Конспект урока на тему "Сәулет ескерткіштері"

Сабақтың тақырыбы: Сәулет ескерткіштері

Сабақтың мақсаттары:

1. Білімділік: Оқушыларға ежелгі құрылыстардың пайда болу тарихын түсіндіру. Орта ғасырлардағы сәулет ескерткіштері туралы түсініктерін қалыптастыру.

2. Дамытушылық: Оқушыларды осы пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

3. Тәрбиелік: Оқушыларды отансүйгіштікке , ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:саяхат сабағы

Сабақтың көрнекілігі: Суреттер

Сабақтың әдіс –тәсілі: топпен жұмыс,баяндау, сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы.

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын сұрау. Сұрақ жауап арқылы:

1.Ыбырайдың балалық шағы қалай өтті?

2.Ыбырай Алтынсарин қай жылы, қай жерде туды?

4.Ыбырай Алтынсарин мектепті қай жылы аяқтады?

5.Торғай облысында Ыбырай кім болып тағайындалады?

6.Ыбырай Алтынсаринның қандай өлеңдерін білесің? Бір өлеңін жатқа айтып бер?

7.Ең алғаш жарық көрген оқулығын ата?

8.Ең алғаш кімдерге арнап мектеп ашты? Қай жылы, қай жерде?

9.Ыбрай Алтынсарин неше жасында қайтыс болды?

ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру. Сабақтың жоспары:

1. Ежелгі құрылыстар.

2. Орта ғасырлардағы сәулет ескерткіштері.

Негізгі оқиғалар:Оқушылар біздің бүгінгі жаңа тақырыбымыз «Сәулет ескерткіштері» , ал оқушылар алдымызға қандай мақсат қоямыз?

Жер бетіндегі алғашқы адамдарда қазіргідей әдемі, көрікті үйлер болған жоқ, Олар үңгірлерді, тау қуыстарын баспана ретінде пайдаланды. Еңбек құралдары, шаруашылық түрлерінің көбеюіне байланысты адамдар біртіндеп тұрғын үй салуды үйренді. Қазақстан жерінен ежелгі заманның құрылыстары көп табылған. Соның қатарында адамдар тұратын мекенжайлар да кездеседі. Олардың бірі жер бетінде салынса, екінші жерді қазып жасаған жеркепе болған. Бұл үйлерді салуға ағаш пен тас пайдаланған. Қазақ жерінде осындай көне құрылысты «мықтың үйі» дейді. Мық –ергежейлі, бірақ күшті адам деген сөз. Осындай үйлер Қазақстан жерінде б.з.б. ІІІ-ІІ мыңжылдықтарда кеңінен тараған. Ежелгі дәуірде құрылысқа шикі кірпіш және шым пайдаланылған.Сол себепті Қазақстан жеріндегі ерте заман құрылыстарының сақталғаны за . Тек орта ғасырларда ғана күйдірілген мықты кірпіш қолданыла бастады. Көшпелі мал шаруашылығының дамуына байланысты киіз үй пайда болды. Киіз үй көшіп-қонған кезде түйеге артып жүруге, құрастыруға қолайлы еді. Киіз үйдің алғашқы нұсқасы қола дәуірінде жасалады. Орта ғасырларда қазақ жерінде құрылыстың көөп салынуына негіз болып, біртіндеп құрылыс салудың үлгілері көбейіп, үнемі жаңарып отырады. Осылай сәулет өнері де дамыды. Құрылыс , құрғын үй салу өнерін сәулет өнері дейді. Бұл жобалау, салу деген мағынаны береді.Сәуел өнерінің жарық туындылары ғұн заманында дүниеге келді. Олардың ішіндегі ең айшықтылары –«дың» аталатын құрылыстар. Мысалы «Қозы Көрпеш Баян сұлу», «Домбауыл» т.б. Қазақтар мұндай ескерткіштерді кейде үйтас деп те атайды. Бүгінде Қазақстан жерінже Айша бибі, Қарахан , Жошы хан, Қожа Ахмет Йасауи т.б. кесенелері сияқты ортағасырлық атақты сәулет өнерінің туындылары сақталған. Ерте кезде сақталған ғимараттардың бірі-Айша бибі кесенесі. Тараз қаласынан 18 шақырым жерде тұр. Кесененің сырты түгелдей ою-өрнекпен әшекейленген . Сәулет өнерінің тағы бір ерекше туындысы- Қарахан кесенесі. Бұл ескерткіш те Тараз қаласының маңында орналасқан. Сырты кірпіштен қаланып әшекейленген. ХХғасырдың басында қайта салынған. Орта ғасырларда қазақ жерінде белгілі адамдарға арналып салынған кесенелерідің бірі-Жошы хан күмбезі. Жезқазған қаласынан 40 шақырымдай жерде Кеңгір өзенінің жағасында орналасқан. Қазақ хандығының тұсында көтерілген зәулім ескерткіштердің бірі-Алаша хан кесенесі. Осынау теңдесі жоқ сәулет өнерінің туындысы қазақтың аңызға айналған түп атасы, Алаш ханға арналған. Қазақ жеріндегі тамаша сәулет өнері ескерткіштерінің бірі-Түркістан қаласындағы ислам дінінің ғұламасы, сопы Қожа Ахмет Йасауидің басында тұрғызылған кесене. «Әзірет сұлтан» аталатын бұл құрылыс – ортағасырлық сәулет өнерінің сирек кездесетін ескерткіші. Бұл кесене Мауараннахр билеушісі Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылды. Аталған ғимарат өзінің ерекше әдемілігімен, сәулет өнерінің ғажайып үлгісімен қызықтырады. Құрылыстың биіктігі -40 метр. Оның іші бір-бірімен жапсарлас 35 бөлмеден тұрады .Ішінде үлкен тайқазан, кітапхана бар.Түркістан қаласы мұсылмандар үшін қасиетті орын саналады. Сонымен бірге Қожа Ахмет Йасауи кесенесін қазақ халқы қасиетті пантеон есебінде құрметтейді. Ол жерде қазақтың хандары, басқа да атақты адамдар жерленген. «Пантеон» сөзі –грек тілінен аударғанда құдайлар мекені деген мағынаны білдіреді.Ғасырлар мен мыңжылдықтар өтсе де сыр бермей, ұлы даланың әр жерінде мен мұндалап тұр. Оқушылар ендігі біздің міндетіміз-оларды қорғап, сақтау,ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу.

