Paxta ishi va uning oqibatlari

O ’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

NAMANGAN VILOYATI

XALQ TA’LIMI BOSHQARMASI

Uchqo’rg’on tuman xalq ta’limi bo’limiga qarashli 42-umumiy o’rta ta’lim maktabi tarix fani o`qituvchisi Ismatullayeva Muhayyoning

1 0-sinfda o`tgan bir soatlik ochiq

Ushbu metod qo`llanmadan barcha umumiy o`rta ta’lim maktablarining tarix fani o`qituvchilari darslari davomida foydalanishlari mumkin

MUALLIF: M.Ismatulayeva

Uchqo`rg`on tuman xalq ta’limi bo`limiga qarashli 42-sonli umumiy o`rta ta’lim maktabi tarix fani o`qituvchisi

MUHARRIR: M.Zohidova

Uchqo`rg`on tuman xalq ta’limi bo`limi Ijtimoiy fanlar metodisti

TAQRIZCHILAR: J.Chorboyev

Uchqo`rg`on tuman xalq ta’limi bo`limiga qarashli 28-sonli umumiy o`rta ta’lim maktabi tarix fani o`qituvchisi

L.Jalilova

Uchqo`rg`on tuman xalq ta’limi bo`limiga qarashli 15-sonli umumiy o`rta ta’lim maktabi tarix fani o`qituvchisi

Mavzu: O’zbekistonda paxta ishi va uning oqibatlari. (Slayd 1)

Darsning maqsadi:

1. Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga O’zbekistonda paxta ishi va oqibatlari hamda XX asrning 80-yillarida O’zbekiston SSSRda amalga oshirilgan ijtimoiy, siyosiy o’zgarishlarni o’rgatish.

2. Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda yuksak vatanparvarlik tuyg’ularini rivojlantirish hamda do’stlariga sadoqat ruhida tarbiyalash.

3. Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarda tarix fanini o’rganishga bo’lgan qiziqish, tarixiy atamalar va tushunchalarni tahlil qilishni rivojlantirish.

Dars turi: Yangi bilim berish.

Dars uslubi: Aralash (Savol-javob, guruhlarda ishlash, multimediyadan, turli hil yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish).

Darsning jihozlari: Darslik, rasmlar, kompyuter, proyektor,tarqatmalar.

Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism.

A)Salomlashish

B) davomatni aniqlash

C) ma’naviy-siyosiy daqiqa.

II) O’tilgan mavzuni so’rash (Sinf uch guruhga bo’linadi, birinchi guruh “O’tmish” ikkinchi guruh “Bugun” uchinchi guruh “Kelajak” deb nomlanadi.)

Birinchi topshiriq:

“ O’tmish” guruhiga Orol dengining qurushi aks etirilgan rasm beriladi.

“Bugun” guruhiga paxtani defolatsiya qilish jarayoni aks etirilgan rasm beriladi.

“Kelajak” guruhiga atmosferani ifloslantirayotgan zavod rasmi beriladi. (Guruhlar ikki daqiqa ichida ushbu rasmlarga qarab hikoya tayyorlaydi.)

Ikkinchi topshiriq:

Tushunchalar tahlili jadvalini toldirish.

«O’tmish» guruhiga

Tushunchalar tahlili jadvali

«Bugun» guruhiga

Tushunchalar tahlili jadvali

«Kelajak» guruhiga

Tushunchalar tahlili jadvali

Iqtidorli o’quvchilar uchun “Orol fojiyasini” bartaraf etish uchun qanday takliflar berishingiz mumkin?

Yangi mavzunu bayoni:

Reja: (Slayd 2)

1. SSSR va O’zbekiston SSR siyisiy rahbariyatidagi o’zgarishlar.

2. Paxta ishi-sovet rejimining O’zbekistondagi so’ngi qatag’on siyosati.

III)Paxta ishining O’zbeklar ishiga aylantirilishi va mohiyati. (O’qituvchi mavzuni qisqacha qilib, ko’rgazmalardan foydalanib tushuntiradi.)

