М??алім: 1941ж 22.06 та??ы са?ат 4:00де Германия КСРО-ны? батыс айма?ына басп кірді. Гитлерді? со?ыс жоспары «Барборосса» деп аталады. ?ыс?а мерзімде жаулап алып КСРО-да «?лкен Т?ркістан» отарлы ??рамына ?аза?стан кіргізілді. КСРО тарапынан со?ыс «?лы Отан со?ысы» деп аталады. Майдан?а 1196164 ?аза?станды? аттанады. 27 ?скери о?у орны к?шірілді. 1600 ?скери офицер даярланды. Экономика со?ыс жа?дайына к?шті. ?аза?станды? к?шіру 2 рет.
1. 1941ж ая?ы мен 1942ж басы
2. 1942ж к?зі
10 о?ты? 7-уі Шымкент ?ор?асын зауытында жасалды. Танктер мен ?ша?тар?а жанармай ?аза?станнан жеткізілді. Мал саны ж?нінен Ресейден кейін2-ші болды. Тылда?ы е?бек ерлері: Ы. Жа?аев, Ш.Берсиев, Б.Сомж?реков, Ким Ман Сам, 1943ж 201ц ?нім алып, рекорд жасады.
Ы. Жа?аев к?рішті? ?р гектарынан 1260п?т ?нім алды. Со?ыста оралма?ан батырлар рухына бас иіп ерлігін ??рметтеу парызымыз.1-мин.?зіліс.
ІV. 3-топ?а б?лініп та?ырып бойынша ж?мыс істеді.
1. ?аза?станды?тар М?скеу ?шін шай?асты.
2. ?аза?станды?тар Ленинрад Блокадасына.
3. Сталинград майданы е? жа?ын тыл.
5. Тал?ылау. О?ушыны ты?дау.
1 топ 2топ 3 топ
М?скеу ?шін шай?ас Ленинград блокадасында Сталинград ?шін шай?ас
VI. Саба?ты ?орыту: Б?гінгі саба?та не білдім? Не білгім келеді? ?сыныс
?лы Отан со?ысыны? саба?тары:
1.Со?ыс??мар мемлекеттерге бірігіп ?арсы т?ру керектігін к?рсетті.
2.Со?ысты? адамзатты апат?а ?шырататынын,о?ан жол бермеу керектігін к?рсетті.
?ОС жылдарында Ке?ес Ода?ы адамдарын же?іске итермелеген жа?дай біріншіден Отан?а деген патриотты? сезім екіншіден ?атал тіртіпті? ар?асында.
Та?ы бір айта кететін жайт ?ОС жылдары ?аза?стан?а к?шіп келген,?оныс аударыл?ан бас?а ?лт ?кілдерімен ?аза? хал?ыны? арасында бауырмалды?,т?сіністік,сыйласты?, досты?, туыс?анды? ?арым-?атынастар орнады. Бас?а ?лт ?кілдеріне ??ша?ын жайып, ?здеріне жа?ын тартып,бір ?зім нанын б?лісіпжеген бауырмалды? ?асиеттеріні? ар?асында ?аза?стан хал?ы Т?уелсіздікке ?ол жеткізгеннен кейін де бір ша?ыра? астында тату-т?тті ??мыр кешуде.
Т?уелсіздікке арнау: Диана, Марал, Бану
VII. Ба?алау
?й тапсырмасы: №26-28 о?у?а
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Мұғалім: 1941ж 22.06 таңғы сағат 4:00де Германия КСРО-ның батыс аймағына басп кірді. Гитлердің соғыс жоспары «Барборосса» деп аталады. Қысқа мерзімде жаулап алып КСРО-да «Үлкен Түркістан» отарлы құрамына Қазақстан кіргізілді. КСРО тарапынан соғыс «Ұлы Отан соғысы» деп аталады. Майданға 1196164 қазақстандық аттанады. 27 әскери оқу орны көшірілді. 1600 әскери офицер даярланды. Экономика соғыс жағдайына көшті. Қазақстандық көшіру 2 рет.
1. 1941ж аяғы мен 1942ж басы
2. 1942ж күзі
10 оқтың 7-уі Шымкент қорғасын зауытында жасалды. Танктер мен ұшақтарға жанармай Қазақстаннан жеткізілді. Мал саны жөнінен Ресейден кейін2-ші болды. Тылдағы еңбек ерлері: Ы. Жақаев, Ш.Берсиев, Б.Сомжүреков, Ким Ман Сам, 1943ж 201ц өнім алып, рекорд жасады.
Ы. Жақаев күріштің әр гектарынан 1260пұт өнім алды. Соғыста оралмаған батырлар рухына бас иіп ерлігін құрметтеу парызымыз.1-мин.үзіліс.
ІV. 3топқа бөлініп тақырып бойынша жұмыс істеді.
1. Қазақстандықтар Мәскеу үшін шайқасты.
2. Қазақстандықтар Ленинрад Блокадасына.
3. Сталинград майданы ең жақын тыл.
5. Талқылау. Оқушыны тыңдау.
1 топ
2топ
3 топ
Мәскеу үшін шайқас
Ленинград блокадасында
Сталинград үшін шайқас
VI. Сабақты қорыту:
Бүгінгі сабақта не білдім?
Не білгім келеді?
ұсыныс
Ұлы Отан соғысының сабақтары:
1.Соғысқұмар мемлекеттерге бірігіп қарсы тұру керектігін көрсетті.
2.Соғыстың адамзатты апатқа ұшырататынын,оған жол бермеу керектігін
көрсетті.
ҰОС жылдарында Кеңес Одағы адамдарын жеңіске итермелеген жағдай
біріншіден Отанға деген патриоттық сезім екіншіден қатал тіртіптің
арқасында.
Тағы бір айта кететін жайт ҰОС жылдары Қазақстанға көшіп келген,қоныс
аударылған басқа ұлт өкілдерімен қазақ халқының арасында бауырмалдық,
түсіністік,сыйластық, достық, туысқандық қарым-қатынастар орнады. Басқа
ұлт өкілдеріне құшағын жайып, өздеріне жақын тартып,бір үзім нанын бөлісіп
жеген бауырмалдық қасиеттерінің арқасында Қазақстан халқы Тәуелсіздікке
қол жеткізгеннен кейін де бір шаңырақ астында тату-тәтті ғұмыр кешуде.
Тәуелсіздікке арнау: Диана, Марал, Бану
VII. Бағалау
Үй тапсырмасы: №26-28 оқуға
Тексерілді.
Жоғарғы деңгейге: “Жеңіс оңайлықпен келген жоқ” тақырыбына эссе жаздыру.
Орта деңдейдегілерге: Сандық көрсеткіштер кестесін толтыру тапсырылады.
Төменгі деңгейге: Кеңес Одағының батырлары туралы баяндау.
Кіріспе кезеңі. Оқушылар біз сендермен өткен сабақта Қазақстан ҰОС жылдарында
атты тақырыпты өткен болатынбыз. Бүгінгі сабағымыз сол тақырыпты бекіту сабағы
болып табылады. Бекіту сабағымыз сайыс түрінде өтілетінін айтқан болатынмын.
Енді сайысқа қатысатын топтармен танысып қояйық…. Олай болса сайысымызды
бастаймыз. 1-кезең Бәйге.
ІІ. Бәйге. Үш топқа мынадай мазмұнда сұрақтар (әрбір дұрыс жауапқа 5 балл)
қойылады:
1-топқа. Соғыстың басталуы.
2-топқа. Соғыстың өту кезеңдері.
3-топқа. Жеңіске жетелеген жағдайлар.
Бәйге сұрақтары.
1-топ:
1. Қай жылы Гитлер КСРО-ны басып алу үшін “Барбаросса” жоспарын бекітті?
1940 жылы 18 желтоқсан
2. Қауырт соғыс идеясы бойынша соғыс қай жылы аяқталуы тиіс еді?
1941 ж күзінде
3. Қай жылы фашистік Германия КСРО аумағына басып кірді?
1941 ж 22 маусым
4. Германия тарапынан соғыстың сипаты:
Агрессиялық, әділетсіз
5. “Үлкен Түркістан” отарының құрамына қай елдер кіргізілді?
Мақсаты: Б. - оқушылараға XIX ғасыр 50 жылдарында Қазақстанның Оңтүстік аудандары мен қырғыз жері Верный бекінісінен кейін Ресей қол астына қарауын тездеткенін түсіндіру.
Т.-оқушыларды өз халқын сүйіп, салт дәстүрлерін танып қадірлеуге, адамгершілікке тәрбиелеу.
Д.– оқушыларды терең білім алуға ынталандыру.
Сабақ түрі: Аралас
Әдісі: баяндау, сұрақ-жауап
Сабақ барысы: 1) Ұйымдастыру сәті
2) Үй тапсырмасын сұрау
3) Жаңа сабақ
4) Қорытынды.
