Саба?ты? ма?саты: Темір д?уіріндегі ?аза?станны? тарихын, мал шаруашылы?ы жайлы толы? ма?л?мат беріп толы?тыру.
Білімділік: Темір д?уіріндегі т?р?ындарды? отыры?шылы?тан к?шпелі мал шаруашылы?ына ауысуы, тебіндік жайылым, т?рт т?лік мал туралы т?сінік бере отырып, о?ушыларды? білімін арттыру.
Дамытушылы?:О?ушыларды? ой ?рісін, ?абілетін дамыта отырып, жа?а та?ырыпты ме?герту.
3.Жер ??деуді? ?арапайым т?рі, теселі егіншілік дамыды.
Андрон м?дениеті. Тірек сызбамен ж?мыс.
1.Егін шаруашылы?ы.
2.Мал шаруашылы?ы
3.?ол?нер.
Бе?азы Д?ндібай м?дениеті. Тірек сызбамен ж?мыс.
1.Егін шаруашылы?ы.
2.Мал шаруашылы?ы
3.?ол?нер.
Тест.
1. Мыс рудасына ?алайы ?осу ар?ылы ?ндірілген металл:
А) Темір.
В) Мыс.
С) ?ола.
Д) ?ор?асын.
2. ?аза?станда ?ола д?уіріні? бастал?ан мерзімі:
А) Б.з.б. 2 млн. 600 мы?ыншы жыл.
В) Б.з.б. 40-12 мы?жылды?.
С) Б.з.б.1- 2 мы?жылды?
Д) Б.з.б. 7 мы?жылды?.
3. Андрон м?дениетіні? ал?аш?ы ескерткіштері табыл?ан жер:
А) Памир тауы.
В) Андроново селосы.
С) Тараз ?аласы.
Д) Челябі облысы.
4. ?ола д?уіріндегі шаруашылы?ты? негізгі саласы:
А) Мал шаруашылы?ы.
В) Егіншілік.
С) бау ба?ша.
Д) А?шылы?.
5. ?алымдар ?аза?ты? киіз ?йлерін кімдерді? баспаналарына ??сатты.
А) Андронды?тарды? баспаналарына.
В) К?ркеге.
С) Сібірліктерді? ?осына.
6. Жеке меншік ?алыптас?ан кезе?:
А) Ерте палеолит
В) Мезолит
С) Неолит
Д) ?ола д?уірі.
7. Руды? ежелгі салт – д?ст?рі мен ?дет-??рыптарыны? б?лжымай орындалуын ?ада?ала?андар:
А) ?скери к?семдер.
В) Абыздар.
С) Ру а?са?алдары.
Д) Байлар.
8. «Тотемизм».....
А) Шы?у тегін жануарлармен байланыстыру.
В) Жан?а рух?а сену.
С) Жансыз д?ниеге сеніп, оны? ?асиетіне табыну.
Д) Таби?атты? тылсым к?шіне сену.
9. ?ола д?уіріндегі ыдыс жасауды? е? бір ?рістеген т?рі:
А) К?зе ??мыралар жасау.
В) Микролит ?ндірісі.
С) Д?н?ккіш жасау.
Д) Келі мен келсап жасау.
10. Ежелгі адамдар ?з білімдерін не ар?ылы хабарлады?
А) Пиктография.
В) Нумизматика.
С) Топономика.
Д) Иероглиф жазуы.
ІІІ. Жа?а саба?.
Ерте темір д?уірі б.з.б 8 ?асырдан 5 ?асыр?а дейінгі аралы?ты ?амтиды. Темір д?уірі – адамзат тарихында?ы аса ма?ызды ?згерістерді д?ниеге ?келген жа?а кезе?.
Темір берік, ?рі салма?ты металл. ?рлеу ?дісімен шикі темір ?орытатын ?азанды?тар бол?ан. К?шпелі мал шаруашылы?ыны? шы?у себептері:
1.Таби?атта ??р?а?шылы? бел алып, жауын- шашын азайды, егіншілікпен ш??ылдану ?иындады.
2.Ат ?бзелдерін жетілдіру жыл?ыны к?лік ретінде пайдалану?а м?мкіндік берді.
3.Мал басыны? к?беюі жа?а жайылымдарды ?ажет етті.
Темір д?уірінде рулы? ?ауымды? ??рылыс одан ?рі жетіле т?сті. Рулар ?лкен тайпалар?а бірікті. Тайпаларды? ?зара ?осылуынан тайпалы? ода?тар ??рылды.Ертеде темір ?арапайым т?сілмен пеш-к?рікпен ?ндіріетін.
Металл ауызды?ты? шы?уы жыл?ы малын міну ?шін к?бірек ?йретуге жа?дай жасады.Ат?а мінген ба?ташы ендігі жерде малды ?затып жаю?а м?мкіндік алды.
