?о?ам ж?не ?о?амды? ?атынастар

Сынып	9 а,ә,б,в,г,ғ,д,е,ж,,з,
Пәні	Адам.Қоғам.Құқық.
Сағат саны	1
Тақырып	7. Қоғам және қоғамдық қатынастар
Мақсаты Білімділік	Қоғам ұымы және оның құрылымдық элементтері туралы түсінік. Қоғамдық қатынастардың мәнін ашу;
Дамытушылық:	Қазіргі Қазақстан қоғамының дамуы туралы ой өрбіту;
Тәрбиелік:	Қоғамдық сананы қалыптастыру;
Көрнекілік	Қоғамдық қатынастардың мазмұнын және бағыттарын көрсететін сызбалар;
Әдіс-тәсіл:	Өзара белсенділікті арттыру және әңгімелесу арқылы мәселенің мәнін ашу әдістері. Кесте арқылы түсіндіру.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2.Ұй жұмысын сұрау. 3. Жаңа сабақ. Қоғам дегеніміз-материалдық дүниенің бір бөлшегі ретіндегі адамдардың табиғатпен және өзара байланыста бола отырып, бірлесу формасы болып шығады. Әлеуметтік топтасулар арасындағы немесе адамдар арасындағы экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени қарым-қатынастар қоғамдық қатынастар деп аталады. Қоғамдық қатынастардың мазмұны Қоғамдық қатынастар материалдық және рухани қатынастарға жіктеледі Материалдық қатынас дегеніміз-тіршілікке керекті материалдық игілікті өндіру, өндірілген өнімді бөлу, айырбастау, тұтыну, тәжірибе алмасу Рухани қатынас-адамдардың өзге адамдармен саяси, ғылыми, өнер арқылы, діни, адамгершілік және құқықтық қатынастар жасауы және оны дамутуы Материалдық және рухани қатынастар өзара байланыста, осы байланыс қоғамның өмір сүруін, дамуын қамтамасыз етеді Сабақты бекіту: Сұрақ-жауап Үйге тапсырма: Қоғам және қоғамдық қатынастар Бағалау: Бекітемін: _______________________________ Пән мұғалімі: ____________________________ Уақыты: ________________________________ Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З Пәні: Адам.Қоғам.Құқық. Сағат саны: 1 Тақырып: Кіріспе Сабақтың мақсаты: Білімділік:Адам.Қоғам.Құқық оқулығы жайында оқушыларға жан-жақты түсіндіру Дамытушылық:    Оқушының танымдық процестерін дамыту, оқулықтың қыр-сырымен таныстыру Тәрбиелік:  Оқушыларға Конституция жайлы түсіндіріп, заңсыйлағыштыққа тәрбиелеу  Сабақтың әдіс-тәсілдері: аралас Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан Республикасының конституциясы, оқулық Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі: 2.Жаңа сабақ: Оқушылар енді сендер бір жылдан соң қалаған мамандықтарыңды таңдапбағдарлы мектептің немесе арнайы білім беретін оқу орындарының бірде оқуды одан әрі жалғастырады.Кейбіреулерінің бірден өндірістік еңбекке араласып қоғамнан өз орындарыңды тауып, өз беттерімен қызмет жасай бастайсыңдар. Қазірдің өзіннде сендерді мен кіммін өмірді қандай мұраттарға арнаймын деген сұрақтар толғандыра бастаса, сендерге ақыл-кеңесімен көмекке келер ата-аналарың, мұғалімдерің, достарың бар. Сонымен қоса сендерге әрқашан да көмекке келуге дайын тұратын, өздеріңді толғандыратын сұрақтарға жауап бере алатын, аса қадірлі тағы бір достарың бар екенін ұмытпаңдар. Ол-сендердің қолдарыңдағы Адам.Қоғам.Құқық оқулығы. Бұл кітаптан сендер адам, қоғам табиғаты туралы ез-келген саналы адам білуне тиісті ең қажетті кең таралған мағлұматтармен танысасыңдар. Оқулықты жас ұрпақ өкілінің азаматтық және құқықтық қоғам құрылысына белсене араласатын, жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтардың заман талабына сай меңгерген, айналада болып жатқан оқиғаларға қатысты өзіндік тұрғысы мен көзқарасы бар, өз Отанын шын сүйетін, саналы азамат болып шығуына септігін тигізетін білімдер қамтылған. Бұл оқулықтағы жинақталған білім сендердің өмірлік қызметтеріңді қанағаттанарлық дәрежеде атқаруға, қақтығысты және қайшылықты жағдайларда қалыптасқан ахуалды ғылмими тұрғыдан объективті дұрыс жол таба білуге көмектеседі. Адамзат тарихы басынан өткерген ұзақ мерзім ішіндегі қоғамның даму заңдылықтарына, мәдени ерекшеліктеріне, қазіргі кездегі дүниежүзінде болып жатқан үдерістерге арнайы сипаттама берілді . Қоғам ұғымы дүниежүзілік және Қазақстан қоғамына ажыратылып, қоғамның негізгі даму бағыты-экономикалық, әлеуметтік, саяси-құқықтық және мәдени-рухани өмір аяларына жіктеліп қарастырылады. Адамның өмірі мен қызметіне қатысты материалдар-оқулықта қамтылған білім мазмұнының бастыларының бірі. Қоғам мен табиғат туралы мәселелердің қайсысында да болса да, олардағы негізгі ұғым ретінде адам мәселесі көрінсе беріп отырады, қоғамның мәдени-рухани аясы тақырыбында жас ұрпақтың тұлға ретінде қалыптасуына мәдениеттің әсері мен мораль туралы мәселелер қамтылған. Адамның қоғамдық қызметінде және отбасында қажет болатын тәртіптері мен қалыптар да аталған тарауларда берілген Ғылыми-техникалық прогрестің даму қарқыны барған сайын үдей түсуде. Дүниежүзінің әрбір түкпірінен шығып жатқан ақпараттар ағынына ілесе білу, заман қарқынынан қалыспау үшін сендерге ең алдымен, мақсаттылық, ойдың айқындылығы, жетілдірілген білім мен белсенді әрекет керек. 3. Сабақты бекіту: 4. Үйге тапсырма беру Тақырыпты оқып келу.  5. Бағалау