Бағалау, үй тапсырмасын беру, сабақты аяқтау.
Көрнекілігі: карта
Үй тапсырмасын сұрау.
1) Үйге не берілді. Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
2) Ұлы жүздің саяси жағдайы.
3) Ресей әкімшілігінің күшеюі.
4) Қоқан феодалдарының ұлы жүз қазақтарына озбырлық жасауын қалай түсіндіруге болады.
5) Қоқан тепкісіне қарсы қазақтардың күресі туралы айтып бер.
6) Ұлы жүзді Ресей қол астына көшіру үшін патша үкіметі қандай шараларды іске асырды.
Сұрақтар
1) Тентектөре бастаған көтеріліс (1821 ж) қашан болды?
2) Пристав деген не?
3) Ресейдегі басқарудағы қадағалаушылық полициялық күші басым қызмет.
4) Кіші жүз Ресейге қашан қосылды?
Жаңа сабақ.
1. Верный бекінісі салынуының алғы шарттары.
II. Тірек сөздердің мағынасын ашу.
Ұлы жүздің оңтүстік аймақтары әлі қоқан билігінде болды. Сондықтан алдағы кезде ол аймақты және қырғыз жерін бөтен билік иелерінен босатып алу үшін дәйекті күрес жүргізу керек болды. Омбы мен Орынбордан жіберілген отрядтар Ырғыз, Торғай, Сырдария өзендері бойынан бірнеше бекініс қамалдар тұрғызды. Бұған дейін бұл өңір Қоқан хандарының билігінде болған. Таушүбек бекінісі Қоқан хандарының билігінде болған. Таушүбек бекінісі Қоқан Қаскелең өзені сағасында тұрған Таушүбек Ресей үшін Қоқан билеушілерді қуды қиындатты. Бұл қамалды алмай Қоқан билігі не соққы беру қиын еді.
1850 жылы капитан Гутковский бастаған 200 қазақтан және 50 жаяу әскерден құралған топ Қапалдан шығып Таутүбекке жақындады. Алайда Алматы өзенінде қырғыздар жасағымен қақтығысқан Гутовский Іле жағалауына қайтып оралуға мәжбүр болды. 1851 жылы шілденің 7- сінде Таушүбек бекінісі қантөгіссіз берілуге мәжбүр болды. 1853 жылы Орынбор генерал губернаторы граф В.А. Перовскиидің басшылығымен іске асырылған әскери қимылдар нәтижесінде Қоқан билеушілерінің Ақмешіт бекенісі Ресейдің қол астына қарады. Енді орыс әскерінің Іле бойына жылжуына жол ашылды. Батыс Сібір генерал-губернаторы Гасфорттың Сырдария мен Сібір әскери шептерін ұштасыру туралы ұсынысы Петербургке қабылданды.
Верный бекінісі Ұлы жүз приставы майор М.Д Перемышельскиидің отряды 1853 жылы Талғар өзенінің Ілеге құяр жеріне Іле бекетін тұрғызды. 1854 жылы көктемде сол отряд Верный деп аталған бекіністін іргетасын көтерді. Верный Алматы деп аталған ертедегі қазақтардың қоныс қалдықтары сақталған жерде болған еді. Саз балшықтан көтерілген бекініс ағаш дуалмен қоршалды. 1854 жылы күзінде бөренелі ағаш үйлерге және казармаға Іле отрядының 470 солдаты мен офицері келіп қоныс тепті.
Пікірталас.
1. Кіші жүздің Ресейге қосылуы қажет - 1топ
2. Кіші жүздің Ресейге қосылуы қажет емес-2 топ
Қорытынды.
Бағалау.
Үйге тапсырма : Тақырыпты оқу. Хронология мен жұмыс
Тексерілді:
1. Кіші жүздің Ресейге қосылуы қажет - 1топ
2. Кіші жүздің Ресейге қосылуы қажет емес-2 топ
Қорытынды.
Білімділік: Ашаршылықтың себептері мен зардаптарына тоқталу, қазақ еліне ашарлықтың қалай келгенін анықтау.
Дамытушылық: Өтілетін тақырыпқа сай материалдарды іздестіріп, іріктеп сабақ үрдісінде қолдана білуге дағдыландыру, ізденімпаздыққа баулу.
Тәрбиелілік: Өткенін біліп, келешегін болжай алатын ұрпақ тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа тақырыпты меңгеру.
Сабақтың түрі: Ізденіс сабағы.
Көрнекілігі: Тірек - сызба, карта, қоғам қайраткерлерінің портреттері, нақыл сөздер плакаттары, түсіндірме сөздік.
Пәнаралық байланыс: Әдебиет, қазақ тілі, қазіргі өмір, география.
4. Біздің өлкедегі аштық жайлы құжаттардан., ашаршылық 1931 - 1933ж.
«Рухы жоғары халықтың-тарихы мәңгілік» -деген сөз бар, себебі біздің халық небір қиын-қыстау кезеңдерді бастан кешірсе ешқашанда болашаққа деген сенімдерін жоғалтпай келе жатқан халық.
Қазақ халқы талай тарихтың ауыр кезеңдерін бастан өткерген қайсар да қайтпас халық. Тек өткен ғасырдың басында Қазақ халқы трагедияға толы түрлі оқиғаларды басынан кешірді: үлкен және кішілі революциялар, отарлық қанау, репрессия, ұжымдастыру, тәркілеу, аштық және т.б. сындардан өтті.
Осы аталған большевиктік саясат тұсында қазақ даласы екі ірі аштықты бастан өткерді.
Аштық жылдары
1921-1922 жылдардағы аштық
1930-1932 жылдардағы аштық
Саяси қуғын-сүргін ұғымы қазақ халқы үшін ерекше мағынаға ие. Бір жарым миллионнан астам қазақты жалмаған бұл зобалаң күні бүгінге дейін бітеу жараның аузын сыздатары анық. Сол кездегі Кеңес өкіметінің солақай саясаты халықты ашындырды, ашықтырды, еңбекшілерді материалдық игілігінен жұрдай етті. Ол кезеңде өзінің «Кіші Қазан» идеясын жүзеге асырмақ болған Голощекин қазақтың тірлік-тұрмысына үңілмей жатып, халық шаруашылығының хал-ахуалын байыптамастан-ақ елді күштеп коллективтендіруге тырысып бақты. Мұның соңы қара халыққа қасірет шектірді.
1925 жылы V өлкелік партия конференциясында Голошекин «қазақ ауылдарында шынайы Кеңес өкіметінің қалыптаспағанын, қазақтарда тек байлардың үстемдігі мен ру билігі бар екенін» өз баяндамасында баса айтты. Міне, осыған байланысты «қазақты коллективтендіру керек» деген Голощекиннің ұсыныстары сол кезде қолдау тапты. Өзіне билік берілгеннен кейін Голощекин ұжымдастыру саясатын бастап та кетті. Жалпы, бұл ұжымдастырудың сауатсыз, соқыр саясат екенін сол кездегі халықтың қалаулы азаматтары нақпа-нақ дәлелдеді де. Мәселен, Голощекиннің ұжымдастыру саясаты жөнінде Тұрар Рысқұлов Сталинге жазған хатында мынадай деректерді мысал еткен:
«Ұжымдастыру жылдарындағы халық шығыны: 1930 жылы аштықтан – 313 мың адам;1931 жылы аштықтан – 755 мың адам;1932 жылы аштықтан 769 мың адам өлді. Ауыл халқының 40 пайызын жоғалттық. Жиыны – 1 млн 750 мың адам. 1 миллионнан астам адам шетелге көшіп кетті. Оның 616 мыңы қайтқан жоқ. 1931-1933 жылдары аштықтан 6,2 млн адамның 2,1 миллионы өлді. 1929 жылы Қазақстандағы 40,5 млн малдан 1933 жылы тек 4,5 млн ғана қалды», – депті Тұрар Рысқұлов өз хатында.
3. Қазақстанда ауыл шаруашылығын ұжымдастыру шаруалар қасіреті.
Өлкелік партия ұйымының басшылығына келген Ф. И. Голощекин «ауылды кеңестендіру» ұранымен ауылда тап күресін шиеленістіру бағытын таңдап алды.
Шабындық және егістік жерді қайта бөлу науқаны ауылдағы жағдайды ауырлата түсті. 1926 жылғы көктемде кедейлер байлардың иелігіндегі 1,3 млн. га шабындық және 1,25 млн. га егістік жерді тартып алды.
Индустрияландыру бағыты азық – түлік қорлары проблемасын күн тәртібіне қойды. 1928 жылы қаржы мен жұмыс күшін ауыл шаруашылығын өнеркәсіпке ауыстыру жүйесін қалыптастыру процесі басталды. «Барлық формадағы кооперацияны барынша дамыту саясатын» ұжымдастыру бағытына көшіру көзделді.
