Мен ?ділов Алтынбек ?діл?лы ?ызылорда облысы, ?арма?шы ауданы, Иірк?л ауылында 1987 жылы д?ниеге келгенмін. ?арма?шы ауданды? о?ушылар ?йінде "?лкетану" ?йірмесіні? жетекшісі болып ж?мыс жасап ж?рмін. Маманды?ым "Тарих" п?ніні? м??алімі. ?ызылорда ?аласында?ы "Болаша?" университетіне о?у?а 2004жылы т?сіп 2009жылы "Бакалавр" д?режесін алдым.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?асым хан т?сында?ы ?аза? ханды?ы»
Бекітемін
« »_____________2015жыл
Аудандық оқушылар үйінің
басшысы Н.Наурызбаева
Сабақтың тақырыбы: Қасым хан тұсындағы қазақ хандығы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға Қасым хан тұсындағы қазақ хандығының саяси-әлеуметтік, экономикалық күш-қуаты жағынан әлем таныған, іргелі мемлекет дәрежесіне жету себептерін түсіндіру. Қасым хан билік құрған кезеңдегі қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайларымен таныстыру, «Қасым ханның қасқа жолы» әдет-ғұрыптық заңы туралы түсінік қалыптастыру.
Дамытушылық: Өз елінің тарихына деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Оқушылардың ойлау, есте сақтау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Қазақ хандығын нығайтуға орасан зор еңбек сіңірген Қасым ханның қоғамдық қызметіне тарихи баға беру. Елін, жерін сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың типі: Білім мен білік дағдыларын қалыптастыру
Сабақтың әдісі: Әңгімелеу, сұрақ-жауап,ой қозғау
Пәнаралық байланыс: Құқық, география
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі:
а) Оқушылармен сәлемдесіп, түгелдеу.
ә) Оқушылардың сабаққа даярлығын тексеру.
б) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
Әр адамға өзін ертеңгі күні не күтіп тұрғандығын білу қызықты. Сол үшін де біз апта сайынғы жұлдыз жорамалға көңіл аударып отырамыз. Ал енді дәл бүгінгі күні өздеріңізді не күтіп тұрғандығын білгілерің келе ме?
Ендеше бүгінгі күнге арналған жұлдыз жорамалға назар аударайық. Менің алдымда бүгінгі күнге арналған жұлдыз жорамал бар. Әрқайсың өз белгілерінді алып оқуға болады.
Ендеше жұлдыз жорамалға сенейік. Сабағымызды жақсы көңіл-күймен бастайық
ІІ Үй тапсырмасын тексеру.
Сөзжұмбақ шешу
«Керей» тобының тапсырмасы
1.Баба сұлтан осы қаланың жанында өлтірілді (Түркістан)
2. Болаттың ең асылынан жасалатын ұрыс қаруы (семсер)
3.Қазақта ертеден бар, әскербасы, елші азаматтарға берілетін лауазымды атақ (Тархандық)
4. Абдаллах қай елдің ханы (Өзбек)
5. 50 жылдан астам қазақ қолын бастап, жүзден астам жорықтарға қатысқан батыр кім? (Бөгенбай )
«Жәнібек» тобының тапсырмасы
1.Үйсін тайпасы қай жерде қоныс тепкен? (Жетісу)
2.Жеті жарғы заңын кім шығарды? (Тәуке)
3.Орталық Қазақстанды мекендеген тайпа? (Арғын)
4.Хан кеңесшісі (Уәзір)
5.Ақбоз атпен топ жарып, жауға шапқан Қабанбайға Абылай қандай ат қойды? (Дарабоз)
6. Керей, Жәнібек сұлтандарды құшақ жая қарсы алған Моғолстан ханы? (Есен-бұға)
(Сөзжұмбақтарды шешуіндегі Керей,Жәнібек хандар туралы әр топ мәлімет береді )
Оқушылар бүгін мен сыныпты 2 топқа бөліп отырмын.1 топ «Керей» тобы 2 топ «Жәнібек » тобы. Өздеріңе белгілі бұл екеуі де қазақ хандығының құрылуына атсалысқан хандар. Ендеше қазақ хандығы туралы білімімізді тереңдете түсейік.
Видеоролик корсету
IІІ.Жаңа сабақ
Адасқан әріптер ойыны
Қ А Б А Й Ы Л
У А Т Е К Ә
Р Е К Е Й С
Қ А З А Х Р А Н Ы
Ә Л І Б М Ы Р А Қ Й
Н Ә К Е Б І Х Ж
Д Ы Н Ұ Қ Ы Б А Р
Л Е К У Ә Т Е Н
Жәнібекұлы Қасым хан (1445-1518) – қазақтың ұлы хандарының бірі, Қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі – Жәнібек ханның ортаншы баласы. Шешесі Жаған бегім Шайбани әулетінің атақты ханы Мұхаммед Шайбанидің інісі Махмұд сұлтанның шешесінің туған сіңлісі.