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: Мәдениет және оның қоғамдағы рөлі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Мәдениет және оның қоғамдағы рөлі, мәдениеттің жастар арасында өрбуі, және мәдениеттің адам өмірінде атқаратын қызметінің өте зор екенін оқушыларға түсіндіре отырып мәдениетті болуға тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: аралас сабақ, сызбаны пайдалана отырып баяндау, таратпа материалдармен жұмыс жүргізу,әңгімелесу;

Сабақтың көрнекілігі: адамның бойындағы психологиялық табиғи және әлеуметтік нышандарды ажырата көрсететін сызба, сұрақтар жазылған таратпа материалдар, Қазақстан Республикасының конституциясы, оқулық .

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

2.Жаңа сабақ:

Жоспар

-Рухани мәдениет

-Мәдени орта

-Адам-қоғамдық-тарихи қызмет субъектісі;

-Адам мәдениетінің субъектісі;

-Адам микрокосмі;

Мәдениет рухани және материалдық болып екіге бөлінеді. Мәдениеттің рухани негізіне адамгершілік нормалары мен қасиеттер жалпы дүниетанымы мәселелерін айту керек. Кез-келген саналы адам, зиялы қауым өкілінің де адам, қоғам және қоршаған орта туралы ой сараламайоыны кемде-кем. Сонау ежелгі дәуірден бергі ғұламалардың арасында да адам мен қоғам хақында азды-көпті өз тұжырымын айтпай кеткені жоқ деуге болады.

Адам және оның тегі туралы аңыздық түсініктер де алуан түрлі. Адам мәселесімен антропология, социология, психология, этнология, анатомия, физиология т.б ғылымдар айналысады. Соның нәтижесінде адам мәселесі қазіргі ғылымда жан-жақты біршама толық зерттелген тақырып деуге болады.

Адам тәнилік пен руханилықты табиғилықпен әлеуметтік мұраға иеленгені мен өмірден қабылдағандарын бірлікте алаып жүретін пенде.

Сабақты бекіту

Рухани мәдениет	Материалдық мәдениет

Үйге тапсырма: Мәдениет және оның қоғамдағы рөлі.