1928 жылғы қаңтар – ақпан айларында И. Сталин Сібірге сапарға шықты. Осы жылы 3 ақпанда болған Омбы округтік комитетінің мәжілісінде астық дайындау барысында төтенше шаралар қолдануға рұқсат етті. Ф. Голощекин ауыл мен қоныстарға 4800 уәкіл жіберіп, 31 мың шаруа жазаға тартылды. 1928 жылғы 1 қазан – 1929 жылғы 1 желтоқсан аралығы – 277 шаруа атылды.
1928 жылғы 27 тамыз – «Аса ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды кәнпескелеу және жер аудару туралы» декрет жарияланды. Декретте бай – феодалдар өздерінің мүліктік және қоғамдық ықпалымен ауылды кеңестендіруге кедергі жасайды деген ұстаным негізге алынды. 657 бай жер аударылып, 145 мыңы тәркіленіп, олардың ауылшаруашылық құралдары – 877 колхозға, 24. 491 жеке шаруашылыққа бөлініп берілді. Тәркілеу заңды бұзу арқылы жүзеге асырылды:
1. Орташалар байлар қатарына жатқызылды.
2.Тәркілеуге жататын нормаға дейін жеткізу үшін жекелеген отбасы шаруашылықтары әдейі біріктірілді.
3.Қанаушы элементтермен қатар дәулетті және орташа шаруашылықтар да тәркіленді.
Сөйтіп, бай – кулактар қатарына темір шатырлы үйі немесе 2 аты болғандар да енгізілді. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыру (коллективизация) бағыты көзделіп, бай – кулактары тап ретінде жою міндеті алға қойылды. Ұжымдастыру бай – кулактарды тәркілеуден басталды.
Ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыру.
1927 жылы желтоқсанда болып өткен партияның XV съезі ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағытын жариялады. Қазақстанда ауыл шаруашылығын ұжымдастыру ісінің аяқталуы 1932 жылға жоспарланды. Қазақстанның астықты аудандарында колхоз құрылысының негізгі формасы – ауыл шаруашылық артелі, ал мал шаруашылығы аудандарда жерді бірлесіп өңдеу мен шөп шабу жөніндегі серіктестік (ТОЗ) болуға тиіс еді.
1929 жылдың екінші жартысынан бастап республикада колхоз құрылысы жедел дамытылды. Алғашқы МТС – тер құрылып жатты.
Қазақстанда көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықты отырықшылыққа көшіруді 1933 жылы аяқтау көзделді.
Ұжымдастыру мен отырықшыландыруды жаппай жүргізу үшін ауылдар мен қоныстарға 8 мың жұмысшы және 1204 «жиырма бес мыңдықшылар» жіберілді. Олар Россиядағы колхоз жобасын қайталайтын қоныстандыру үлгісін орнықтырды.
Ұжымдастыру жылдары кооперативтендіру қозғалысының өз ісін ашуға мүмкіндік беру, материалдық ынта, кооперативтендіруге шаруаның бірте – бірте өтуге, еркіндік ұстамдары бұзылды.
Ұжымдастыру кезінде жіберілген қателіктер:
1. Қатаң жаппай қуғындау мен террорға негізделді.
2. Даярлықсыз жергілікті жағдайлар ескерілместен жүргізілді.
3. Әкімшілік – күштеу әдістерімен жеделдете жүргізілді.
4. Шаруашылық базасын жасау, тұрғын үйлер, мәдени тұрмыстық объектілер салу жоспары аяғына дейін орындалмады.
Белсенділер отырықшыландыруды жоспарлаған 3 жылдың орнына 3 күнде аяқтап «жалған колхоздар» құра бастады. Нәтижесінде: Абыралы ауданында – 70 %; Жымпиты ауданында – 60 %; Жәнібек ауданында – 95 % шаруашылық ұжымдастырылды. Шаруашылықты ұжымдастыру деңгейі үнемі өсіп отырды. Егер 1928 жылы Қазақстанда барлық шаруашылықтың 2% - і ұжымдастырылған болса, 1930 жылғы сәуірдің 3 – інде 56,4 % - і, ал 1931 жылы қазан айына қарай 65 % - дай ұжымдастырылды.
Мал шаруашылығы күйзелісті шығынға ұшырап, 1930 – 1932 жылдары аштық жайлады. 1932 жылғы ақпан – колхозшы қожалықтарының 87 % - і, жекешелердің 51,8 % - і малдан түгел айырылды. Ұжымдастыру қарсаңында – 40,5 млн. мал болса, 1933 жылы 1 қаңтарда 4,5 млн. мал қалды.
Бұл жағдай Қазақстанда аштық қасіретін туғызды:
1. 1930 жылы – 313 мың адам;
2. 1931 жылы – 755 мың адам;
3. 1932 жылы – 769 мың адам қайтыс болды.
4. 1930 – 1932 жылдарда барлығы 1 млн. 750 мың қазақ немесе халықтың 40 % - і жаппай қырылды.
1932 жылы шілде айында аштық апаты мен себептері туралы Ф. Голощекинге «Бесеудің хаты» - Ғ. Мүсірепов, М. Ғатуллин, М. Дәулетқалиев, Е. Алтынбеков, Қ. Қуанышев жазылды.
Онда көтерілген мәселелер:
1. Орташаларға байлармен бірдей соққы берілді, сондықтан орташалар байлар жағына шығуда.
2. Байлар малды қырып тастауға тырысуда.
3. «Жалған колхоздарды» ұйымдастыру жалғасуда.
4. Өлкеде ашығушылар саны көбеюде.
1
Аштық зардаптары:
1930 – 1933 жылдары аштықтан 6,2 млн. адамның 2,1 миллионы өлді. Қазақтардың осы жылдардағы саны 40 жылдан кейін, 1969 жылы ғана қалпына келді.
Зұлмат ауқымның зор болғаны сонша, 1930 – 1932 жылдардағы аштық тарихқа «ұлы жұт», қазақ халқының аса зор қасіретті жылдары ретінде енді.
Ұжымдастыру саясатына қарсы шаруалар толқуы.
1929 – 1931 жылдары Қазақстан жарінде шаруалардың ұжымдастыру саясатына қарсы ұйымдастырылған қарулы қозғалысы болды. Семей округі - халық наразылығының ірі ошағы болды. 1930 жылғы ақпан – мамыр аралығында Зырянов, Өскемен, Самар, Шемонайха, Катонқарағай аудандарында толқулар болып өтті.
Батпаққара көтерілісі бандиттік – басмашы қозғалысының көрінісі деп бағаланды. Оңтүстік, Орталық, Батыс Қазақстанның 5000 шаруалары біріккен Қарақұм аймағы – көтерілісшілер – заңсыз тәркіленген шаруаларды айдаудан босату және мал – мүлкін қайтару, дін бостандығы, шаруаларға үдемелі табыс салығын салу, еріктілік ұстанымын сақтау, дербес ауылдар ұйымдастыруға мүмкіндік сияқты талаптар қойды.
Қарақұм көтерілісі Орынбордағы 8 – дивизия күшімен талқандалып, 75 адамды атуға, 172 адамды 2 -10 жылға соттауға, көбін Шығыс Сібірге жер аударуға үкім шығарды.
Созақ көтерілісі табандылығымен және шебер ұйымдастырылуымен ерекшеленді (басшысы Жақыпов). Көтерілісшілер Созақ ауданының орталығын алып, аудан басшыларын өлтірді. Көтеріліс Орта Азия әскери округі бөлімдерінің күшімен жанышталды.
Күштеу әдісі мен жаппай ұжымдастыруға қарсы Сарысу, Ырғыз, Балқаш, Қастек, Қордай, Абыралы, Шыңғыстау, Шұбартау ауданының шаруалары көтеріліске шықты.
Жазалау шараларының салдары:
1) 1929 – 1931 жылдары 5551 адам жауапқа тартылып, 883 – і атылды.
2) Барлығы 100 мыңнан астам адам жазаланды.
Ұжымдастыру зардаптарына қарсы күрес.
Коммунистік партия (XX ВКП(б) Орталық Комитеті 1932 ж. 17 қыркүйек – «Қазақстан ауыл шаруашылығы, соның ішінде мал шаруашылығы туралы» арнаулы қаулы алды. Онда колхоз құрылысында болған асыра сілтеушілік қатты айыпталды. Ф. И. Голощекин. І. Құрамысов қызметтерінен босатылды) кеш болса да, ұжымдастыру саясатының зардаптарын жоюға кірісті.
1. Күшпен жасалған «жасанды колхоздар» таратылды.
2. Астықты аудандарда коммуналар орнына, артельдер ұйымдастырылды.
3. Күштеп қоғамдастырылған мал – мүліктер иелеріне қайтарылды.
4. Отырықшы аудандарға Кеңес үкіметі 2 млн. пұт астық және 30 млн. сом ақша бөлінді.
5. 1935 жылдан ауыл шаруашылық артелінің жаңа үлгісі бекітіліп, жүзеге асырыла бастады.
