Халы?тарды? ?лы ?оныс аударуы.

Умаров Е.А. Ж.Аймауытов атындағы жалпы орта білім беру мектебінің тарих пәнінің мұғалімі

Сыныбы: 6-сынып.

Пәні: Ежелгі Қазақстан тарихы

Күні: 23.02.15

Сабақтың тақырыбы: § 21. Халықтардың ұлы қоныс аударуы.

Сабақтың мақсаты:

• Халықтардың ұлы қоныс аударуы, ғұн жорықтарының маңызы, тарихтағы ғұндардың орыны туралы айта отырып, Аттиланың өміріне тоқталу.

• Тарихи аңыз деректер негізінде ғұндардың жүріп өткен жерлерін картадан көрсетіп, Орталық Азия тарихының жалғастығын көрсету, ой-өрістерін кеңейту.

• Белсенді, ізденімпаз, жан-жақты білімді адамзат тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: ашық сабақ

Әдісі: интерактивті

Көрнекілік: Дүние жүзінің саяси картасы, суреттер

Пән аралық байланыс: Дүние жүзі тарихы, география

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі - Оқу құралын тексеріп түгелдеу

• Оқушылар зейінін сабаққа аудару

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

1. Тарих – өткенді және қазіргіні зертттейтін ғылым.Иә.
2.  Қазақстан – көп ұлтты ел.Иә.
3. Қазақстан – әлемдегі ең үлкен мемлекет. Жоқ.
4. Ғұндар – қазақтардың арғы атасы. Иә.
5. Ғұндар – Азиядан Шығыс Еуропаға дейінгі аумақты мекендеген
ежелгі халық.Иә.
6. Ғұндар 24 руға бөлінді.Иә.
7. Алтын адам “ Алматы облысынан табылған.Иә.
8. Ғұндарда әскери өнер жоғары дамыды. Иә.
9. Тарихтағы аты әйгілі “Ұлы Қытай қорғаны” ғұндардан қорғану үшін салынған.Иә.
10. Мөде шаньюйді қытай деректерінде Маодун деп атайды. Жоқ.
Топ-топпен «Ассосациялық» жұмыстарын қорғайды

“Айтылғанды қалпына келтір” ойыны.

Оқушыларға көптеген сөздерді баған түрінде ұсынамын.

қазақ

ғұндар
атасы
арғы
халқының

Бұдан кейін айтылғанды қалпына келтіруді тапсырамын. Келісесіздер ме?

1. Сергіту сәті: «Көңілді күй»

Жаңа тақырыпқа көшуден бұрын:

қоныс

халықтардың

аударуы

ұлы

Айтылғанды қалпына келтір (Халықтардың ұлы қоныс аударуы)

Оданкейінжаңасабақбасталады. Оқушыларданбүгінгі күнді, сабақтыңтақырыбынжазыпқоюларынсұраймын. Жаңа тақырып мақсатымен таныстыру.

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары: 

1. Халықтардың ұлы қоныс аударуы.

2. Ғұнжорықтарыныңмаңызы.

3. Тарихтағы ғұндар сипаттамасы.

Қызығушылығын  ояту.

Электронды оқулықпен жұмыс. (Ғұн мемлекеті)

1. Халықтардың ұлы қоныс аударуы.

Ғұн қоғамы ұшы-қиыры жоқ кең-байтақ жерді жайлап, көптеген тайпаның басын біріктірді, әскери соғыс қуаты орасан зор құдіретті мемлекетке айналды. Еділдің (Аттиланың) жеңімпаз жорығы оның атын бүкіл әлемге әйгілі етті.

1. Ғұн жорықтарының маңызы.

Аттила (Еділ) шамамен 400-453 жылдары өмір сүрген.

Көптеген халықтардың жадында Ұлы ғұндардың бейнесі сақталып қалған. Аттила туралы еңбектер 6 ғсырдан бастап әлі күнге дейін жазылып келеді. Неміс, француз, және итальян тілінде бірнеше туындылар шықты. Италияның атақты компазиторы Джузеппе Верди «Аттила» операсын жазды. Аттила бейнесі біздің халықтың есінде де сақталған. Халық оны «Еділ» деп атайды. Волга өзені де қазақша «Еділ» аталады.

1. Тарихтағы ғұндар сипаттамасы.

448 жылы Аттиланың сарайында болып қайтқан Прииск оның сырт келбетін былай суреттейді: «Бір көрген адам оның нағыз азиялық екенін бірден айтады. Басы үлкен, орта бойлы, мығым денелі. Қараған жерін тесіп өтетіндей, көзқарасы сұсты. Қозғалысы шапшаң, сенімді. Дауысы күмістей сыңғырлайды әрі құлаққа жағымды».

Бағалаупарағы

Тапсырмалар:

1. Жұптық жұмыс  (Тарихи диктант ) 

Мәтінді толық талқылай отырып, берілген тапсырманың орнын толықтырып жазба түсіреді.

1.Ғұндар туралыдерекберетін........Қытайдеректері 

2.Ғұндар кезеңінқамтитынаралық..... б.з.б. ІY ғ.-б.з. ІІІ ғ.