Рухани мәдениет

-Мәдени орта

-Адам-қоғамдық-тарихи қызмет субъектісі;

-Адам мәдениетінің субъектісі;

-Адам микрокосмі;

Бағалау:

Биопсихоәлеуметтік нышандар

Адамның бойындағы биологиялық нышандар;	Адамның бойындағы психологиялық нышандар	Адамның бойындағы әлеуметтік нышандар нышандар

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 3. Адам жеке тұлға ретінде

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: даралық, жеке адам және тұлға ұғымдарының мәнін ашу, оқушыларды аталған ұғымдардың ортақ және оларды бір-бірінен алшақтатып тұрған ерекшеліктерімен таныстыру. Бұл ұғымдар хақында философия әлеуметтік психология ғылымдарының берген анықтамаларымен таныстыру.

Дамытушылық: адамның тұлға ретінде қалыптасу динамикасына көз жүгірту арқылы оқушылардың өзін-өзі қалыптастыру ойларын өрбіту, оқушының өз бойындағы қабілетін ашуға, жан дүниесін яғни өзін-өзі білуге ұмтылысын дамыту.

Тәрбиелік: дара жаратылған адам ретінде өзін-өзі құрметтеу сезімін тәрбиелеу, адамдарды жеке тұлғалар ретінде қабылдау арқылы адамдарға түсіністікпен және шыдамдылықпен қарауға тәтәрбиелеу, өзге адамдардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері. Безендірумен түсіндіру тәсілдері.

Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, таратпа материалдар.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі:

2. Үй тапсырмасын сұрау:

1.Қоғамнан қол үзген ересек адам қандай күй кешуі мүмкін?

2.Адамның және жануарлардың бойындағы биологиялық нышандарды салыстырыңдар?

3.Адамның бойындағы әлеуметтік нышандарға сипаттама беріңдер?

4.Ағылшын жазушысы Р.Киплингтің Мауглиі-ойдан сомдалған кейіпкер, “Джунгли кітабы” –романтикалық пайым ғана. Осы тұжырыммен келісесіңдер ме?

3.Жаңа сабақ:

Жоспар

1.Даралықтың сипаты.

2.Жеке адам ұғымы.

3.Әр адам-қайталанбас тұлға.

4.Тұлға.

Даралық деп абсолютті қайталанбайтын, кеңістіктің сол нүктесінде, уақыттың сол мезетінде ғана өмір сүретін, кез-келген өзге даралықтан мәнді айырмасы бар іштей шексіздікті айтамыз. Қазіргі замандық физика ғылымы әлемде екі абсолютті тең бөлшектің болуын жоққа шығарады. Қарапайым көзге бірдей болып көрініп тұрған нәрселердің құбылыстардың, үдерістердің ешқайсысында айнымайтын ұқсастық кездеспейді.

Дүние жүзінде қанша адм болса сонша даралық, сонша тағдыр, сонша тұлға бар. Адамдардың тағдырлары ұқсас болуы мүмкін, бірақ бірдей болуы мүмкін емес. Даралық-адамның бірегей және әмбебап қасиеттерінің бірлігі, тұтас жүйе, бұл жүйеде адамның тұратын және ерекше қасиеттерінің өзара әрекеттесуі үндеседі қалыптасады. Тарихи даму барысында адамның даралануы барған сайын айшықтана береді.

Жеке адам туралы ғылыми түсінік адамның қоғамдық қатынастардың жиынтығының көрінісі ретінде қатынастарын биопсихоәлеуметтік организм деген түсінік негізделеді. Жеке адам деп адамзаттың жеке өкілін қоғам мүшесін айтамыз. Жеке адам өзгелермен салыстырмалы антропологиялық және әлеуметтік ұқсастықтарына қарамастан адамзаттың дара өкілі ретінде қарастырылады.

Жеке адам мәні жағынан, әлеуметтік тіршілік ету әдісі жағынан дара болдады. Даралық оның өзіндік әлеміне айқындайды, өзіндік өмір жолын ерекшелейді.

Философияда тұлға-әлеукметтік даралық сапасындағы қоғамдық қатынастардың жиынтығы айқындап тұратын биоәлеуметтік өмірде болып жатқанның барлығын жинақтап, өз бойына сіңіріп алып жүрген.

1. Сабақты бекіту: “ Менің өзгелерден ерекшелігім” шағын шығарма жазу.

Сұрақтар

1.Даралыққа сипаттама беріңдер?

2.Қоршаған ортада абсолютті тең бөлшектердің болуы мүмкін емес екендігін негіздеңдер?

3.Жеке адамның қалыптасуына қандай факторлар әсер етеді?