6. Малсыз шаруашылықтарына мал алуына көмек көрсетілді.
7. Совхоздардың біраз малын колхозшылардың жеке пайдалануына берілді.
8. Ф. И. Голощекин қызметінен (1933 ж.) босатылды.
Қолданылған шаралар нәтижесінде 2-бесжылдық жылдарында колхоз, совхоздар нығая түсті. Республика егістіктерінде техника көбейді. Бірінші бесжылдықта – 9 мың трактор, екінші бесжылдықта – 24 мың трактор, 8 мың комбайн жұмыс істеді. Екінші бесжылдық соңында (1933–1937 жж.) – 200 - ге жуық совхоз құрылды. Екінші бесжылдық соңында – отырықшы аудандарға 40 млн. сом қаржы бөлінді.
Жалпы, феодалдақ қалдықтарды жою тұрғысынан ауыл шаруашылығын ұжымдастыру ісіне оң баға берілсе, көшпенді халық мүддесінің ескерілмеуі ірі апаттарға әкелді.
ІV. Сабақты бекіту.
1. Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру қарсаңында Қазақстандағы жағдай қандай еді?
2. Қазақстандағы күштеп ұжымдастырудың салдары қандай болды?
3. Кәмпескелеу қалай жүргізілді.
4. Ауыл шаруашылығын жаппай ұжымдастыру саясатына шаруалар қарсылығының ауқымы мен сипаты қандай болды?
Ассоциация әдісі «Ұжымдастыру» сөзін қалай түсінесің?
“Ұмыту өткен тарихты, болашақ үшін қауіпті”
VІ. Үй тапсырмасы: «Ашаршылық – қазақ елінің қасіреті» тақырыбы бойынша ой - толғау жазып келу.
1. Қазақстан қашан өз тәуелсіздігін жариялады? ------------------------------------- 2. Қазақстан республикасының рәміздері қабылданған жыл?----------------------
3. Астананың тұсаукесері қай жылы өтті? --------------------------------------------
4.«Тәуелсіздік монументінің» ұшар басындағы бейнелер? -------------------------
5. Бүкілхалықтық Президент сайлауы қай жылы өтті? -----------------------------
6. Қазақ елінің тұңғыш астанасы болған қала? ---------------------------------------
7. Тұңғыш қазақ даласынан ғарышқа аттанған кім, қай жылы?-------------------\
8. Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін түсірілген, қазақ тарихынан мағлұмат беретін фильм? -------------------------------------
9.. Қазақстан Республикасының Ата Заңы неше бөлім, неше баптан тұрады?------------------------------------------------------------------------------------------------------
10. Жаугершілік заманында 50 - жылдан астам уақыт қазақ қолын бастаған батыр?------------------------------------------
11. Абылай хан бұл батырды тапқырлығы, алғырлығы үшін ерекше бағалаған, бұл қай батыр? /------------------------------------------
12. 7 - жасынан жетім қалған қазақтың дарабоз батыры кім? --------------------
13. Қазақстан Республикасы жерінен көлемінен нешінші орында? -------------
14. Қазақстандағы облыстар саны қанша?---------------------------------------------
15. Тәуелсіз мемлекеттің негізгі белгілері не?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
БЕЙБІТ. Әйтеке би, Төле, Қазыбек бастаған
Қабанбай мен Бөгенбайлар қостаған.
Ордабасы тауында үлкен жиын боп,
Жоңғарларға қарсы ұрыс тастаған.
БІРЖАН. Жоңғар жаулап, қырып-жойып қорлаған
Қазағымды қайғы бұлты торлаған.
Райымбектей батырлары ерлікпен,
Елін, жерін жауға бермей қорғаған.
АҚМАРАЛ. Жоғарлардан босаған соң жеріміз
Есін жиып, бас көтерді еліміз.
Азаттыққа жеттік пе деп қуанып,
Жиылғандай болды етек-жеңіміз.
МАРАЛ. Орыс алды шұрайлы енді жерлерді
Қазақ халқы қоныс таппай сенделді.
Махамбет пен Исатайлар сол кезде
Қазақ елін хан ұлына теңгерді.
НАЗЕРКЕ. Бастарына «Темір қазық» жастанған
Қалың жаудан қорқып әсте саспаған.
Сырым менен Амангелді, Жанқожа,
Кенесары көтеріліс бастаған.
ҚҰРМЕТ. Алашқа арнап мақсаты мен арманын
Қазақ үшін қиды қыршын жандарын.
Өтті өмірден Ахмет, Сәкен, Әлихан
Теңдік үшін қиып қасық қандарын.
ШОЛПАН. Жүсіпбек пен Мағжан сынды жалынды
Ақындарға жалған жала тағылды,
Ең ақыры арыстардың аттарын
Атауға да қатаң тиым салынды.
ЖАНАРЫС : Қаһарманын ұмытпайды халықтар
Өткен күнді тарихымыз анықтар.
Ерлігіңе тағзым етем қашанда,
Тәуелсіздік алып берген Алыптар!
БАНУ.Тәуелсіздік жолында күресіп, жанын құрбан еткен батыр бабаларымыздың, айбынды аталарымыздың, қайсар ағалармыз бен апаларымыздың рухына бас иіп, бір минут үнсіздікпен еске алайық.
(1 минут үнсіздік)
ДИАНА. Білесің бе, бауырым, білесің бе,
Санаңменен бұл уақыт күресуде.
Туған жердің сен басқан топырағы,
Құндақ болған қаншама ұлы есімге.
АЙГЕРІМ. 1986 жыл 16 жетоқсан – бұл ерлік пен өрлік, қайғы мен қасірет мидай араласқан әрі жарқын, әрі қаралы күн еді. Бұл қасіретті күн Қайрат, Түгелбай, Сәбира, Ербол, Ләззат сынды жүздеген, мыңдаған қыршындардың қанатын қиып түскен озбырлық күні, өктемдік үні еді.
Шолпан Ән «Қарабауыр қасқалдақ.»
БАНУ. Тәуелсіз ел тарихы!
Ерте заман,о бастан қазақ халқы,
Ел болуға талай ғасыр шайқасты
Үйсін,сақтар ғұндардың патшаменен батыры,
Еуропаның төріне, даңқы өрлеп жайғасты,
Алла бізге сыйлады еркіндік пен елдікті,
Оған қоса берген ғой сабырлық пен теңдікті
Зар заманда бірігіп, жұдырық пен найзасы
Қорғады ғой өле-өлгенше басқа ұлт пен теңдікті.
Еділ патша ұрпағы Абылаймен жалғасып,
Елдік үшін күрестік тайсалмастан сан ғасыр
Бастан кешкен зар заман, отаршылдық езгісін,
Болашағы елімнің, бүгінгі ұрпақ көрмесін!!!
БІРЖАН. Желтоқсан – заман толғағы байтақ даланың,
Шарпыған сәті үміт пен күдік қаланың
Желтоқсан – Қайрат, Ләззат, Сабира
Құрбаны болған жаланың
ЖАНАРЫС. Тас еденде жатты қазақ баласы,
Ауырса да, қыңқ етпеді жарасы,
Жараланған жолбарыстай, ышқынып,
Айтып жатты соңғы сөзін ол ащщы!!!.....
Қайрат атты атым бар,он сегізде жасым бар...
Еркек тоқты құрбандық, атам десең атыңдар!....
НАЗЕРКЕ. Сұранбады, жалынбады тік тұрды,
Барлық жендет қорықты одан тіксінді,
Тас қорғанда жалғыз өзі жатса да,
Қанышерлер айналада көптін-ді....
ШОЛПАН. Бір қазаққа әлі келмей, жер болып,
Мойындатпақ, бір өлікті тергеулік,
Сенің ісің, сен өлтірдің дегенді,
Артпақты олар, өрен жасқа көлдей ғып ....
МАРАЛ. Таң қалады тергеуші де бел кетіп,,
Неткен қайтпас, біз мұндайды көрмедік!!!
Барлық қазақ осындай ма.? білмедім,
Жоқ әлде сен оқшау ма едің, не ерлік?....
БАНУ: Барлық қазақ осындай, бар қанында,
Сол ерлікпен ұстаған, сар даламды,
Кіргізбеген жауларын, бір сүйем де,
Ұрпағы үшін жан берген, өр бабам да!!!...
ҚҰРМЕТ. Сол атаның ұрпағы мына менмін,
Есте ұста ей жендет, көрмегенің,
Мен қазақпын қорықпан, өлімнен де,
Табан асты, ол туған жерім менің.
ДИАНА. Қыран ұшты
Қыран ұшып қарға келді ендігі,
Мынау халық – қарғалардың жемтігі.
Қазақ кетіп орыс келді тағы да,
Екі бастың бар ма енді теңдігі.
Шыдай алмай жастар шықты алаңға,
ОМОН-дар да қаптап жүрді алаңда.