Қасым әуелгі кезінде Бұрындық ханның атты әскерін басқарады. Ол осылай жүріп, қан майдандағы ерлігімен, ел басқаруға қосар ақылымен, көрші елмен байланыста қиыннан жол табар саясаткерлігімен, жұртты соңынан ертіп әкетер шешендігімен ел көзіне ерте түссе де, жеке билікке ұмтылмай, ел бірлігіне жарықшақ түсірмей, Бұрындық ханның дегеніне көніп, оған қалтқысыз бағынады. Сол кездің куәгері, тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати: «Ол (Қасым) әкесінің үлгісі бойынша барлық жағдайда Бұрындыққа бағынды, соған тәуелді болды» деп жазады. Бірақ Қасымның тәуелділігі Бұрындықтың ел басқарудағы қабілетсіздігіне араша түсе алмайды. Ақыры ол хандығын тастап, Самарқандағы қызына кетуге мәжбүр болады. Сонда қаза табады. Осыдан кейін барып, Қасым билікті өз қолына алады.
Қасымхан туралы видеоролик корсету. (Қасымның өмірбаяны туралы,хан болуы туралы айтылады.)
Қасым ханның қайтыс болуы туралы екі дерек бар:
1.М.Х.Дулатидың деректері бойынша Қасым хан 1518 жылы қайтыс болды.
2.Орыс деректері бойынша Қасым хан 1521 жылы Сарайшықта қаза тапқан.
Топтық тапсырма
Дәптермен жұмыс
Тарихи сынақ хат Қасым ханның тұсында Қазақ хандығының өрлеуін сол кездегі орта ғасырлық авторлардың өздері де атап өткен. Мәселен,атақты ----------- “жұрттың айтуына қарағанда, қазақ сұлтандары мен хандарының бірде-біреуі бұл халықты дәл Қасым хан сияқты бағындыра алмаған. Оның қарамағындағы атты әскер саны ----------- болатын. Ал тарихшы --------------------------- Қасымның бүкіл Дешті Қыпшақ даласына билік жүргізгенін, оның халқы ------------ астам болғандығын айтады. Қазақтың ғұлама ғалымы --------------------- “Жәнібек ханның ұлдарының арасында аса белгілі болғаны Қасым хан еді.” деп жазады
“Қасым ханның қасқа жолы” мынадай ережелерден тұрады 1. ------------- ( жер дауы, мал-мүлік дауы) 2. ------------(кісі өлтіру, талау, шапқыншылық жасау, ұрлық істеу) 3. ------------(аламан міндеті, қосын жасақтау, қара қазан, ердің құны, тұлпар ат) 4. ---------------(майталман шешендік, халықаралық қатынастағы сыпайылық, әдептілік, ибалылық) 5. --------------------- (шүлен тарту, ас, той, мереке, думан)
ІY.Бекіту
Мультимедиямен жұмыс
Пирамида құрастыру. Жылдар сөйлейді ойыны
Тапсырмалары
1475 жылы қандай оқиға болды?
Қасым Қазақ әскерлерінің бас қолбасшысы болып сайланды
1473/74-1511ж
Бұрындық қазақ хандығын басқарды
1521ж
Орыс деректерінде Қасым хан қайтыс болды
1445ж
Қасым хан дуниеге келді
1508-1510ж
Қасым сұлтан әскері Шайбани әскерін тас-талқан етіп жеңді
1518ж
М.Х.Дулатидің деректерінде Қасым хан қайтыс болған жыл
Мұғалім сөзі
-Балалар,біз ненің суретін көріп отырмыз?
-Бұл Бейбітшілік және келісім сарайы деп аталады. Әлихан Бөкейханов кезінде былай деп жазыпты:
Қасым хан бүкіл қазақ халқын біріктіру арқылы үлкен әскери күшке ие болды. Қарауындағы халықтың бақытына орай, ол өзінің бейбітшіліксүйгіш саясатымен халықтың махаббатына бөленді.Осы бейбітшіліксүйгіштігімен Қасым хан халықтар арасында ерекше әйгілі болды.
