Осы к?ннен бастап ынтыма?ты болайы?, орыс жерін са?тап ?алайы?!» Алайда б?л съезд кін?здер арасында?ы ?ыр?ысуды то?тата ал?ан жо?, біра? Владимир Мономахты? осы жолда?ы талпынысы замандастарыны? есінде ?алды. Владимир Мономах ?ыпша? хандарымен со?ыс?а ?арсы орыс кін?здерін топтастырды. Оны? Сарыхан Б?нша? ж?не Т??ырылды же?гені туралы халы? дастан шы?арды, онда б?л хан Т??ырыл Змеевич деп атал?ан. Киевті? ?лы кін?зі Владимир ?ыпша?тарды біржола тал?андап, біраз уа?ыт Русьті к?шпелілерді? шап?ыншылы?ы ?аупінен ??т?арды. ?ыры? мы?
?ыпша? Солт?стік Кавказ?а к?шіп барып, со?ынан грузин патшасы Давидке ?ызмет етті. Владимир Мономахты? ?ыпша?тар тарапынан т?нген ?ауіпке отыз жыл бойы ?арсы т?руы, кін?здер арасында?ы ?ыр?ысуларды тыю?а талпынысы ж?не ?арыз?а белшесінен бат?ан ?арапайым адамдар?а ?ам?орлы? жасауы б?л кін?зді ке? танымал етті.
3 топ?а тапсырмалар:
1 топ: Орыс княздеріні? бейнесін сипаттау;
2 топ: Шы??ысханны? бейнесін сипаттау;
3 топ: «Русская правда» за?ы мен «Жаса?» за?ыны? айырмашылы?ын аны?тау;
Со?ында тарихи т?йін жасау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Саба?ты? та?ырыбы: ХІ – ХІІ ??. Русь»
Сабақтың тақырыбы: ХІ – ХІІ ғғ. Русь
Мақсаты: б/ тақырып туралы толық мағлұмат беру; т/ Өзге ел тарихын құрметтеуге тәрбиелеу; д/ тарихи талдау жасай білуге, өз көзқарастарын қалыптастыру, салыстырмалы түйін жасай білуге дағдыландыру
Әдісі: семинар сабақ
Пәнаралық байланыс: география, Қазақстан тарихы
Көрнекілігі: карта, интер.тақта, слайд
Барысы: І. Ұйымдастыру.
ІІ. Өткенге шолу.
ІІІ. Жаңа сабақ
Жоспар:
В.Мономах
«Русская правда» заңы
Тақырыптың мәнін ашу үшін топтарға жоспар бойынша бөліп беру;
/Киевтегі София соборы /
1072ж «Русская правда» заңы бойынша
§20. Егер басқарушы қарақшылықпен өлтірілсе, ал жергілікті шаруалар адам өлтірушіні іздемесе, онда өліктің денесі табылған жердегі бүкіл қауым (вервь) айып (вира) төлейді.
§21. Егер басқарушы үйінде немесе жылқы мен сиырдың қасында өлтірілсе, кінәлі адамды өлтіру керек. Кінәз тапсырмаларын орындаушы (тиун) өлтірілсе де осылай істеу керек.
§22. Кінәздің тапсырмаларын орындаушыны өлтіргені үшін 80 гривен айып салынады.
§24. Кінәздің ауыл шаруашылық жұмыстарын басқаратын старостасын өлтіргені үшін айып - 12 гривен.
§26. Шаруаны немесе малайды өлтіргені үшін салынатын айып - 5 гривен.
Басқарушыны өлтіргені үшін салынатын айып заттай есептесек, 80 өгіздің немесе
400 қойдың құнына тең еді.
Шаруа немесе малайдың өмірі кінәз жасақшысының өмірінен 16 есе арзан бағаланды.
Бұл заң қауым мүшелері үшін өте қатал заң болды. Оның әрбір бабы кінәз мүддесін қорғады. Бұл заңды бұзған адам қауым болып айып төледі. Шаруалар малай, құлға айналдырылды. Уақытша малайға айналдырылды. Мырзасынан қашып кеткені үшін қатаң жазаланып отырды. Яғни бұл заң халықты тонады.