Шаштан сүйреп, тепкіге сап қыздарды,
Төгіп кетті жастарды бос далаға.
Ауыр тиді бұ да енді балаға,
Студенттер шыға алмады далаға.
Тергеушілер қойып қалып өтірік
Талай адам ұшырады жалаға.
Студентті хат жазбауға көндіріп,
Балаларды бүлікші деп сендіріп,
Талай жасты оқуынан шығарып
Қой соңында жүрді олар ерігіп.
Айтып отса өтірік емес бұл деген,
Тек қазақ па ақ патшаға сенбеген.
Тәуелсіздік кетпей қазақ жерінен
Әй, қазақтар енді өзгеге жүгінбең!
МАРАЛ. Тәуелсіздік – тірегім
Көзіме бүгін жас келіп тұр, халайық,
Әрбір істі зердеге алып қарайық.
Тәуелсіздік жолына жан пида еткен,
Ерлерімізді есімізге алайық.
Жүрмейікші жүнжіп босқа түнеріп,
Еске алайық, есімдерін білелік.
Тәуелсіздік бізге оңай келген жоқ,
Алмайықшы екі қолдан жіберіп.
Жиырмадағы жалындаған жасында,
Қаншама жас азап шекті расында.
Желтоқсанның ызғары өтіп кеудеден,
Қарсы тұрды Колбин қосқан қосынға.
Соны ойласам елжірейді жүрегім,
Өздері өліп, қорғап қалды Ұлы елін.
Желбіресін көк байрағы халқымның,
Тәуелсіздік болсын мәңгі тірегім.
БЕЙБІТ. Армандарды жақындатып тым алыс,
Біздің жаққа жеткен екен жылы ағыс.
Егемендік - ел бақыты, ертеңі,
О, халайық! Құтты болсын қуаныш!
Шолпан. Диана «Жаса Қазақстан!»
ЖАНАРЫС. Қазақстан бүгінде егеменді ел болып дүние жүзіне танылуда. Біздің отанымыз егеменді тәуелсіз Қазақстан Республикасы. Тарих бізге тәуелсіздікті тарту етті. Енді біздің парызымыз- ұлттық рәміздерді қастерлеу, тәуелсіз мемлекетімізді өркениетті елдер қатарына қосу, мәдениеттің биік шыңына көтерілу. Тәуелсіздік - рухы күшті ғажап күн,
ШОЛПАН. Тәуелсіздік - рухы күшті ғажап күн,
Артта қалды бодан болған азап күн.
Елім, жерім, қазағым деп тебіренем,
Өйткені мен - тәуелсізбін азатпын!
МАРАЛ. Енді міне қазағымның таңы атты,
Нұрға бөлеп, жырға бөлеп алапты.
Әр отбасы, әрбір қазақ, әр адам,
Тәуелсіздікті сақтау үшін жауапты.
ТӘБӘРАҚ. Бақтың құсы әр адамға қонып бір, -
О, тәңірім, бізді баққа жолықтыр.
Бүгін міне Тәуелсіздік, ағайын!
Әр қазақтың жүрегінде соғып тұр!
АЙГЕРІМ. Бақытым - Республикам Қазақстан,
Көгінде ақ көгершін, қаздар ұшқан.
Саған жетпес құшағы әлемнің де,
Қыс болса, бір шетінде жаз ауысқан.
Құрмет. Жанарыс «Қазақ қызы»
АҚМАРАЛ. Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. Кең байтақ Отанымызда ынтымағы жарасқан жүз отыздан астам ұлт пен ұлыс өкілдері татулықта өмір сүруде.
НАЗЕРКЕ. Қазақстан – зайырлы мемлекет. Мемлекеттің саяси тұрақтылығы мен гүлденуі 9 бөлімнен, 98 баптан тұратын Ата заңның орындалуына байланысты. Ата Заңымыз – Қазақстан азаматарының құқықтарын, бостандықтарын, олардың әлеуметтік дамуы мен гүленуін қорғайды.
БАНУ. Қазақстан – унитарлы мемлекет. Ол 14 әкімшілік территориялық облысқа бөлінген. Елімізің қойнауы күміс пен алтынға, жайлауы төрт түлік малға, қамбасы астыққа, дастарханы нанға толы.
МАРАЛ. Қазақпын, еңселі елмін егеменді,
Кеңейттім кең әлемге керегемді.
Мұхиттың ар жағында жатқан жұрттар
Таныды тепе - тең деп тереземді.
Қазақпын, қойнауы - құт, жері - дархан,
Әнімді бес құрлықтың бәрінде айтам.
БІРЖАН. . Кең байтақ, көз жетпейтін жерім менің
Таулы орман, жасыл жайлау көлім менің
Бүгінде бар әлемге даңқың жетті
Тәуелсіз Қазақстан – елім менің
ТӘБӘРАҚ. Азат өлкем күндей күлген шығыстан,
Асыл елім жан - жүректі ұғысқан.
Ата бабам аңсап өткен бақытым,
Айналайын, Қазақстан - Гүлстан!
Құрмат Ән :«Астана»
АҚМАРАЛ. Қасиетті Қазақстан мекенім,
Ақиқаттың алтын бесігі екенсің.
Елім, жерім, Отаным – бақ - дәулетім,
Болашағым, өнер - білім, өркенім.
Бейбіт өмір тілеймін мен халқыма
Туған тілім шұбарланба жарқыра
Тарихымызда таланттылар көбейсін
Бас иемін ата баба рухына.
Бойымда әні бұлақ жатыр бұрқырап
Сол бұлақтан сыр ағыздым жыр құрап
Тілейтінім барша жұртқа бір ғана
Ырыс, бақыт, татулық пен ынтымақ.
ШОЛПАН: Ту тігілді халқымның бүгін бағына
Жас өрендер желбіретіп нық ұста
Ғасырларға жалғастырып елдікті
Дақ түсірме ата баба рухына
Үлгі бізге аталардың ерлігі
Ұлағаты өнегесі еңбегі
Тәуелсіздік туын ұстап жоғары
Бүгінгі ұрпақ болар елдің ертеңі
Марал. 1991 жылы қазан айында тұңғыш қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіров ғарышқа ұшты.
Айгерім 1992 жыл 2 наурыз Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болдық
Бейбіт 1993 жылы, 13-қарашада төл теңгеміз дүниеге келді.
Бану. 1994 жылы 30-маусымда қазақ халқының екінші қыраны-ғарышкер Талғат Мұсабаев ағамыздың аспан көгіне 6 айлық сапарға аттанғанын мақтанышпен айта аламыз.
Назерке 1995 жылы ақыл – ойдың данышпаны, қазақ халқының дана ақыны Абай Құнанбаевтың туғанына 150 жыл толғанын ЮНЕСКО көлемінде атап өттік.
Тәбәрақ 1995 жылы 30-тамызда Ата Заңымыз қабылданды.
Жанарыс 1996 жылы 16 желтоқсанда Алматыда Тәуелсіздік ескерткіші ашылды.
Құрмет. 1997 жылы Астана Ақмола қаласына көшірілді.
Диана 1998 жыл «Халық бірлігі мен ұлттық тарих жылы»болды.
Шолпан 1999 жыл «Ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығы жылы» болып белгіленді.
Біржан 2000 жыл «Мәдениетті қолдау жылы» болды.
Назерке 2002 жыл «Денсаулық жылы»деп белгіленді.
Шолпан 2003-2004 жыл «Ауыл жылы» болып саналды.
Біржан 2005 жыл Дүниежүзі қазақтары үшін құрылтай болды.
Ақмарал 2006 жылы 6-қаңтарда әнін Шәмші Қалдаяқов, сөзін Н.Ә.Назарбаев жазған «Менің Қазақстаным» атты ҚР жаңа мемлекеттік әнұраны бекітілді.
Диана 2010 жылы ҚР ҰҚЫҰ Саммитіне төрағалық етті.Осы саммитте Астана декларациясы қабылданды.
Марал 2011 жылдың басты оқиғасы – бұл әрине сәуір айының басында өткен кезектен тыс Президент сайлауы.
Назерке 2012 жыл Қазақстан үшін спорт саласында үлкен жетістіктерге толы болды. Лондон Олимпиадасында Қазақстан құрамасы 7 алтын алып, жалпы командалық есепте 12 орынға ие болды.
Тәбарақ. 2013 жыл «Әділет» және «Руханият» партиялары бірігіп жаңа бір саяси партия құрды және оның аты «Бірлік» болып аталды.
Ақмарал 2014 жыл Астана күні қарсаңында елордада жаңадан салынған Ұлттық музей ашылды.
Диана 2015 жылы қазақ мемлекеттілігінің 550 жылдығы атап өтті.
