8-сынып. ?аза?стан тарихы
Саба?ты? та?ырыбы: § 6. Кіші ж?зді? Ресейге ?осылуы
Саба?ты? ма?саты:
- О?ушыларды Кіші ж?зді? Ресейге ??осылуыны? негізгі себептерімен таныстыра отырып, о?ан жо??ар шып?ыншылы?ыны? ?серін ж?не ?біл?айырды? Ресейге ?осылу саясатында ?андай ма?сат к?здегенін т?сіндір.
- Салыстырмал талдау жасау ар?лы о?ушыларды? шы?армашылы? ынтасын дамыту, та?ырыпты ашу ?шін к?рделі немесе ?арапайым жоспарлар ??ру, ?з к?з?арасы н д?лелдеуге ?йрету.
- Ма?сат?а жету жолында табандылы??а, шыдамдылы??а, ерік-жігерді? к?шті болуына т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас
Саба?ты? ?дісі: интерактивті
К?рнекілік: карта, сызба
Негізгі т?сініктер: Сырт?ы саяси жа?дайды? шиеленісуі, орат, Ресейді? «азиялы? саясаты», ?аза?старды баш??рттар?а айдап салу саясаты, елшілік, боданды?, империя, саяси ж?не экономикалы? т?уелділік, ?скери ?ор?анысты? бекіністер.
Саба?ты? барысы:
- ?йымдастыру кезе?і
- О?у ??ралын тексеріп т?гелдеу
- «Хабар» /ел жа?алы?тарынан.../
- О?ушы зейінін саба??а аудару
?й тапсырмасын с?рау:
- Кестені? толтырылуын тексеру.
- О?ушыларды? ?здері жина?ан м?ліметтерін о?у?а м?мкіндік беру, оны сынып болып тал?ылау, ба?алау.
Жа?а та?ырыпты о?ытуды? жоспары:
- XVIII ?асырды? І-ширегіндегі ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы саяси жа?дайы, жо??ар шап?ыншылы?ына тойтарыс беру ?шін ?біл?айыр ханны? ?стан?ан ба?ыты.
- Ресей мемлекетіні? XVIII ?асырды? 20-жылдарыны? ая? кезіндегі ?аза?стан?а ?атысты ?станымы.
- XVIII ?асырды? 30-40 жылдарында?ы Кіші ж?не ?лы ж?зді? жа?дайы.
- ?й тапсырмасын тексергеннен икейін, карта ар?ылы ?ткен материалды ?аншалы?ты игергенін к?ріп, ?аза? ханды?ыны? ішкі ж?не сырт?ы саяси жа?дайыны? к?рделене т?скені ж?нінде ??гімелеймін. Ол ?шін ?алыптас?ан жа?дайды? т?мендегідей сызбасын ?сынамын.
Ішкі жа?дай
- А?ыра?ай шай?асынан кейінгі хан та?ы ?шін к?рес салдарынан ?аза? билеушілері арасында келіспеушіліктер пайда болды.
- Феодалды? бытыра??ылы? к?шейді.
Сырт?ы жа?дай
- Жо??арлар тарапынан ?ауіп са?талып ?алды.
- ?аза?тарды? Б?хара ж?не Хиуа ханды?тарымен арада?ы жа?дай к?рделі к?йінде ?алды.
- Еділ ?алма?тарымен ж?не баш??рттармен ?арым-?атынас к?рт шиеленісіп кетті.
М?ндай жа?дайда ?аза? ханды?ы алдында басты м?селе сырт?ы жаудан ?ор?ану ж?не елді? т?тасты?ын са?тап ?алу болды. Б?л жерде ?біл?айырды? жеке басына то?талу керек. О?ушылар ханны? жеке басы ж?нінде ?з білетіндерін айт?аннан кейін, о?улы?та?ы ?осымша деректерді пайдалана отырып, т?мендегі кестені толтыру керек: «?біл?айыр ханны? жеке басыны? жа?ымды ?асиеттері мен кемшіліктері» (ерекшеліктерін ай?ындау, салыстырмалы т?рде талдау жасау).
Жеке басыны? жа?ымды ?асиеттері
Жеке басыны? кемшіліктері
?біл?айырды Ресейден к?мек с?рау?а м?жб?р еткен жа?дайлар:
1.
2.
3.
4.
«XVIII ?асырды? 20-жылдарыны? ая? кезіндегі Ресейді? ?аза?стан?а байланысты ?станымы». Б?л та?ырыпшаны о?ыту ?шін мынадай ?зіндік ж?мыстар ж?ргізуге болады:
А) XVIII ?. 30- жылдарына дейінгі ?аза?тарды? патша ?кіметімен ?арым-?атынасы.
?) ?біл?айырды? Ресей императрицасы Анна Иоановна?а жіберген елшілігі. 1730 ж.
Б) сырт?ы істер коллегиясыны? тілмашы А.Тевкелев баста?ан орыс елшілігіні? ?аза?стан?а келуі.
В) Ресейді? отаршылды? саясаты. ?аза?станды алу?а жасал?ан ?адамдар:
1734 ж-
1735 ж-
1735-37 ж-
1740 ж-
1738 ж-
О?ушыларды? ?зіндік ж?мыстарыны? н?тижелерімен таныс?аннан кейін Ресейді? ?аза? ханды?ына ?атысты саясатын ?орытындылаймыз. Б?л жерде белгілі тарихшы М.П.Вяткинні? мына с?зі о?ылады:
«... Ішкі феодалды? к?рес ?деп т?р?ан кезде ж?ргізілген б?л саясат мемлекетті ыдырату?а, ?аза? ж?здерін, е? алдымен Кіші ж?зді ?лсіретуге ба?ыттал?ан анархиялы? саясат болды. Тек ?аза? ?о?амыны? бытыра??ылы?ы ?ана патша ?кіметіне ?аза? ж?здеріне ?арсы ке? к?лемде шабуыл жасау?а м?мкіндік беретін еді».
Б??ан ?оса о?ушыларды? назарын мына м?селеге аудару ?ажет: орыстарды? ?аза? жеріне тере?ірек енуіне т?мендегі жа?дайлар ?олайлы ?сер етті.
- ?аза? жерін біртіндеп отарлау.
- ?аза? билеушілеріні? ?зара тартыстарын тиімді пайдалану патша шенеуніктеріні? іс-?рекетін же?ілдетті., патша ?кіметі еш?андай ?арсылы?сыз Жайы? ?зені бойында бірнеше ?скери бекіністер т?р?ызды.
- ?аза?станны? батысында?ы ж?не солт?стігіндегі ?скери бекіністерді Орта Азия мемлекеттеріні? аума?ына енуі ?шін ?скери тірек базалары ретінде пайдалану.
XVIII ?асырды? 30-40 жылдарында?ы Кіші ж?не Орта ж?здегі ?алыптас?ан жа?дайды толы? т?сіну ?шін о?улы?та?ы та?ырып бойынша картамен практикалы? ж?мыс ж?ргізу.
Саба?ты? практикалы? б?лігі:
- XVIII ?. 30-40 жылдарында Ресей неліктен ?аза?станны? солт?стік-шы?ысында ?скери бекіністерін ??ра бастады?
- Олар ?ашан ж?не ?айда салынды? Картадан к?рсеті?дер.
- ?аза?тарды? Ресеймен ж?не орта Азия мемлекеттерімен сауда жаса?ан негізгі ?алаларын ата?дар.
- Орыс-?аза? сауда байланысы ж?нінде не айтасы?дар?
?йге тапсырма:
1. Та?ырыпты о?ы?дар ж?не параграф со?ында?ы с?ра?тар?а жауап бері?дер.