Ал оқушылар бүгін біз топпен жұмыс істейміз , әр өз тапсырмаларын орындайды. Саяхат ойының бастаймыз бізде бірінші аялдамада жалғасын тап.....

1.Көшпелі мал шаруашылығының..........

2.Қазақ жеріндегі сәулет .........

3.Орта ғасырларда қазақ жеріндегі........

4.Қазақ жеріндегі тамаша сәулет.......

5.Кесенені салуға сапалы........

6.Ежелгі дәуірде құрылысқа.......

Сергіту сәті.

Орымыздан тұрамыз

Бір-бірімізге қараймыз

Қолымызды көтеріп

Бір демалып қаламыз

Оқушылар 2 аялдамаға келейік бұнда ойлан тап!

Ашық тест

1. Қарахан кесенесі қайда орналасқан?

А) Түркістан қаласы

Б)Отырар қаласы

В)Тараз қаласы

2.Жер бетіндегі алғашқы адамдардың баспанасы?

а)қазіргі көрікті үйлер

б)үңгірлерде

в)киіз үй

3.Қожа Ахмет Йасауидің кесенесі қайда орналасқан?

А)Тараз қаласы

Б)Жезқазған қаласы

В)Түркістан қаласы

4.Алаша хан кесенесін қандай хан салғызды?

А)Абылай хан

Б)Жошы хан

В)Қасым хан

5.Еңбек құралдары, шаруашылық түрлерінің көбеюіне байланысты адамдар нені үйренді?

А)Зәулім ғимараттарды салуды

Б)Тұрғын үй салуды

В)Әдемі , көрікті үйлерді салуды.

Келесі бізде үшінді аялдама біз Түркістан еліне саяхатқа барамыз, онда кесенелерді аралап қайтамыз ,әр топтан оқушылар шығып сұрақтарға жауап берді.

Қорытынды : Ал оқушылар осы сабақ сендерге ұнады ма? Несімен ұнады ? Не үйрендіндер ? Өздеріне білім алдындар ма ? Әрбір топтан бір –бір оқушы шығып қортындылайды.

Бағалау: Топ басшылары өздері бағалайды.

Үй тапсырмасы: § 38 мазмұндау

Қосымша мәлімет жазу