дамытушылы?: О?ушыларды? азатты? к?реске басшылы? еткен тарихи ?айраткерлерге байланысты ?з пікірлерін, к?з?арастарын айта білу да?дыларын ?алыптастыру.
т?рбиелік: 1916 жыл?ы ?аза? хал?ыны? басына т?скен н?убет жайлы айта отырып о?ушыларды адамгершілікке т?рбиелеу.
К?рнекілігі: ?аза?станны? саяси картасы, ?оз?алысты? басшыларыны? портреттері
С а б а ? б а р ы с ы:
І. ?йымдастыру
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру
1. «Кім жылдам?»
1916 ж. 25 маусымда?ы Патша жарлы?ы: 19- 43 жас аралы?ында?ы ер адамдарды ?ара ж?мыс?а алу.
2 . «Б?ны кім айт?ан?»
«Б?л со?ыстан жалпы ж?рт?а пайда жо?. Нарлар алысар, ел шаруасын б?зып, ?анын т?гетін – сорлы халы? болар. ХХ ?асырда Еуропа патшалы?тарыны? ?ыл?ан кімні? алдында а?талма??» - ?.Б?кейханов «?аза?» газетінде «Та?ы со?ыс» ма?аласында
«Б?л жерде ...»
?останай уезі Ме?ді?ара, Ыр?ыз, Тор?ай
ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру
Себебі 1916 жылы 25 маусымда?ы 19-43 жас арасында?ы Т?ркістан мен Дала ?лкесінен 500 мы? адамды ?ара ж?мыс?а алу туралы патша жарлы?ы
К?теріліс бол?ан жерлер Жетісу мен Тор?ай
Сипаты Империализмге, отарлы? езгіге ?арсы
?оз?аушы к?штері Шаруалар мен ?ол?нершілер ж?не ?аза? ж?мысшылары, жетекшік?ші – демократиялы? интеллигенция ?кілдері мен байлар, болыс бас?арушылары
Сабақтың тақырыбы: 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың барысы
Мақсаты:1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың отаршылдыққа қарсы сипатын түсіндіріп, оның ұлт-
азаттық қозғалысқа ұласқанын фактілермен көрсету, қазақ қоғамының түрлі топтары назарының жалпыұлттық идеяға ұласқанын ашып көрсету. Оқушылардың 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс туралы білімдерін қосымша ізденіс жұмыстары арқылы жүйелеп бекіту және тарихи мәліметтерді пайдалана отырып қорытындылау.
Міндеттері:
А) білімділік: Жетісу мен Торғайдағы ұлт-азаттық қозғалыстың басталуы, барысы мен басшылары, жеңілу
себептері, қорытындылары және тарихи маңызы туралы тарихи білім беру;
Ә) дамытушылық: Оқушылардың азаттық күреске басшылық еткен тарихи қайраткерлерге байланысты өз
пікірлерін, көзқарастарын айта білу дағдыларын қалыптастыру.
Б) тәрбиелік:1916 жылғы қазақ халқының басына түскен нәубет жайлы айта отырып оқушыларды
адамгершілікке тәрбиелеу. Ұлт зиялыларының ұстанған бағытын түсіндіріп, алаш зиялыларының ұстанған бағыты халықтың аман қалуы, оның этникалық тұтастығын сақтау идеясы болғанын түсіндіру арқылы оқушылар бойында елжандылық, отаншылдық қасиеттерін шыңдау.
«Бұл соғыстан жалпы жұртқа пайда жоқ. Нарлар алысар, ел шаруасын бұзып, қанын төгетін – сорлы халық болар. ХХ ғасырда Еуропа патшалықтарының қылған кімнің алдында ақталмақ?» - Ә.Бөкейханов «Қазақ» газетінде «Тағы соғыс» мақаласында
«Егер мемлекет мүддесі қырғыздарды құрбан етуді талап етсе, әрине, бұған қарсы шығудың керегі жоқ...» - «Санкт-Петербургские ведомости»
«1899 жылдан кейін қазақтар мен орыстар арасындағы этностық жанжалдар даладағы өмірдің сипатты белгісіне айналды» - Т.Рысқұлов
«Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды» - А.Байтұрсынұлы 1913 жылы
«Жұрт сендей соғылды, түнде ұйқыдан, күндіз күлкіден айырылды» - М.Дулатұлы
«Қазақ секілді іргелі жұрт өзгелер қатарында соғыс майданында қару-жарақ асынып, мемлекетті қорғауға лайық еді, қатарда жоқ қара жұмысқа байлануын кемшілік санаймыз» - А.Байтұрсынұлы
«Бірі – барса, алынған жігіттер қазаға, бейнетке аз ұшырайды, екіншісі – «бармаймын» деп қарсылық қылса, елге зор бүліншілік келеді...» - Ә.Бөкейханұлы, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы
«Тыңдаңыздар, қан төкпеңіздер, қарсыласпаңыздар»- деп жазды: А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов 1916 ж. қазандағы Үндеу хатында
Олар қазақтарды «Ресей мемлекетінің бодандары, Отанның перзенті» деп санады, олар: А.Байтұрсынов, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов
«Бұл жерде ...»