3.Ғұндар Қытайдың Хан әулетініңнегізінқалаушы ...........жеңіп, өздерінебағыныштыетті. Лю-Бандыны

4."Жер дегеніміз – мемлекеттіңнегізі, оны қалайбереміз" дегенғұнбасшысы......Мөде

5.Олардың әрқайсысына  ......... –нанаттыәскеріболған.     10000

 6.Енисей жағалаулары мен Алтайдымекендегенежелгітайпа...ғұндар

7.Ғұндар мемлекетіәскерижүйебойынша.............бөлінді 

3 қанатқабөлінген

2. Ойлан тап!

(Сәйкестендір)

3.Самғау Сөзжұмбақ шешу.

1. Ғұндар кезеңінен бастап Қазақстан аумағын мекендеген тайпаларда ............ белгілер пайда бола бастады.

2. Халықтардың Ұлы қоныс аударуы

3. 451 ж. Римдіктердің, Франктердің т.б. біріккен күштерімен шайқасты.

4. 450-453 ж. Өмір сүрген Ғұндардың басшысы

5. Сыма Цянь қай елдің тарихшысы?             

6. «Аттила» операсын жазған кім?

4.Картамен жұмыс Кескін карта

1. Ғұндар және онымен көршілес тұрған тайпаларды кескін картаға сызып көрсет.

2.Б.з. 93ж. Ғұндардың қоныс аударуы жолдарын көрсет. 

3.Үйсін, қаңлы, ғұн  тайпалары мекендеген қазіргі өзендерді картадан көрсет.                                                   

 2. Сергіту сәті: «Авсралиялық жауын»

  5.Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, мәтінді толықтыр.

Ғұндардың жеңу себептері әскери-техниканың басымдылығынабайланысты еді.  Әскердің негізгі құрамы шапшаң атты әскерден құрылды.Ғұндар соғыс кезінде қорған бұзғыш машинаны, тас атқыш техниканы қолданды. А.Марцеллин олардың жауынгерлігін ерекше атаған: «Ертелі-кеш» ат үстінен түспейді. Маңызды істер туралы кеңесетін болса, кеңесті де ат үстіндеотырып өткізеді. Византия елшісі Прииск ғұндар туралы айта келіп, «олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсызтіршілік етіп, әркім қолында барымен қанағат етеді, дейді.

6.Кестенітолтырындар.

ІV. Сабақты бекіту.    Жеке жұмыс (5-минут)

1. Қытай деректерінде "ғұн" атауының пайда болған кезі

А) б.з.б.ІV ғ .В) б.з.б.V ғ.ортасы  С) б.з.І ғ. D) б.з.б.І ғ.басы  Е) б.з.б. ІІІ ғ.аяғы

2. Қытай деректеріндегі ғұн басшысы лауазымы:

А) "Гуньмо    В) "Күнби"        С) "Хан"         D) "Патша"       Е) "Шаньюи"

3. Ғұндар туралы дерек беретін

А) парсы жазбалары  В) иранжазбалары   С) римжылнамалары       D)византиядеректері      Е)қытайдеректері

4. Ғұн державасының негізін қалаған

А)Мөде     В)Мұқан        С)Аттила        D)Бумын      Е)Чжи-Чжи

5. "Жердегеніміз–мемлекеттің негізі, оны қалай береміз"  деген ғұн басшысы

А)Чжи – Чжи        В)Мұқан          С)Аттила    D)Бумын       Е)Мөде

6. ШығыстанушыЛ.Н.Гумилевтіңмәлімдеуіншеғұндержавасыныңпайдаболғанмерзімі

А)б.з.б. 306 ж.    В)б.з.б. 420 ж. С)б.з.б. 509 ж. D)б.з.б. 109 ж.  Е)б.з.б. 209 ж.

7. Енисей жағалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпа

А)сақтар     В)қаңлылар     С)ғұндар      D)сарматтар       Е)үйсіндер

8. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойынша

А) 2 қанатқабөлінген         В) бөлінбеген    С) 3 қанатқабөлінген

D) 5 қанатқабөлінген         Е) 4 қанатқабөлінген

9. Ғұншаньюйінің жақын туыстары иеленген лауазым

А)"Тархан"    В)"Сұлтан"        С)"Түменбасы"    D)"Жабғу"     Е)"Уәзір"

10. Ғұн мемлекетіндегіру саны

А) 14              В) 9        С) 7        D) 12         Е) 24    

Өзін-өзібағалауы

Жауаптары

V. Қорытынды   Мағжан Жұмабаев «Пайғамбар»

Ертекүндежоқ бар едітүнтуған,

Қап-қараңғытүнішіндеКүнтуған.

ОттыКүнніңсәулесінен от алтын

Оттыкөзді,оттыжандыҒұнтуған.

ЕртекүндеоттыКүнненҒүнтуған,

ОттыҒұннан от бопойнап мен туғам,

Жүзімді де, қысыққаракөзімді

Туа сала жалынменен мен жуғам.

Қайғыланба, соқырсорлы, шекпезар,

Мен – Күнұлы, көзімдеКүннұры бар.

Мен келемін, мен келемін, мен келем –

Күннентуған,Ғұннантуғанпайғамбар.

VІ. Үйге тапсырма: §21 мазмұндап келу. Шығармашылық тапсырма. «Ғұндардың әлемдік тарихта алатын орны жайлы әңгіме құрастырыңдар.»

VІІ. Бағалау