Ата-бабамыз қанша жыл аңсаған бейбіт өмірді қазір ұрпақтары біз көріп отырмыз.бейбітшілік заманда өмір сүру үшін осыған дейін қаншама қан төгілді,қанша ана баласыз,балалар ата-анасыз қалды.Қазақ хандығын құрып ел басын ынтымақпен біріктіре білген хандардың ерен еңбектерін оқудан ұрпақтары ешқашан жалықпау керек
Y.Қорытындылау
Ендеше,16 ғасырдағы қазақ хандығы мен 21 ғасырдағы Қазақстанның мемлекеттік заңдарын салыстырып көрейік.
Венн диаграммасы
Қасым ханның қасқа жолы ҚР Ата заңы
(Айырмашылығы Қасым ханның қасқа жолы 5 бөлімнен тұрады.
ҚР Ата заңы 9 бап 98 тараудан тұрады.Ол көптеген бөлімдерді қамтиды.
Ұқсастығы екеуі де заң,адамның , мемлекеттің мүддесін қорғайды. Талапқа сай орындалып отырады.)
Қасым ханның қасқа жолын,Есім ханның ескі жолын,Тәуке ханның жеті жарғысы қазақ хандығы тарихында мәңгі қалатыны белгілі.
Бүгінде Керей мен Жәнібек бабаларымыздан қалған Қазақ мемлекетінің іргесін бекітіп,туын биікте ұстап,Қазақстанды әлемге паш етіп отырған Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтын еңбегін ерекше атап өтуіміз керек. Осы орайда қазақ хандығының 550 жылдығын бүкіл Қазақстан болып тойлағалы жатыр. Бұл да біздің Елбасымыздың ел тарихы мен өткенін қадірлегендігінің белгісі деп білуіміз керек. Енді бүгінгі сабақтан алған әсерлерін,ойларын білу үшін топ басшыларын ортаға шақырамын.
YI. Бағалау
Смайликтер көрсету арқылы оқушылар өз-өздерін бағалайды.
Жақсы,оқушылар,өздеріңді дұрыс бағаладыңдар деп ойлаймын.
YIII. Үйге тапсырма
Ойтолғаныс ,,Қасым ханға хат”
Аудандық оқушылар үйі
Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығы
ашық сабақ
«Тарих» үйірмесінің жетекшісі: А. Әділов
Жосалы кенті
2015жыл
Тарихи сынақ хат
Қасым ханның тұсында Қазақ хандығының өрлеуін сол кездегі орта ғасырлық авторлардың өздері де атап өткен. Мәселен,атақты ----------- “жұрттың айтуына қарағанда, қазақ сұлтандары мен хандарының бірде-біреуі бұл халықты дәл Қасым хан сияқты бағындыра алмаған. Оның қарамағындағы атты әскер саны ----------- болатын. Ал тарихшы --------------------------- Қасымның бүкіл Дешті Қыпшақ даласына билік жүргізгенін, оның халқы ------------ астам болғандығын айтады. Қазақтың ғұлама ғалымы --------------------- “Жәнібек ханның ұлдарының арасында аса белгілі болғаны Қасым хан еді.” деп жазады
Тарихи сынақ хат
“Қасым ханның қасқа жолы” мынадай ережелерден тұрады 1. ------------- ( жер дауы, мал-мүлік дауы) 2. ------------(кісі өлтіру, талау, шапқыншылық жасау, ұрлық істеу) 3. ------------(аламан міндеті, қосын жасақтау, қара қазан, ердің құны, тұлпар ат) 4. ---------------(майталман шешендік, халықаралық қатынастағы сыпайылық, әдептілік, ибалылық) 5. --------------------- (шүлен тарту, ас, той, мереке, думан)
«Керей» тобының тапсырмасы
1.Баба сұлтан осы қаланың жанында өлтірілді
2. Болаттың ең асылынан жасалатын ұрыс қаруы
3.Қазақта ертеден бар, әскербасы, елші азаматтарға берілетін лауазымды атақ
4. Абдаллах қай елдің ханы
5. 50 жылдан астам қазақ қолын бастап, жүзден астам жорықтарға қатысқан батыр кім?
«Жәнібек» тобының тапсырмасы
1.Үйсін тайпасы қай жерде қоныс тепкен?
2.Жеті жарғы заңын кім шығарды?
3.Орталық Қазақстанды мекендеген тайпа?
4.Хан кеңесшісі
5.Ақбоз атпен топ жарып, жауға шапқан Қабанбайға Абылай қандай ат қойды?
6. Керей, Жәнібек сұлтандарды құшақ жая қарсы алған Моғолстан ханы?
7.Хан,сұлтандардың балаларын тәрбиелеуші?
