«?аза? ханды?ыны? ??рылуы»
Та?ырыбы : «?аза? ханды?ыны? ??рылуы»
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: ?аза? ханды?ыны? ??рылу тарихы мен таныстыру, ?аза? жеріндегі т???ыш дербес мемлекетті? жаулап алушылы? со?ыстар н?тижесінде д?ниеге келгенін т?сіндіру. Керей мен Ж?нібек ханны? билік саясатына т?сінік беру.
Т?рбиелік: Т???ыш ?аза? мемлекетіні? ??рылуына негіз ?ала?ан ?о?ам ?айраткерлеріні? е?бегін ба?алай білуге т?рбиелеу, ?з еліні? тарихына, адал ?лдарына деген ??рмет сезімін ?алыптастыру.
Дамытушылы?:?з бетінше ?орытынды жасау?а, ?з ойын ашы? жеткізе білуге, ізденіске да?дыландыру. Ойлау ?абілеттерін дамыту.
Т?рі: Пікіралмасу
?дісі: Ой — ?оз?ау
К?рнекі- ??ралдар: Интерактивті та?та, музыкалы? аспаптар
М??алім с?зі: ?асырлар бойы ?аза? хал?ы ке? даласын а? білекті? к?ші, а? найзаны? ?шымен ?олына алып жаудан ?ор?а?ан. ?аза? жеріні? ?лан ?айсар батырлары бостанды? ?шін жанын берген. «?аза? ханды?ыны? ??рылуы — ?аза?стан тарихында?ы сындарлы кезе? болып табылды» Н?рс?латан Назарбаев. Биыл?ы жыл – ?алы? ?аза?ты бір жасатып тастады. Армысыздар б?гінгі тарихи ашы? шара?а жинал?ан ??рметті ?стаздар, о?ушылар.Б?гінгі ?ткелі отыр?ан тарихи ашы? шара та?ырыбы — «?аза? ханды?ыны? ??рылуы». Осы ерекше датаны? б?гінде ма?ызы зор. Б?гінгі шара Д?бірлі тойды? ?з де?гейінде атап ?тілуі ?шін бізіді? ?ос?ан ?лесіміз болып табылады.
§ Ж?ргізуші
Армысыздар осы кешті? ?она?тары
Хал?ымны? ашы? болсын атар та?ы
«?аза? ханды?ыны? ??рылуына 550 жыл атты кешімізді?
Беделін к?терейік тарихта?ы.
1-ж?ргізуші: Биыл?ы жылды? елімізді? тарихында?ы, хал?ымызды? та?дырында?ы алатын орны ерекше.Биыл бізді? мемлекетімізді?, я?ни ?аза? ханды?ыны? ??рыл?анына 550 жыл.
2-ж?ргізуші:?аза? хал?ыны? т?рлі мемлекеттік бірлестіктерге бытырап, саяси б?лшектенуін жою?а ?рекет жасау Жошы ?рпа?тары - Керей мен Ж?нібекті? ?лесіне тиді.
О?ушы:
Рухы мен тілін жанындай с?йген,
Адамдар неге санаулы?
?лт ?шін д?уір отына к?йген,
Аталар болды алаулы.
Армандай ас?ар,
Жолдар?а бастар,
Ісі?нен ?рпа? от алар.
?алмайсы? к?штен,
Шы?пайсы? естен,
Та?дыры шыншыл аталар.
1-ж?ргізуші:
?аза? жеріндегі саяси бытыра??ылы? ?сіресе ?біл?айырды? билігі т?сында ?зіні? шары?тау шегіне жетті.
1-ж?ргізуші: Ия,сонымен Керей мен Ж?нібек баста?ан 200 мы? адам Жетісу?а бет алды.
2 ж?ргізуші:-Ол туралы тарихшыларымызды? айт?андарына ??ла? т?рсек.