Мақсаты: 1. Оқушыларға адам құқтары жайлы түсініктерін қалыптастыру «жемқорлық»деген не екенін түсіндіру;
2. Өз ойларын еркін жеткізе білу қабілеттері дамиды; дүниетанымдары кеңейді;
3. Патриоттық тәрбие қалыптасады
Көрнекілігі: Жемқорлық қоғам дерті, суреттер, слайдтар
Түрі: Тәрбие сағаты
Жүрісі:
1. Ұйымдастыру
2. Кіріспе сөз
Сыбайлас жемқорлық туралы түсінік беру.
Жүргізуші
Құрметті оқушылар ұстаздар 4а сыныбының «Жемқорлық індет, жою міндет» атты тәрбие сағатына қош келдіңіздер!
1 - оқушы 1989 жылы әлемнің дамыған 37 мемлекеті халықаралық бизнестегі жемқорлыққа қарсы күресу туралы конвенцияға қол қойды.
2 - оқушы Қазақстан осы конвенцияға қосыла отырып 1998 жылы 2 шілдеде «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес» туралы заң қабылдады.
3-оқушыЖемқорлық латынша сатып алу. Мемлекеттік басқару құрылымындағы лауазымды қызметкерлердің өздеріне тапсырылған қызмет мүмкіндіктерінің жеке бастарының пайдасы мен мүдессі үшін пайдалану мақсатында жасаған қоғамға қауіпті қылмыстық іс - әрекеттері.
4 – оқушы.Жамандыққа тосқауылды қояйық,
Пара алғанның жолы жабық қой анық,
«Қазақстан - 2050»- айқын жол,
Күресейік, жемқорлықты жояйық.
5 - оқушы Әр ата - ана өнеге берсін балаға,
Тәрбиесіз шоқ жұлдыздың жанама,
Адалдыққа, даналыққа үйретсең,
Жолдан таймас ар болған соң санада.
6 - оқушы Пара алғандар темір тордан әрі асар,
Алса да оны мойындамай санасар,
Беделі кетіп, қайыры қашып ортадан,
Мәнді өмірі енді қайтіп жарасар.
7 - оқушы .Қазақ елі байтақ болсын десеңіз,
Жемқорлықтың жолын бірге кесеміз,
Сонда ғана жер гүлденер, ел байып,
Сонда ғана шарықтаймыз, өсеміз.
8 - оқушы Егеменді өсер елде тұрам Мен,
Білдіремін сезімімді жыр - әнмен.
Жолыменен Елбасының жүрейік,
«Жемқорлыққа жол жоқ»- деген ұранмен.
9 - оқушы 2001 жылы Мексикада БҰҰ - ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясына қол қоюға арналған. Дүниежүзілік конференция ашылды.
10 – оқушы.БҰҰ. 2003 ж 9 желтоқсан күнін халық - қ сыбайлас жемқорлыққа қарсы күн деп жариялады.
11 – оқушы. Ел болып еңсемізді көтеріп, тәуелсіздігімізді алып, шаршы әлемге танылдық, Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың көреген саясатының арқасында мемлекетіміздің тамыры тереңге тартып, нығая түсуіне бағытталған құқықтық заңнамалар қабылданып, ел экономиясы мен әлеуметтік жағдайы түзеліп, әлем мемлекеттерінің ортасынан өз орнын айқындады. Бүкіл әлемге өзінің біртұтастығыменен, ажырамас бірлігімен танылды. Қоғам дамуының жаңа жолын таңдап, уақыттан туындаған әр түрлі кеселдерден айығуды міндет етіп қойды. Ол жол – Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың бастауымен алға қойылған сыбайлас жемқорлықпен күрес жолы.
12 - оқушы Сондықтан сыбайлас жемқорлықпен күресу барлық Қазақстан Республикасы азаматтарының азаматтық борышы деп білеміз.
Қорытынды.
Салауатты өмір – көтеріңкі көңіл
Сабақтың мақсаты: Б: Оқушыларымыздың салауатты өмір салты жайлы білімдерін тереңдету, адам денсаулығының қымбаттылығын, жат қылықтардан сақтай отырып, өмір сүру үшін қажеттілігін, бағалы байлық екендігін түсіндіру. денсаулық туралы түсінік беру. Денсаулықтың негізі қимыл, спорт, дұрыс тамақтану, таза ауада жүру екенін балаларға ұғындыру. Жаман әдеттерден сақтандыру, ішімдік пен темекінің жас организмге зиянды екенін насихаттау.
Д:Өз денсаулықтарына жауапкершілікпен қарауға, шығармашылық қабілеттерін дамыту, сөйлеу шеберлігін жетілдіру.
Т: Өзін - өзі күте білуге, тазалыққа, ұқыптылыққа, әдемілікке, салауатты өмір салтын қалыптастыруға тәрбиелеу.
Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі:
Кіріспе сөз.
Мұғалім: Бүгінгі сабағымызды Н. Ә. Назарбаевтың сөзімен бастағым келіп тұр: «Дені сау сәби әр отбасының қуанышы, бақыты. Ал денсаулығы мықты сәби халықтың болашағы, Отанының сенімді тірегі.»
Құрметті оқушылар «Салауатты өмір - көтеріңкі көңіл» деген тәрбие сағатымызды ашық деп жариялаймыз.
Бұл бөлімдердің барлығы да бүгінгі ұрпақ тәрбиесі үшін маңызды мәселелер болып табылатынына біз сенімдіміз. «Дені саудың жаны сау», «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен»деп қазақ халқы айтпақшы қазіргі кезде келер ұрпақ жаман әдеттерге үйір, еліктегіш болып өсіп келе жатқаны кім - кімге де ақиқат. Оқушылар жаман әдеттер деп отырғанымыз қандай әдеттер?
Оқушылар жауабы.
Мұғалім: шылым шегу, маскүнемдік, нашақорлық, ұрлық, жұқпалы аурулар, бұзақылық.
«Арақ - арыңа нұқсан, темекі тегіңе нұқсан»демекші балалар бұл зиянды әдеттерден аулақ болуымыз керек.
Оқушылар бізге бүгін жұмбақ бір кейіпкер хат жолдап отыр екен соңы оқып көрсек.
Өзімнен өзім сыр таптым,.
Өле алмай жүрген сырқатпын.
Шіріген картоп сияқты,
Бұрышында қалған бір қаптың.
Өзімнен өзім тістенем,
Істеген ісіме өкінем.
Ұмытайын десем қорқамын,
Көрмейтін сұмдық түс көрем.
Жұмбақ кейіпкердің хаты
Қымбатты оқушылар 14 - 15жасымда үлкен бір өкінішке тап болдым. Сол 8 - 9сыныптар мен үшін естен кетпес уақыттар. Кейбір жандар естен кетпес деп қуаныш пен шаттыққа толы кездерін айтса мен үшін естен кетпес деген сөз өмірімдегі ең ауыр сөз. Неге енді сол 14 - 15жасым ауыр кез екенін мен сіздерге әңгімелеп берейін. Менің жолымды қайталамасын деген ниетпен сіздермен сыр бөліскелі отырмын.
Мен бастауыш сыныптан бастап алғырлығымен өнерлілігім, ұшқыр білімнің арқасында көзге түстім. Сол 6 жасымнан бастап 14 жасқа дейін білімді алғыр болып өскен оқушы 8 сыныптан бастап мүлдем басқа адамға айналды. Күрт былай өзгеруіме себеп болған жағдай алғашқы махаббат. Мен сыныпқа жаңадан келген бір қызға ғашық болдым, ол қыз менің сезіміме жауап қайырмаған соң мен өмірден түңіліп, жаман жолға түсіп кеттім.
Көшедегі жаман балалармен темекі тартуды да үйреніп, кейін сабақтарға да мән беруді қойдым. Сөйтіп жүріп 8 сыныптың 1 тоқсанында қалай күнделігім 2 мен 3ке толып шыққаның білмей де қалдым.
Кейін оқуға қолымды бір сілтеп, сабаққа баруымды да қойдым. Әрине, бұл менің әке - шешеме де ауыр тиді, қанша маған сөйлеп те, ұрып та тәрбиелемекші болса да мен құлақ аспай өз білгенімді істедім. Мектепте ұстаздар, үйде әке - шеше сөзін естімеу үшін мен үйге қонуды да қойдым. Одан арғы өмірім өзім үшін қызық болып көрінді. Подвалда түнеп, ұрлық жасап, төбелесте алдыма жан салмай, ішкенім арақ, шеккенім темекі болып, нашақорлық пен жұқпалы ауруға қалай тап болғанымды білмей де қалдым.
Солай өмір зымырап өте берді. Ал мен осы өмірдің ағысына төтеп бере алмай темір тордың ар жағынан қалай шыққанымды білмей де қалдым. Темір тордың аржағында ғана есімді жиып өкініштен өзегім өртеніп басымды тауға да, тасқа да ұрып қалай осы күйге жеттім деп шарқ ұрдым.