Сабақтың барысы
2. Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті 30 мин
1) Ынтымақтастық атмосферасы (қара жорға биі)
2) Топқа бөлу(себеттегі гүлдер)
3) Үй тапсырмасы. «Бәйтерек» шыңы ойыны.
1-топтың сұрағы
А) Алғаш хан тағына кім отырды? Керей хан
В) Алғашқы ту тіккен жері? Қозыбасы
С) Қазақ хандығының өз алдына қандай тарихи міндеттер қойды?
2- топтың сұрағы
А) Жәнібек кімнің баласы? Барақ ханның бел баласы
В) Қазақ халқының этникалық құрамына қай тайпалар кірді? Үйсін, қаңлы, қоңырат, қыпшақ, найман, керей, маңғыт т.б
С) Сыр бойындағы қай қалалар Қазақ хандығының күш қуатын, беделін көтерді? Сығанақ, Сауран, Созақ.
3-топтың сұрағы
А) қазақ хандығының құрылуы туралы қай тарихшы жазды? Мұхаммед Хайдар дулати
В) Қазақ хандары Сыр бойындағы қалалар үшін қанша жыл соғысты? 30 жыл
С) Алтын Орда ыдырағаннан кейін қандай жаңа мемлекеттер құрылды? Сібір хандығы, Қазан хандығы, Астрахан хандығы
4) Қызығушылықты ояту (сөзжұмбақ «Касым хан»)
5) Мағынаны тану
Жаңа сабақ таныстырылым түрінде.
Ашық сұрақ:
Қасым хан туралы естулерің бар ма?
Қасым ханның заңдар жинағы қалай аталады?
Қасым хан қай елдің ханы?
Тарихи кесте (хронология) Жаңа сабақтан беремін, жауап беру барысында дарынды оқушыны анықтаймын
6)Сергіту сәті «орамал тастамақ»қазақтың ұлттық ойыны 2 минут
7) Ой толғаныс.
Үш топқа әр түрлі сұрақтар беріледі.
Қасым ханға кластер
Керей хан мен Қасым ханға венн диаграммасын құрастырады.
Қасым хан туралы эссе жазады.
8) Тест сұрақтары (жаңа тақырып бойынша)
9) Бағалау
1) Оқушылар емін-еркін билейді.
2) Оқушылар көздерін жұмып, себеттегі гүлдерді таңдап алады. Себетте қызғалдақ, раушан, роза гүлдері бойынша бөлінеді.
3) Ойынның шарты әр топтың өзінің бейтерегі болады. Сол бәйтеректің шыңына 3 баспалдақ арқылы шығады. Әр баспалдаққа аяқ басу үшін берілген сұраққа жауап беру керек.
4) Сөзжұмбақ әр топ өздері шешеді. Шешімін тапқаннан кейін, бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбын ашады.
5) Тарихи кестені жаңа тақырыпты толық түсінген дарынды оқушы шығып толтырады, содан кейін басқа оқушылар дәптерге орындайды.
6) Оқушылар көздерін жұмып отырады, бір оқушы таңдап жүріп, орамалды қалаған оқушының мойынына іледі де еркін тақырыпта сұрақ қояды.
7) Берілген сұрақтарға топпен жауап жазады.
8) Тест сұрақтарына оқушы жеке жауап береді.
9) Өзін-өзі бағалау парағын толықтырып береді.
Бекіту 15мин
3.Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
«Ой толғаныс» 3 топқа әр түрлі тапсырма беремін.
1топқа – Қасым ханға кластер құрастырады.
2 топқа – Керей мен Қасым хандарды салыстырады. (Венн диаграммасы)
3 топқа – Қасым ханға эссе жазады.
Осы жұмысты орындауға 1 минут беріледі. Әр топтан тайм скейперін тағайындап қоямын.
Әр топ өздеріне берілген тапсырманы орындап қорғайды.
Қорыту Күтілетін нәтиже 5 мин
4 .Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Жаңа тақырып бойынша 7 сұрақтан тұратын тест беремін.
Тест сұрақтарына жауап береді.
Бағалау 2 мин
5.Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Әр оқушы өзін-өзі бағалайды
Қатысқан бөлімдеріне жұлдызша қойып отырады.