I ғасырда Киев Русі Балтық теңізі мен Қара теңіздің, Днестр мен Еділдің аралығын алып жатты. Құдіретті кінәз Ярослав Мудрыйдың аты алысқа жайылды. Онымен одақ құру үшін Еуропаның көптеген елдерінен қымбат сыйлықтар алып, елшілер келіп жатты. Бұдан тоғыз жүз жылдай бұрын Ярослав Мудрый кезінде салынған үйлер Киевте және басқа қалаларда күні бүгінге дейін түр, олардың ең бірегейі - София соборы. Ол дала көшпелілерімен болған қанды шайкастың орнына салынған. Киев «орыс қалаларының анасы» деп аталды. Оның корғандары Днепрдің биік жағасында айбаттана бой созып, шіркеулерінің алтындатқан күмбездері күнге шағылысатын. Еңісте, айлақ қолтығында алыс- жақын елдерден келген жүздеген кемелер мен қайықтар тұратын. Кемелерге алуан түрлі тауарлар: гректің сәнді ыдыстары, Балтық бойынан әкелінген жақұт моншақтар, алтынмен аптап, күміспен күптеген айшықты әшекейлер, жүн маталар, теңіздің арғы бетінен келген шарап пен кептірілген жеміс т.б. тиелген. Шаңдақ жол алуан тілдегі сөздер естілетін сауда алаңына апарады. Онда алушылар мен сатушылар, карапайым жұрт сеңдей соғылысар еді. Көпестер мен қолөнершілер өз бұйымын мақтап, зар қағады. Топырлаған жұрттың арасынан әрең өтіп, шетелдік елшілер соборға карай бара жатар еді. Қаланың айлаққа тірелетін төменгі бөлігі - Подол (Етек) деп аталады. Мұнда қарапайым жұрт - қолөнершілер, ұсақ саудагерлер тұрады. Tap көшелерді бойлап ағаш үйлер, жер кепелер орналасқан. Днепр суының көктемгі жайылуынан сақтанып, үйлердің көпшілігі биік дөңге салынды. Соғыс қаупі төнген жағдайда Киев тұрғындары өз қаласын ерлікпен қорғады. Мұның өзі далалық аймақтан келген көшпелілердің шапқыншылығына қарсы үздіксіз күреске айналды. Олар бай қаланы шауып, тонап алуға тырысатын. Ең қатерлі әрі үрейлі дүрбелең XII ғасырдың орта шеніндегі монғол-татар басқыншылығы болды. Бұл шапкыншылықта қала түгел талқандалып, тұрғындары қырғынға ұшыраған еді.
Владимир Мономах
1113-1125 жылдары Ярослав Мудрыйдың немересі Владимир Всеволодич Мономах Киевтің ұлы кінәзі болды. Ол ұлы кінәздік таққа отырмас бұрын да қыпшақтардан Русьті белсенді қорғаушы батыр ретінде халыққа танымал болатын. Мономах тек қолбасшы және мемлекет қайраткері ғана емес, сонымен бірге жазушы болды. Ол өз өмірінен «Владимир Мономахтың балаларына жазған өсиеті» атты кітап жазды. Осы шығармадан және жылнамадан біз кінәз Владимирдің өз өмірінде 83 жорыққа қатысқанын білеміз. Мономах Руське қыпшақ қолын бастап келген Олег Святославичпен ұзақ соғысты және 1097 жылы Любеч қаласында өткен съезде барлық кінәздердің арандатушы кінәз Олегті жазғыруын ұйымдастырды. Любечтегі съезд мынадай шешім қабылдады: «Өзара қырқысып, неге біз орыс жерін құртамыз, соны көріп қыпшақтар қуанады және олар біздің жерімізді бөлшектеп, құртқысы келеді. Осы күннен бастап ынтымақты болайық, орыс жерін сақтап қалайық!» Алайда бұл съезд кінәздер арасындағы қырқысуды тоқтата алған жоқ, бірақ Владимир Мономахтың осы жолдағы талпынысы замандастарының есінде қалды. Владимир Мономах қыпшақ хандарымен соғысқа қарсы орыс кінәздерін топтастырды. Оның Сарыхан Бұншақ және Түғырылды жеңгені туралы халық дастан шығарды, онда бұл хан Тұғырыл Змеевич деп аталған. Киевтің ұлы кінәзі Владимир қыпшақтарды біржола талқандап, біраз уақыт Русьті көшпелілердің шапқыншылығы қаупінен құтқарды. Қырық мың
қыпшақ Солтүстік Кавказға көшіп барып, соңынан грузин патшасы Давидке қызмет етті. Владимир Мономахтың қыпшақтар тарапынан төнген қауіпке отыз жыл бойы қарсы тұруы, кінәздер арасындағы қырқысуларды тыюға талпынысы және қарызға белшесінен батқан қарапайым адамдарға қамқорлық жасауы бұл кінәзді кең танымал етті.
3 топқа тапсырмалар:
1 топ: Орыс княздерінің бейнесін сипаттау;
2 топ: Шыңғысханның бейнесін сипаттау;
3 топ: «Русская правда» заңы мен «Жасақ» заңының айырмашылығын анықтау;