SSSR va O’zbekiston SSR siyosiy hayotida 1982-1985 yillarda ko’plab o’zgarishlar roy berdi. SSSR ni qarib 18 yil boshqargan Leonid Brejnev 1982 yil noyabrda vafot etdi. 1982-1984 yillarda Yuriy Andropov, 1984-1985 yillarda Konstantin Chernenko sovet itifoqiga rahbarlik qildi. 1985-yil 11-martdan Mixail Gorbachov mamlakatda qayta qurish siyosati boshlandi. 1983-yil oktayabrda O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti birinchi sekritari Sharof Rashidov vafot etdi. U resbuplikani qarin cho’rak asr bo’shqargan edi. 1983-1988 yillarda Imonjon Usmonxo’jayev, 1988-1989 yillarda Rafiq Nishonov O’zbekistonga rahbarlik qildi.

XX asrning 80-yillariga kelganda sovet rejimi, unung siyosiy tuzumi va xo’jalik yuritish usullari o’zning rivojlantirish imkoniyatlkarini yo’qata boshadi.

O’zbekiston SSr ning ijtimoiy-siyosiy hayotida 1984-yil 23-iyunda bo’lgan O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy komitetining XVI-plenumi mash’um rol o’ynadi. Moskva ko’rsanmasi bilan plenumda qabul qilisngan hujjatlar O’zbekistonda paxta ishi den nomlangan siyosiy qatog’onlarni bo’shlab berdi. SSSR bosh prokurori huzurida maxsus tergovchilar guruhi tuzilib, ular T.X.Gidlayan va N.V. Ivanov rahbarligida O’zbekistonga yuborildi. 1983-1987 yillarda Moskva, Leningrad va boshda shaharlardan 1000 nafarga yaqin “desantchi” O’zbekistonning partiya, sovet, ma’muriy xo’jalik organlariga yuqori rahbarlik lavozimlariga ishga yuborilgan edi. 1985-1990 yillarda O’zbekistonda “paxta ishi” degan uydurma bo’yicha 40000 kish tergov qilindi, ulardan 5000 nafar kishi sohta ayblar bilan jinoyiy javobgarlikka tortildi.

Markaziy matbuotda e’lon qilingan maqolalarda O’zbek xalqi badnom etilib, paxta ishiga ataylab siyosiy tus berildi va u “o’zbeklar ishi” ga aylantirildi. Markazdan yuborilgan komunistik amal parazlar o’zbek xalqiga qarshi qatag’onni avj olodirdilar. Qatag’on qilichi eng avallo Shaof Rashidov xotirasiga qarshi ko’tarildi. “Sharof Rashidovchilik” degan suniy ibora oylab topilib undan Sharof Rashidovning o’limidan so’ng badnom qilish va shuxratini yerga urishga foydalanildi. Xullas sovet rejimining paxta ishi oqibatida O’zbekistonda minglab kishilar nohaq ravishda jazolandi. (Mavzuga oyid video lavha qo’yiladi, so’ng o’quvchilardan ko’rganlarini tushuntirib berish so’raladi.)

Darsni mustahkanlash:

“O’tmish” guruhiga 30-yillar qatag’onini

“Bugun” guruhiga 50-yillar qatag’oni,

“Kelajak” guruhiga 80-yillar qatag’oni topshirig’i beriladi va bir-biriga oxshash, farqli tamonlarini tushuntirib berish so’raladi.

Ikkinchi topshiriq: T-jadval texnologiyasini qaysi guruh birinchi bo’lib bajarishi so’raladi.

( Slayd 3)

Bajarilgan xolati (Slayd 4)

Darsda faol ishtirok etgan o’quvchilar quyidagi rag’bat kartochkasi bilan taqdirlanadilan:

Uyga vazifa: Darslikning 131-betidagi savol va topshiriqlarga tayyorlanish va qo`ni-qoshnilar ichida 80-yillar qatag’oniga uchragan odangar yoki ularning yaqinlari bilan suhbatlashib hikoya tayyorlab kelish.