Дегенмен де таби?аты ежелден егіншілік пен отыры?шылы??а ?олайлы Жетісу мен О?т?стік ?аза?стан айма?ында жартылай к?шпелі мал шаруашылы?ымен бірге отыры?шы ?мір салты, егіншілік ?атар дамыды.Адамдар жыл?ыны азы? ретінде де, мініс к?лігі ретінде де пайдаланады. Жыл?ы суы??а т?зімді, тебіндеп жайылады. Жыл?ы шаруашылы??а к?п пайда ?келді. Т?йелер ж?к к?лігі ретінде пайдаланылды. Олар жылдам ?оз?алады, ауыр ж?к к?тере алады. Т?йе сусыз ж?не ?орексіз ?за? к?нге шыдайды. ?ойлар к?п к?тімді ?ажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жо? болса, ?ар жейді. Олар суы? пен ысты??а т?зімді. Сиыр тебіндеп жайылу?а икемсіз, сонды?тан олар?а арнап жемш?п ?зірлеу ?ажет еді.
Батыс ?аза?станны? ш?лді аудандарында т?йені? ма?ызы аса зор болды.М?нда сиыр аз ?сталды. Елімізді? солт?стігінде ?сімдік пен су к?здері ана??рлым мол. Ал елді? о?т?стігі ?ой ?сіруге тиімді еді. Бертін келе к?шпелілер арбамен к?шу ?дісінен бас тартты. Олар т?йе мен ат?а киіз ?йін киім-кешегін, ?й- т?рмысты? заттарын артты. Егіншіліктен мал шаруашылы?ына ауысуы климатты? ?згеруіне байланысты. ?р т?рлі ?сімдіктерге бай дала ?атты, тікенді жанта? пен изенді сор?а, ??мдв жапан дала?а айналды.
IV. Саба?ты бекіту. «Ой ?орыту»
1.С?йкестігін тап:
К?п к?тімді ?ажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жо? болса, ?ар жейді. Олар суы? пен ысты??а т?зімді.
Тебіндеп жайылу?а икемсіз, сонды?тан олар?а жемш?п ?зірлеуді ?ажет етеді.
Ж?к к?лігі ретінде пайдаланады, жылдам ?оз?алады, ауыр ж?к к?тере алады. Олар сусыз ж?не ?орексіз ?за? к?нге шыдайды.
Суы??а т?зімді, тебіндеп жайылады, керек азы?ын ?ар астынан т?я?ымен аршып алады.
1.Жыл?ы
2.Сиыр.
3.?ой.
4.Т?йе.
2. «Ысты? орынды?» Бір о?ушы орта?а шы?ып орынды??а отырады. ?ал?ан о?ушылар с?ра? ?ою керек.
V. ?йге тапсырсырма.
&12 К?шпелі мал шаруашылы?ы.
?рлеу ?дісімен шикі темір ?орытатын ?азанды?. Суретке ??гіме ??рау.
VI. О?ушыларды ба?алау.
Бекітемін
Мектеп директорыны? о?у ісі ж?ніндегі орынбасары: М.А. Сариева.
Январцев орта жалпы білім беретін мектебі.
Ашы? саба?.
Та?ырыбы: « Ерте темір д?уіріндегі к?шпелі мал шаруашылы?ыны? ?алыптасуы»
6а сынып.
Дайында?ан: «Тарих ж?не география» п?ндеріні?
м??алімі М.С. Беккулова.
2014-2015 о?у жылы.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«К?шпелі мал шаруашылы?ы. »
Сабақтың тақырыбы: Көшпелі мал шаруашылығы.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың мақсаты: Темір дәуіріндегі Қазақстанның тарихын, мал шаруашылығы жайлы толық мағлұмат беріп толықтыру.
Білімділік: Темір дәуіріндегі тұрғындардың отырықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысуы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал туралы түсінік бере отырып, оқушылардың білімін арттыру.
Дамытушылық:Оқушылардың ой өрісін, қабілетін дамыта отырып , жаңа тақырыпты меңгерту.
2.Қола дәуірінің ерекшеліктері, негізгі сипаттамасы.
3.Андрондықтардың шаруашылығы мен кәсібі.
Қола дәуірінің ерекшеліктері. Тірек сызбамен жұмыс.
1.Металл өңдеу игерілді.
2.Мал бағудың көшпелі түріне көшу.
3.Жер өңдеудің қарапайым түрі, теселі егіншілік дамыды.
Андрон мәдениеті. Тірек сызбамен жұмыс.
1.Егін шаруашылығы.
2.Мал шаруашылығы
3.Қолөнер.
Беғазы Дәндібай мәдениеті. Тірек сызбамен жұмыс.
1.Егін шаруашылығы.
2.Мал шаруашылығы
3.Қолөнер.
Тест.
1. Мыс рудасына қалайы қосу арқылы өндірілген металл:
А) Темір.
В) Мыс.
С) Қола.
Д) Қорғасын.
2. Қазақстанда қола дәуірінің басталған мерзімі:
А) Б.з.б. 2 млн. 600 мыңыншы жыл.
В) Б.з.б. 40-12 мыңжылдық.
С) Б.з.б.1- 2 мыңжылдық
Д) Б.з.б. 7 мыңжылдық.
3. Андрон мәдениетінің алғашқы ескерткіштері табылған жер:
А) Памир тауы.
В) Андроново селосы.
С) Тараз қаласы.