О?ушы:
М?хаммед бен У?ли былай дейді: «?біл?айыр хан Дешті ?ыпша? айма?ында ?з жауларыны? балаларын же?іп шы??ан кезде Жошы ханны? ?лы То?а Темір хан ?рпа?тарыны? кейбіреулері,мысалы Керей мен Ж?нібек ба?ыну мен мойынсыну ше?берінен шы?ып,отанынан кетіп ?ал?анды ж?н к?рді. Олар бабаларынан м?ра?а ал?ан елден бас тартып жат жерге апаратын жол?а шы?ты.Мойындау?а лайы?ты адамдар тобымен олар Мо?олстан?а апаратын жолды та?дап алды.»
О?ушы:
М.Х.Дулати: «Сол уа?ытта Дешті ?ыпша?ты ?біл?айыр хан биледі. Ол Жошы ?улетінен шы??ан с?лтандарды к?п мазалады. Ж?нібек пен Керей одан Мо?олстан?а ?ашып кетті. Есен Б??а оларды шын ы?ыласпен ?арсы алып, Мо?олстанны? батыс шебін ??райтын Шу мен?озыбасы округін берді.?біл?айыр ?лген со? ?збек ?лысы б?зылып сала берді. Онда ?лкен шата?тар басталды. Оны? к?п б?лігі Керей мен Ж?нібек хандар?а к?шіп кетті, с?йтіп оларды? т??ірегіне жинал?андарды? саны 200 мы??а жетті. Олар енді ?збек-?аза?тар деп аталатын болды. ?аза? с?лтандарыны? билігі 870 жылдан басталады. Б?рін де Алла біледі.»
870 жыл ?азіргі бізді? жыл санауымызды? 1465-1466 жылдары.
1-ж?ргізуші:
1465-1466 жылдары Керей мен Ж?нібекті? Батыс Жетісуды ??тты мекен етіп, Шуда?ы ?озыбасыда?ы ?аза? ханды?ыны? ?лтты? туын тігіп, Орда ??руы е? алдымен, к?шпелі ?аза?тарды? ел болып, е?се к?терсек деген ынта-?мітін ж?зеге асырды.
2-ж?ргізуші:
Екіншіден,суы мол, топыра?ы ??нарлы, жер жаннаты Жетісу жері ?алы? ?аза?ты? ма?танышына айналды.
О?ушы:
Жер?йы?ты іздеген Асан ?ай?ы бабамыз Жетісуда бол?ан кезде: «Жетісуды? а?ашыны? басы жеміс екен»десе, екі с?лтан келіп орналас?ан жер Шу туралы: «Ей, Шу, аты?ды теріс ?ойыпты.Мына ну ?амысы? елді ешбір ж?т?а бере ?оймас» деген екен.
О?ушы:
?асырды? ??рдасы,
А?ындар жырла?ан,
К?нені? сырласы
Тарихты ты?да?ан.
Шежіре шертеді,
К?шесі, ?р тасы,
?ажайып ерте?і,
Жетісу ал?асы.
О?ушы:
Ежелден ел ма?таны, жыр дастаны,
Арайлы шуа? т?н?ан н?рлы аспаны,
Атан?ан жер жаннаты, Жетісуым
А?ынны? ?зі?менен сырлас жаны.
Аты?нан айналайын, жерім, н?рым,
Жанардан алаулат?ан к??іл г?лін.
Бергендей таби?атты? ?зі-да?ы,
??лпыр?ан келбеті?е-к?рімдігім.
1-ж?ргізуші:
Жетісуды? о?т?стік батысында?ы ?озыбасы тауы мен ?ш?о?ыр жайлауы Керей ханны? жайлауы болса, Елбасымыз Н.Назарбаевты? да ?нге ?ос?ан ту?ан топыра?ы.