6 ай темір торда отырып шығып, жаңа өмір бастауға бел будым. «Бүгінгінің баласы ертеңгінің данасы» дегендей балалар «қамшының сабындай қысқа өмірді» бостан босқа өткізбейік, достар! Қандай жағдай болмасын адам баласы мойымай әрқашан қиындыққа төтеп беру қажет. Оқушылар жарқын болашаққа сеніммен қарап нық қадам басуымыз қажет. Ашуды ақылға жеңдіріп мен секілді қателікке бой алдырмай аулақ болыңыздар.
Мұғалім оқушыларға сұрақ қояды.
1. Оқушылар жұмбақ кейіпкердің әрекеті дұрыс па?
2. Сіз жұмбақ кейіпкердің орнында болсаң не істер едің?
Келесі бөліміміз жағдаяттар(слайд)
1 жағдаят:
Бір күні сені жан досың бір отырысқа ертіп баратындығын айтты. Онда барғаныңда үлкен жиынның үстінен түстің. Сен бейтаныс адамдар ішімдік ішуге, шылым шегуге шақырады. Досың да солар жағында. Бұған дейін досыңның мұндай әдеттерін байқамапсың.
Осы жағдайда сен не істер едің, қандай да бір шұғыл шешім қабылдайсың ба? Өз шешіміңмен бөліс.
2 жағдаят:
Сыныпқа жаңадан оқушы келді. Барлық сынып оқушылары онымен жақын араласып кетті. Сіз онымен дос та болып алдыңыз. Кейін сіз оның жұқпалы аурумен ауратының білдіңіз.
Бұл жағдайдағы сіздің іс - әрекетіңіз қандай?
3 жағдаят: Сенің өте жақсы көретін ағаңның аузынан ептеп сыраның иісі шығатынын бір – екі рет байқадың. Ағаңды қалай құтқарар едің?
4 жағдаят: Мектептен шығып үйге келе жатқаныңда темекі шегіп отырған бір баланы көрдің. Сен не істер едің?
5 жағдаят: Саған 11 - сынып оқушысы: «Маған күнде бір қорап темекі алып бер. Екеуіміз бірлесіп шегеміз. Мұны тек сен екеуіміз ғана білетін болайық. Әйтпесе......» деп жұдырығын көрсетіп, шарт қойды. Не істейсің?
II. Зиянды әдеттер (мұғалім)
Слайд пен плакаттар арқылы оқушыларға мағлұматтар беру.
III. Медбике кеңесі. (оқушылар сұрақ қояды)
- Қазіргі кока-кола, чипсы дегендердің құрамында бізге зиян қандай нәрселер бар?
IV. «Денсаулық – зор байлық» сұрақ жауап кезеңі.
1 – топқа:
1. Денсаулық дегенді қалай түсінесіңдер?
Денсаулық дегеніміз - адам өміріндегі ең үлкен байлықтың бірі, денсаулықтың арқасында адам еңбек етіп, жетістікке жетеді және жақсы өмір сүреді. Денсаулықты сақтап, оны нығайтуға әрбір адамның өзіңе ғана байланысты.
3. Өздерін қандай спорт түрлерін жақсы көресіңдер?
2 - топқа:
1. Денсаулықты сақтау үшін қандай ережелерді орындау керек?
Жеке бас гигиенасын сақтау күн тәртібін орындау. Дене шынықтырумен шұғылдану, дұрыс тамақтану, организмді шыңдау, белсенді, қайырымды және ақжарқын болу.
2. Біз не үшін тамақтанамыз? Адам үнемі күш қуатты жұмсайды, соны қалпына келтіру үшін дұрыс тамақтана білу тиіс. Дұрыс тамақтану - денсаулық негізі. Өмір сүру үшін тамақтанамыз.
3. Қазақстанның туын көкке көтеріп, намысымызды асқақтатып жүрген қандай спортшыларды білесіңдер?
3 - топқа:
1. Денсаулыққа не зиян?(Күн тәртібін бұзу, жеке бас гигиенасын сақтамау, аз қозғалу, жағымсыз әдеттерге әуес болу )
2. Сезім мүшелеріне не жатады? Көз, құлақ, мұрын, тіл, тері.
4. Кандай ұлттық ойындарды білесіңдер?
VI. Қорытыды:
Ұлы ойшыл Сократқа кезіңде мынадай сұрақ қойылыпты: «Адамға өмірде не қымбаттырақ байлық па, әлде атақ па?» депті. Сонда Сократ «Байлық та, атақ та, даңқ та адамды шын бақытты ете алмайды. Дені сау кедей, ауру патшадан бақыттырақ» деп жауап беріпті. Яғни адам бақытты болу үшін оған денсаулық керек, ал денсаулықтың кепілі салауаттылық. «Тіршіліктің негізі – салауатты болашақ» деп бүгінгі тәрбие сағатымызды аяқтаймыз.
1990 жылы 25 қазанда Егемендік туралы декларацияға қол қойылды.
Ақбота:
1991 жылдың 1 желтоқсанында Республика жұртшылығы тұңғыш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты Қазақтан Республикасының Президенті етіп сайлады.
Нұрдана:
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы сессиясы «Тәуелсіз демократиялық және құқықтық мемлекет» деп жариялады.
Ақжол:
1992 жылы наурызда Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар ұйымына мүше болды.
Ақбөбек:
1992 жылы 8 мамырда елімізді қорғайтын қуатты Республика Ұланы құрылды.
Нұржол:
1992 жылы 4-ші маусымда ел президенті Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалауы, Елтаңбасы, Әнұраны туралы заңға қол қойды.
Мәрлен:
1992 жылы қазан айында тұңғыш қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіров ғарышқа самғады.
Оларбек:
1993 жылы 15 қарашада төл теңгеміз дүниеге келді.
Балнұр:
1995 жылы 28 қаңтарда Тәуелсіз Қазақстан Республикасының тұңғыш «Ата Заңы» қабылданды.
Бибарыс:
1997 жылы Дүние жүзі картасында жаңа «Астана» қаласы пайда болды.
Жанна:
1998 жылы
1999ж
Алина:
Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. Кең байтақ Отанымызда ынтымағы жарасқан жүз отыздан астам ұлт пен ұлыс өкілдері татулықта өмір сүруде.
Әліби: Қазақстан – зайырлы мемлекет. Мемлекеттің саяси тұрақтылығы мен гүлденуі 9 бөлімнен, 98 баптан тұратын Ата заңның орындалуына байланысты. Ата Заңымыз – Қазақстан азаматарының құқықтарын, бостандықтарын, олардың әлеуметтік дамуы мен гүленуін қорғайды.
Райымбек:
Қазақстан – унитарлы мемлекет. Ол 14 әкімшілік территориялық облысқа бөлінген. Елімізің қойнауы күміс пен алтынға, жайлауы төрт түлік малға, қамбасы астыққа, дастарханы нанға толы.
Мейірбек: Алматы – жері жайсаң облыс, Ақтөбенің ақ тарысы мол ырыс.
Жансая: Атырау – мол Қазақстанның мұнайы, Жамбыл – жайлау, қазыналы, шұрайлы.
Ақат: Жезқазған –кен бұзылмаған қаймағы, Көкшетаудың көп-көгілдір аймағы.
Қаламқас: Қарағанды – қара алтынның қоймасы, Қостанай- құт, қызыл бидай қоймасы.
Ержан: Қызылорда – күрішті, сыр сағасы, Орал – көне Ақжайықтың жағасы.
Жансая: Өскемен- өр шығыста Алтай аясы, Павлодар – қара Ертістің саясы.
Ақат: Қызылжарым – солтүстігім орманды, Семей – аңыз, Шыңғыстаудай қорғанды.
Айкөркем: Талдықорған – жер жаннаты, көп бағы, Астана – Арқада астық алқабы.
Шымкент – ыстық оңтүстігім мақталы.
Хор – «Атамекен»
Әліби: Тарихы бар дастанымдай ерліктің,
Дәстүрі бар үлгісіндей елдіктің
Қазақстан - алтын бесік Отаным,
Ұлы Ордасы татулық пен теңдіктің.
Айкөркем: Қазақ елі желбіреп көк байрағың,
Гүлге оранды ауылың мен аймағың.
Нұрсұлтаның биіктерге самғады,
Ол көрсеткен нұрлы жолдан таймағын.
Жансая: Тәуелсіздік - рухы күшті ғажап күн,
Артта қалды бодан болған азап күн.
Елім, жерім, қазағым деп тебіренем,
Өйткені мен - тәуелсізбін азатпын!
Ақат : Енді міне қазағымның таңы атты,
Нұрға бөлеп, жырға бөлеп алапты.
Әр отбасы, әрбір қазақ, әр адам,
Тәуелсіздік сақтау үшін жауапты.
Қаламқас: Бақтың құсы әр адамға қонып бір, -
О, тәңірім, бізді баққа жолықтыр.
Бүгін міне Тәуелсіздік, ағайын!
Әр қазақтың жүрегінде соғып тұр!