Қостанай уезі Меңдіқара болысы:
Ырғыз, Торғай уездерінде:
Ақмола облысының Ерексай, Әйелді болыстарында:
Шерубай-Нұра болысында:
Қарашақ болысында:
Верный уезінің Жайымтал болысында:
Наманған және Таластың жоғарғы ағысындағы Әулиеата уездері:
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
1916 ЖЫЛҒЫ ҰЛТ – АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІС
Себебі
1916 жылы 25 маусымдағы 19-43 жас арасындағы Түркістан мен Дала өлкесінен 500 мың адамды қара жұмысқа алу туралы патша жарлығы
Көтеріліс болған жерлер
Бүкіл Қазақстан: негізгі орталығы – Жетісу мен Торғай
Сипаты
Империализмге, отарлық езгіге қарсы
Қозғаушы күштері
Шаруалар мен қолөнершілер және қазақ жұмысшылары, жетекшікүші – демократиялық интеллигенция өкілдері мен байлар, болыс басқарушылары
Көтеріліс кезінде
Түркістан генерал-губернаторы – Куропаткин, Жетісуда әскери губернатор – Фольбаум
Торғайда: А.Иманов (сардарбек), Ә.Жангелдин, Ә.Жанбосынов (Орта жүздің ықпалды биі, Нияздың немересі, хан болып сайланды), Кейкі Көкімбайұлы (
Көтерілісшілердің алғашқы күрес түрі
Отарлауға дейінгі мемлекеттік басқару жүйесі қалпына келтріп, әкім (елбегі), сот алқасы (жасақшы), қазына билеушісі (қазынашы), әскери басшысын (сардарбек) сайлады. Қара жұмысқа алынғандардың тізімдерін жойып жіберді, салық тілхаттарын құртып, болыс ауылдарын тонады.
Қара жұмыстан босатылғандар
Басқармалардың лауазымды адамдары
Жергілікті бұратаналардан шыққан төменгі полициялық шенділер
Имамдар, молдалар, мүдәрістер
Ұсақ несие мекемелеріндегі есепшілер мен бухгалтерлер
Оқу орындарындағы оқушылар
Үкіметтің мекемелерінде жоғары лауазымды қызмет атқаратын бұратаналар
Басқа ұлт өкілдерінің қатысуы
И.Долматов және Д.Федотов қырғыздарды бұратаналардың тізімін шығармауға шақырды
Жетісуда Демко, П.Аркадьев т.б. көтеріліске қатысушыларды үйлерінде жасырды
Торғайда Н.Кротов соғыс іс-шеберлігіне үйретті
Е.Курев Қарқарадағы көтерілісшілердің шағын тобын ұйымбастырды
С.Вербицкая көтерілісшілер қатарында шайқасты
С.Ужгин «Қарабалықтағы оқиғалар» атты прокламацияда көтерілісті тоқтатпауға шақырды
Жеңілу себептері
Батыраңқылығы
Қару-жарақтың нашар әрі жеткіліксіз болуы
Ұлтаралық және руалық қақтығысты пайдалануы
Саны аз пролетариаттың елеулі ықпал жасай алмағандығы
Біртұтас басшылықтың болмауы
Ұлттық-демократиялық зиялылар қатарында бірліктің болмауы
1916 ж. көтерілістің негізі екі орталығы: Торғай мен Жетісу облыстары
Қырғыздарды бұратаналардың тізімін шығармауға шақырғандар: Долматов пен Федотов
Жетісуда 1916 ж. көтеріліске қатысушыларды үйлеріне жасырды: Демко мен Аркадьев
1916 ж. Торғайда көтерілісшілерді соғыс ісі шеберлігіне үйреткен: Кротов
1916 ж. Қарқарадағы көтерілісшілердің шағын тобын ұйымдастырған: Курев
1916 ж. көтерілісшілер қатарында шайқасқан – Вербицкая
1916 ж. «Қарабалықтағы оқиғалар» атты прокламацияда көтерілісті тоқтатпауға шақырған: Ужгин
1916 ж. көтеріліс туралы өз еңбектерінде жазғандар: Аймауытов «Қартқожа», Сейфуллин «Тар жол, тайғақ кешу», Майлин «Қанды кек», Мұқанов «Ботагөз», Әуезов «Қилы заман»
А.Имановтың әскери кеңесшісі: Ә.Жангелдин
«Сандарды сөйлет»
10 мың 5 мыңнан астам 347 168 238 мыңнан астам
20 мыңға 15 мың 9 мыңдық 40 94
2,5 мыңнан астам 3000-ға жуық Жарты млн-ға жуық 12
V. Үй тапсырмасы
§ 2 мазмұндау, хронологиямен жұмыс
10 сұрақ тест құрастыру
Амангелді Иманов, Бекболат Әшекеев туралы қосымша мәлімет