Үйге тапсырма 1мин
6.Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Жаңа сабақты мазмұндау, қазақ хандарының кестесін тексеру
Мазмұнын оқып келеді, қазақ хандарының кестесін жаттайды
2. Мағынаны тану Мәтінмен танысу 10 мин Құрылымданған шолу 3 мин Ішкі және сыртқы 10 мин Қасым ханның суреті көрсетіледі, ол жайлы қандай мағлұматтар білетінін көрсету Оқушылар тақырыппен толығырақ танысып, Қасым ханның жүргізген ішкі және сыртқы саясаты туралы жазу. Оқушылар Қасым хан жайында білетіндерін дәптерлеріне түсіріп жазады. Және Қасым ханның ішкі және сыртқы саясаты туралы дәптерлеріне жазып, топпен талқылап, жауап береді. 3. Ой толғаныс Тарихи сынақ хат 5 мин 5 топқа тарихи сынақ хат беріледі Оқушылар орны жасырылған жылдар мен сөздерді табуы керек 4. Математикалық ойын 5 мин 5 топқа әр түрлі есеп беріледі Есептің жауабын шығарып, жауабында тарихи оқиға жасырылған оқушылар сол жылы қандай оқиға болғанын табуы керек 5. Бағалау 1 мин 6. Үй тапсырмасы: 1 мин Жетондар арқылы бағаланады Қызыл-5 Сары-4 Көк-3 Венн диаграммасы Керей мен Жәнібек хандар және Қасым ханның ел билекіндегі ұқсастықтар мен ерекшеліктерді жазу
Сұрақтар 1. Жаңа құрылған хандықты басқару ісі қалай ұйымдастырылды? 2. Алғашқы кездегі Қазақ хандығының ішкі жағдайы қандай болды? 3. Қазақ хандығы Сырдария бойындағы қандай қалаларды өзіне қаратты? 4. Сырдария бойындағы қалалардың қазақтар үшін қандай тарихи маңызы болды? 5. 15 ғасырда Қазақ хандығы сыртқы саясатта қандай бағыт ұстанды? Дискуссиялық карта 1. Керей мен Жәнібек Шудағы Қозыбасыға орда тікті ме? (иә) 2. . Жәнібек хан Барақ ханның ағасы Болат сұлтанның баласы ма?(жоқ) 3. . Темір әулеті Мұхаммед Шайбанимен күресте жеңіліс тапты ма?(иә) 4. 1470 ж Жәнібек хан бастаған топ Түркістанға шабуыл жасады ма? (жоқ) 5. . Қазақ хандары Әмір Темір ұрпақтарымен бірлесе отырып, Шайбани ханға қарсы шабуылға шықты ма?(иә) 6. Шу бойындағы Сығанақ, Сауран, Созақ Қазақ хандығының саяси беделін нығайтып, әлемге танытты ма?(иә) 7. . Сығанақ қаласын қазақтар қайтарып алған соң Шайбани хан Хиуаға қашты ма? (жоқ) 8. . Қазақ хандары Сыр бойындағы қалалар үшін 40 жыл соғысты ма? (жоқ) Ішкі және сыртқы Ішкі Сыртқы
Тарихи сынақ хат Қасым ханның тұсында Қазақ хандығының өрлеуін сол кездегі орта ғасырлық авторлардың өздері де атап өткен. Мәселен,атақты ----------- “жұрттың айтуына қарағанда, қазақ сұлтандары мен хандарының бірде-біреуі бұл халықты дәл Қасым хан сияқты бағындыра алмаған. Оның қарамағындағы атты әскер саны ----------- болатын. Ал тарихшы --------------------------- Қасымның бүкіл Дешті Қыпшақ даласына билік жүргізгенін, оның халқы ------------ астам болғандығын айтады. Қазақтың ғұлама ғалымы --------------------- “Жәнібек ханның ұлдарының арасында аса белгілі болғаны Қасым хан еді.” деп жазады “Қасым ханның қасқа жолы” мынадай ережелерден тұрады 1. ------------- ( жер дауы, мал-мүлік дауы) 2. ------------(кісі өлтіру, талау, шапқыншылық жасау, ұрлық істеу) 3. ------------(аламан міндеті, қосын жасақтау, қара қазан, ердің құны, тұлпар ат) 4. ---------------(майталман шешендік, халықаралық қатынастағы сыпайылық, әдептілік, ибалылық) 5. --------------------- (шүлен тарту, ас, той, мереке, думан)
Математикалық ойын (456*2)+602= 1514 ж Саид хан Қасым ханнан шайбанилерге қарсы күресте көмек беруін сұрайды (988+455)+80 = 1523ж Орыс деректерінде Қасымның қайтыс болған жылы (560+650)+301= 1511 ж Қасым сұлтан хандық билікті қолына алады (951+500)+81= 1532ж Тахир хан Абд ар-Рашид ханмен шайқаста қаза табады (655+104)*2= 1518ж М.Х.Дулати дерегінде Қасым қайтыс болған жыл