?н «?ш?о?ырым»
1-ж?ргізуші:
Жа?адан ??рыл?ан ?аза? ханды?ыны? та?ына Керей мен Ж?нібек с?лтандарды? екеуіні? де отыру?а ???ы?ы болды. Сол кездегі т?ртіп бойынша хан та?ына отыр?ызарда м?рагерлікпен ?атар, жасыны? ?лкендігі де ескерілген. Сонды?тан та??а Керей отырды.Ал а?ылдасар тірегі Ж?нібек болды.
О?ушы:
Керей хан боп аталды алты алаш?а,
?аділдіктен тар?ады ?рбір н?с?а.
Ханны? ?діл бол?аны елді? ба?ы,
Мінезі ?згермейді жазы, ?ыста.
Елді? басын ??рады, ерді? басын,
Ша?ырып берекеге ы?ыласын.
Ерте ойлап, ?рбір істі алдын болжап
Ке?есіп пішуші еді істі? басын.
2-ж?ргізуші:
Керей ханнан кейін та??а ?з-Ж?нібек отырды.
О?ушы:
Ж?нібек хан боп т?рды орнын басып,
?нері Керей ханнан т?рды асып.
Ел жігін, жерді? шетін ?олына алып,
Хал?ына ?ділдіктен ?лгі шашып.
Не ?иын м?селеге жауап тапты,
А?ылды? бітіп жат?ан к?зін ашып.
1-ж?ргізуші:
Керей мен Ж?нібектен кейінгі хандар да мемлекет іргесін ны?айтып, ту?ан хал?ыны? с?йіспеншілігіне б?леніп, ханды?ты? туын жы?пау?а тырысты.
О?ушы:
Хан ?тпес ?ділдікте ?асым ханнан
Атадан арнал?андай озып ту?ан.
Аталып «?асым ханны? ?ас?а жолы»
М?ра боп кейінгіге содан ?ал?ан.
Ж?нібек ханны? ?лы ?асым хан т?сында ?аза?тар ?з алдына т?уелсіз, дербес мемлекет есебінде Орта Азия мен Шы?ыс Еуропа?а белгілі болды.
О?ушы:
Аталып Т?уке хан боп ел биледі,
Айырмай жарлы, бай деп те? биледі.
Арты? ?айрат, тап?ыр ой бол?анды?тан,
Ешкім деп айта ал?ан жо? кем биледі.
1680-1715 жылдары хан бол?ан ?з -Т?уке к?реген саясаткер, а?ылды дипломат, ??діретті хан болды.Т?уке ханны? ?зіне дейінгілерден айырмашылы?ы-ханды?ты ерекше ?леуметтік топты ??райтын билерді? к?мегімен ?з ?стемдігін ны?айтты.
О?ушы:
К??іреніп ойла?анда Алаш жайын,
Жанымды орай берсе ?лы уайым,
Кеудемде к?нні? н?ры тол?андай боп
Жырлаймын алты алашты? Абылайын.
Абылай хан ?з заманыны? к?реген де,а?ылды саясаткері, да??ты батыры, ?ткір ойлы дарынды дипломаты бол?ан. Ол ?зіні? білгір ішкі, сырт?ы саясатымен ?аза? ханды?ын мы?ты да бірт?тас мемлекетке айналдырды. ?аза? хал?ыны? мерейі мен рухын к?терді.
1-ж?ргізуші:
К?не «К?лтегін» ескерткішінде «Елін елдікті етті, жауын бейбіт етті» деген с?здер бар екен. Осы тас?а ?ашал?ан с?здер Керей мен Ж?нібек хандар?а, Дінм?хаммед ?онаев?а, Елбасымыз Н.Назарбаев?а айтыл?андай.
О?ушы:
?онаевты? зиялы заманында
?адау-?адау жай?ас?ан дала, ??мда
Ж?ртты? б?рі к?геріп к?ктен ?скен,
Д?н жина?ан бидайды? саба?ында.