Д) Челябі облысы.
4. Қола дәуіріндегі шаруашылықтың негізгі саласы:
А) Мал шаруашылығы.
В) Егіншілік.
С) бау бақша.
Д) Аңшылық.
5. Ғалымдар қазақтың киіз үйлерін кімдердің баспаналарына ұқсатты.
А) Андрондықтардың баспаналарына .
В) Күркеге.
С) Сібірліктердің қосына.
6. Жеке меншік қалыптасқан кезең:
А) Ерте палеолит
В) Мезолит
С) Неолит
Д) Қола дәуірі.
7. Рудың ежелгі салт – дәстүрі мен әдет-ғұрыптарының бұлжымай орындалуын қадағалағандар:
А) Әскери көсемдер.
В) Абыздар.
С) Ру ақсақалдары.
Д) Байлар.
8. «Тотемизм» ..........................
А) Шығу тегін жануарлармен байланыстыру.
В) Жанға рухқа сену.
С) Жансыз дүниеге сеніп, оның қасиетіне табыну.
Д) Табиғаттың тылсым күшіне сену.
9. Қола дәуіріндегі ыдыс жасаудың ең бір өрістеген түрі:
А) Көзе құмыралар жасау.
В) Микролит өндірісі.
С) Дәнүккіш жасау.
Д) Келі мен келсап жасау.
10. Ежелгі адамдар өз білімдерін не арқылы хабарлады?
А) Пиктография.
В) Нумизматика.
С) Топономика.
Д) Иероглиф жазуы.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Ерте темір дәуірі б.з.б 8 ғасырдан 5 ғасырға дейінгі аралықты қамтиды. Темір дәуірі – адамзат тарихындағы аса маңызды өзгерістерді дүниеге әкелген жаңа кезең.
Темір берік, әрі салмақты металл. Үрлеу әдісімен шикі темір қорытатын қазандықтар болған. Көшпелі мал шаруашылығының шығу себептері:
1.Табиғатта құрғақшылық бел алып, жауын- шашын азайды, егіншілікпен шұғылдану қиындады.
2.Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны көлік ретінде пайдалануға мүмкіндік берді.
3.Мал басының көбеюі жаңа жайылымдарды қажет етті.
Темір дәуірінде рулық қауымдық құрылыс одан әрі жетіле түсті. Рулар үлкен тайпаларға бірікті. Тайпалардың өзара қосылуынан тайпалық одақтар құрылды.Ертеде темір қарапайым тәсілмен пеш-көрікпен өндіріетін.
Металл ауыздықтың шығуы жылқы малын міну үшін көбірек үйретуге жағдай жасады.Атқа мінген бақташы ендігі жерде малды ұзатып жаюға мүмкіндік алды.
Дегенмен де табиғаты ежелден егіншілік пен отырықшылыққа қолайлы Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан аймағында жартылай көшпелі мал шаруашылығымен бірге отырықшы өмір салты, егіншілік қатар дамыды.Адамдар жылқыны азық ретінде де, мініс көлігі ретінде де пайдаланады. Жылқы суыққа төзімді, тебіндеп жайылады. Жылқы шаруашылыққа көп пайда әкелді. Түйелер жүк көлігі ретінде пайдаланылды. Олар жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Түйе сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды. Қойлар көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса , қар жейді. Олар суық пен ыстыққа төзімді. Сиыр тебіндеп жайылуға икемсіз, сондықтан оларға арнап жемшөп әзірлеу қажет еді.
Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында түйенің маңызы аса зор болды.Мұнда сиыр аз ұсталды. Еліміздің солтүстігінде өсімдік пен су көздері анағұрлым мол. Ал елдің оңтүстігі қой өсіруге тиімді еді. Бертін келе көшпелілер арбамен көшу әдісінен бас тартты. Олар түйе мен атқа киіз үйін киім-кешегін, үй- тұрмыстық заттарын артты. Егіншіліктен мал шаруашылығына ауысуы климаттың өзгеруіне байланысты. Әр түрлі өсімдіктерге бай дала қатты, тікенді жантақ пен изенді сорға, құмдв жапан далаға айналды.
IV. Сабақты бекіту. «Ой қорыту»
1.Сәйкестігін тап:
Көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді. Олар суық пен ыстыққа төзімді.
Тебіндеп жайылуға икемсіз, сондықтан оларға жемшөп әзірлеуді қажет етеді.
Жүк көлігі ретінде пайдаланады, жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.
Суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады.
1.Жылқы
2.Сиыр.
3.Қой.
4.Түйе.
2. «Ыстық орындық» Бір оқушы ортаға шығып орындыққа отырады. Қалған оқушылар сұрақ қою керек.
V. Үйге тапсырсырма.
&12 Көшпелі мал шаруашылығы.
Үрлеу әдісімен шикі темір қорытатын қазандық. Суретке әңгіме құрау.
VI. Оқушыларды бағалау.
Бекітемін
Мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары: М.А. Сариева.
Январцев орта жалпы білім беретін мектебі.
Ашық сабақ.
Тақырыбы: « Ерте темір дәуіріндегі көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы»