Конференция тақырыбы: Менің тұңғыш Президентім
Тәрбие сағат мақсаты: 1. Қазақ халқының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың өмір жолы, туып-өскен, оқып білім алған, қызмет еткен жерлері туралы мағлұмат беру;
2.Елбасының өмір жолынан үлгі ала отырып Отанын, халқын сүюге, ержүректілікке азаматтыққа, патриоттық сезімге тәрбиелеу;
«Нұрсұлтан Назарбаев - тұңғыш президент» 1 желтоқсан -Президент күніне орай өткізілген тәрбие сағаты. Біздің Президентіміз – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Мемлекет басқару ісі – машақатты да, мәртебелі міндет. Басшы басқарған ел – ең бай мемлекет, халқы ең бақытты халық. Тәуелсіздігімізді алғаннан соң халықтың басын біріктіріп Н.Ә.Назарбаев тұңғыш елбасы болды. Елбасының бастауымен менің Отаным әлемге танылды. Елім елдігін көрсетті, ерлігін тантты. Қазақ халқы егемендігін алып, Тәуелсіздікке қол жеткізгенде өз алдымызға ел бола алатындығымызға күмәнданған жандар да болған екен. Бірақ ар-намысты ту еткен Елбасымыз бен үкімет басындағы ел үшін еңбек еткен ағаларымыздың аянбай еңбек етуі осы нұрлы күндерге жеткізді Қ.Аманжолов: Қазақстан дейтін менің бар елім . Жатыр алып жарты дүние әлемін! Бұл даланы анам жаспен суарған, Бұл далада атам қолға ту алған, Бұл далада жылап келіп, уанған Бұл даланы көріп алғаш қуанған Бұл далада өскен жанда жоқ арман!
1-оқушы: Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 6-шілде 1940 жылы Алматы облысы Қаскелең ауданындағы Шамалған ауылында туған.Балалық шағы кейде айта беретініміздей таршылық жағдайда өтті. Үлкендердің мал бағуына, бау-бақша өсіруіне көмек көрсету керек болды, шөпшек теріп, отын жарды.Өзі еске алғандай, өсірген аз-маз өнімдерін сатып, үй-ішіне қажетті заттар алу үшін есек жеккен арбамен жақын маңдағы теміржол стансасына бару дегенің керемет мереке саналған.Мектепті жақсы оқып, жақсы білім алды.Ата-анасын қатты құрмет тұтты.
2-оқушы: Ол ерте есейді, орта мектепті бітіре салысымен Кеңес Одағындағы аса ірі Қарағанды металлургия комбинатының көлемді құрылысына аттанды.Құрылыста біраз еңбек еткеннен кейін бір топ қазақстандықтармен Украинаның Днепродзержинск қаласына барып металлург –жұмысшы мамандығын меңгерді.Бұл шойын құюшы, домна пешінің көмекшісі жұмыстарын атқарды, ал кейінірек инженер дәрежесіне көтерілді.
3-оқушы: Сол жылдары оның басшылық қасиеттері жарқырап көрінді.Қалалық, облыстық және республикалық көлемде басшы органдарда жауапты қызметтер атқарды.Металлургиялық комбинатында партком хатшысы, Теміртау қалалық, Қарағанды облыстық және республикалық партия ұйымдарында экономикалық салаға жауап беретін хатшы болды.
4-оқушы:Ол Қазақстан Үкіметін басқарғанда 44 жаста болды.Осылайша оның саяси өмірбаяны басталады.
5-оқушы.1991 жылы 1-желтоқсанда республика жұртшылығы тұңғыш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты Республикамыздың Президенті етіп сайланды.
6-оқушы:1991 жылдың 16 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Жоғарғы сессиясы «Тәуелсіз демократиялық және құқылық мемлекет» деп жариялады. 7-оқушы:1992 жылы 4-маусымда жаңа мемлекеттік рәміздер Елтаңба, Ту, Әнұран бекітілді. Елтаңба авторлары:Жандарбек Мәлібекұлы, Шотаман Уәлиханов.
8-оқушы: Шаңырақ –Отан отбасынан басталады.ортақ шаңырақ биік, босаға берік болсын деген мағынаны, ал уықтар –үлкен үйдің уықтарын шын ниеттерімен қосыла танытқан елшілес ел жұртқа да бай, қуатты тілеймін дегенді білдіреді.Ай мүйізді, алтын қанатты қос пырақ-арыстанның жүректілігін, қыранның қырағылығын, өгіздің қара күшін, еліктің шапшаңдығын, қырмызы қызыл түлкінің жауын жер соқтырар айлакерлігін білдіреді.Бес бұрышты жұлдыз «Бағымыз ашылып, жұлдызымыз жарқырай берсін» деген асыл арманды арқалап тұр.
9-оқушы:Мемлекеттік Ту-1992 жылы 4-маусымда қабылданып, 6-маусымда күшіне енді.Тудың ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген, ішкі бұрышты көгілдір матаның сол жағында қызыл өрнегі бар.Жалаудың ұзындығы -2 метр, ені-1метр. Жалаудың жобасын жасаған –суретші Шәкен Ниязбеков.
10-оқушы:1993 жылы 15-қарашада Қазақстан Республикасының Ұлттық ақшасы –Теңге айналымға енді. Ақшам шықты өзімнің тұңғыш рет, Білдім дербес елімнің үлгісі деп. Бейнеленген хан, ақын, ғалымдарым, Беттерінен көз тартып тұрды сурет. Теңдікті айтып тұр аты теңге деген, Құт-береке болшы бір елге келген. Өз туы, елтаңба, әнұраны бар Айтыңдаршы, енді елім кем де неден?
11-оқушы: 1995 жылы 28-қаңтарында тәуелсіз ҚР –ның тұңғыш «Ата Заңы» қабылданды. «Ата Заң» Азат елдің басталған айқын жолы тәрізді, Ата Заң деп аталған Конституциямыз бар біздің. Ата Заңмен бекіткен дербестігін еліміз, Ата-баба мұра еткен, тұтастығын жеріміз. Халық сенген заңымыз әділдікті қолдайды, Жақсарсын деп халіміз адам құқын қорғайды. Дейді заңы мемлекет үлкенге де, балаға: “Оқу оқы, еңбек ет, кәсіп жаса қалаған!” Әрбір бабы маңызды, әр көңілдің жыры бір, Бізде 30 тамыз – Ата Заңның күні бұл. Ермек Өтетілеуұлы.
12-оқушы:Астана-ҚР-ның саяси, әкімшілік және мәдени орталығы. Елбасы-Н.Назарбаевтың жарлығына сәйкес 1997 жылы мұнда бұрынғы астанамыз Алматыдан Республиканың басшы орындары Президент кеңесі, ҚР-ның Үкіметі және Парламент көшіп келді.Еліміздің басқару жұмыстары осы жерден жүзеге асырылады.
1998 жылы 10-маусымда жаңа астананың ресми тұсау кесері болды.Қала Есіл өзенінің оң жағалауында Сарыарқаның солтүстік бөлігінде орналасқан. Көтереді шаңырақ Астанам асқақ, Жаңарып қалам, жасарып далам! Басыңнан серпі бодандық жүгін, Кетпейді ойдан Отандық ұғым. Арыстан жүрек, айбынды елім, Таниды сені бар әлем бүгін. Ән: “Астана – бас қала”
2006 жылы 7-қаңтарда әнұран қабылданды. Егемен елім әнұраны жанарды, “Менің Қазақстаным” жер жүзіне таралды. (Әнұран айтылады)
«Елбасына» Ауыр күнді артымызға тастауы – Қиын сәтте қиындықтан қашпауы. Тілім, дінім, ұлтым қайта көгерген, Елбасымыз Нұрағаңның бастауы Туды ұстап тура жолға түсіріп, Жас Отанның өмірін де түсініп, «Елім, жерім» деп ұрандап тайсалмай, Бір керемет жасады-ау кісілік!
6-оқушы: Елбасымыз саған мәңгі разымыз, Үлкен-кіші, ағайындар – бәріміз. «Ұлтым, елім» деп қайғырған ұлы жан, Сіз біздердің піріміз де, әніміз.
7-оқушы: Халқым айтқан жер көтерер ел даңқын, Елім айтқан ел көтерер жер даңқын. Президентім, елбасы, аман болғай, Мәңгі жаса, жас қазағым, өр халқым!
8-оқушы: Төле би сөзімен сынып сағатымызды аяқтаймыз. Уа, халқым, сөз қадірін білесің. Жаңбыр жаумаса, жер жетім, Басшысы болмаса, ел жетім. Көсіле шабар жерім бар, Тау көтерген елім бар. Қол бастайтын ерім бар, Атадан қалған сара жолым бар. Барлығы:«Осы тәуелсіз еліміздің намысын қорғайтын, бүгінімізді ертеңіне жалғайтын, қазақ елінің ертеңі, болашағы үшін жауап беретін ұрпақ екенімізді сезінеміз»