Жиырмасыншы ?асырда?ы ?аза? хал?ыны? ма?айына біткен ?лы т?л?а, ?айталанбас аса ірі мемлекет ?айраткері Д.А.?онаев. Б?кіл ?лем санас?ан алып империя КСРО –дай алпауыт мемлекетті? ??рамында?ы ?аза?стан Республикасын ширек ?асырдан астам уа?ыт бас?ар?ан кеме?гер басшы елі ?шін, ?лты ?шін артында ?аншама игілікті істер ?алдырды.
О?ушы:
?аза?ты? ел баста?ан серкесі еді?
Айбарлы Алатаудай ?ркеші еді?.
Ы?тасын ?ор?аны боп, орманы боп,
Кеуде?ді дауылдар?а Сен т?седі?.
С?йреді? елді? к?шін асулар?а,
?ас?ая ?арсы т?рып жасындар?а,
?аза?ты к?ншуа??а алып шы??ан,
?алады ?лы істері? ?асырлар?а.
Танытты? жер ж?зіне Алты Алашты,
Кім м?ндай шатты? к?нін а?самас-ты.
?лемдік мінбелерден с?з с?йлесе?,
Айбындап абыройым ?аншама асты.
2-ж?ргізуші:
Арманы ас?а? елімізді? ?лы к?шін хал?ымызды? арда?ты перзенті, ?лемге ?йгілі саясаткер Н?рс?лтан ?біш?лы Назарбаев жар?ын болаша??а, кемел келешекке бастап келеді.
О?ушы:
?аза?та е? бірінші батыр да ?ткен,
?аза?та е? бірінші а?ын да ?ткен.
?аза?ты? е? бірінші ханы да бар
Е? ал?аш та?ты? д?мін татып ?ткен.
Ел болды?, ерік алды? астаналы,
Енді кімнен ?аза?ым жас?анады?!
Т?уелсіз мемлекетті? шежіресі
Н?рс?лтанны? атымен басталады.
О?ушы:
Н?рс?лтан-Елбасымыз к?ш баста?ан
Арда?тап жырына атын ?оспас па адам?
Асылды? сыны?ысы? таза, гау?ар
Еш?ашан абыройын тот баспа?ан.
Ба?аламай болмайды ер е?бегін,
?зі?сі? к?ллі ?лемде еленгенім,
?аза? елі г?лденді жасыл байта?,
Бол?ан со? Н?рс?лтандай кеме?герім.
1-ж?ргізуші:
?аза? ханды?ы – бізді? елдігімізді? т?п-тамыры.Т?уелсіз ?аза?стан хал?ымызды? азатты? жолында?ы сан ?асырлы? арманын а?и?ат?а айналдырды.
О?ушы:
Т?уелсіздік! Т?у етем,?а? та?алам,
Сені? биік т?бе?нен ба? тара?ан.
Тіл мен к?зден са?тасын бір ?зі?ді
?ткен-кеткен са?ан бір жалт ?ара?ан.
Сенде ?аны, бабамны?, а?аларды?,
Сені сом алтын?а мен ба?алармын.
Ба?а жетпес ?адірі?, ?асиеті?,
Мекені ?аза? елі даналарды?.
Беу, азатты?, киелім орны? к?кте,
Мен Т?уелсіздік г?лдерін ?стіп ?пкем.
Е?бек пен білімі тас?ында?ан,
Біз жетейік сол елге к?шті к?ппен.
О? шапа?ты шадыман Т?уелсіздік,
Сен ?шін біз талай жыр, ?уен сызды?.
М??гілік Ел шыра?ы с?нбейтіндей
К?рінетін болайы? ?лем-?здік.
1-ж?ргізуші:
М??гілік елге жеткізетін тек ?ана Н?рлы жолдар екенін есімізде ?стайы?!
2-ж?ргізуші:
Бабалар жаз?ан ?лы тарихы бар, Н?рлы жолы бар мені? хал?ым -?лы халы?.
?н «Атамекен»