4. Үйге тапсырма беру

2. Әр адам-қайталанбас тұлға

 5. Бағалау                    

  

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9 -

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 2. Адам өмірінің ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: әрекет ұғымының мәнін ашу сипатымен тұрпатымен, түрлерімен таныстыру, адам әрекетінің мақсаты мен оған жеткізер құрал арасындағы қатынастарды мақсатымен оған жеткізер құрал арасындағы қатынастар ажырата білу.

Дамытушылық: әрекеттің мақсаттылығымен көңіл аудара отырып, оқушыны өз алдына дұрыс мақсат қоя қоя білуге, мақсатшыл болуға, мақсатқа жетуде табанды болуға, мақсатқа жеткізер құралдарды таңдауға бағыттау.

Тәрбиелік: Адалдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: топпен жұмыс, ойын сабақ т.б.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер, сызбалар, таратпа материалдар, адамдардың әр түрлі әрекет үстіндегі суреттері.

Сабақтың барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

3.Жаңа сабақ

1.Қызметтің сипаты.

2.Адамның қызметінің мақсаты.

3.Қызмет етуге құлшыныс тудыратын факторлар.

4.Мотив.

5.Мақсат.

Жануарлармен салыстырғанда адам қызметінің мәні бөлек. Адамның тіршілігі өзінің субъектісі мен объектісінің белгілі дәрежеде бірінің-біріне қарсы қойылатындығымен ерекшеленеді. Адам өзіне материал ретіндегі қызмет объектісін қарсы қояды, ал объект адамның әрекетіне қарсы тұрады және жаңа форма мен қасиеттерді қабылдап, адамға қажетті өнімге айналады.

Қызмет деп қоршаған дүниені мақсатты өзгертуге және жаңғыртуға бағытталған, онымен белсенді қатынас жасаудың тек адамға тән формасын айтамыз.

Мақсат-қызметтің көздеген нәтижесін алдын ала барлау және белгілі бір құралдарды пайдалана отырып, оған жету жолдары сипатталатын адамның тәртібі мен саналы қызметінің бір элементі болып табылады.

Мотив-дегеніміз субъектінің өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған әрекетке қосылуы, субъектіні белсенділікке келтіретін және оның бағытталған айқындайтын сыртқы немесе ішкі жағдайлардың жиынтығы, тұлғаның саналы қызметінің негізгі және себебі.

Дегенмен адамның өмірлік тіршілігі тек материалдық игіліктер жинауға арналмайтындғын естен шығаруға болмайды. Адамның қызметке ынтасын мотивтер оның рухани қажеттіліктерден туындауымен түсіндіріледі.

Керек десеңіз, адамға материалдық азықтан гөрі рухани азық көбірек қажет. Қазіргі адамдардың көркем өнерсіз, ақпаратсыз елестету мүмкін емес. Ал адамның сезім дүниесіне қатысты қызметінің өзі бір ерекше әлем. Қазіргі заманғы философтар адамның қызметін тұтас үдеріс ретінде қарастыра отырып, адамдар арасындағы қатынасты да оның құрамдық құрауыштарының бірі деп санайды.

Сабақты бекіту:

Даралыққа сипаттама беріңдер?

Қоршаған ортада абсолютті тең бөлшектердің болуы мүмкін емес екендігін негіздеңдер?

Жеке адамның қалыптасуына қандай факторлар әсер етеді?

Қызметтің тұрпаттары мен түрлері қандай?

Жануарлардың тіршілік әрекеттері мен адамның іс-әрекеті арасындағы мәндіайырмашылықты көрсетіңдер

Адамның іс-әрекетіне себепші болатын факторларды атаңдар.

4. Үйге тапсырма беру

 5. Бағалау                    

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 2. Адам өмірінің ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Адамның бойындағы қабілет, дарын, жад.зият ұғымдарының мәнін ашу.

Дамытушылық: әр оқушының ой-өрістерін, қабілеттерін, сана сезімін дамыту:

Тәрбиелік: Оқушыларды адалдыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: әдістемелік құрал, оқулық т.б.

Сабақтың барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі

1.Топпен жұмыс

2.Жеке жұмыс

3.Сынып жұмысы

2.Үй тапсырмасын сұрай

1. Қызметтің тұрпаттары мен түрлері қандай?

2. Жануарлардың тіршілік әрекеттері мен адамның іс-әрекеті арасындағы мәнді айырмашылықты көрсетіңдер

3. Адамның іс-әрекетіне себепші болатын факторларды атаңдар.

3.Жаңа сабақ

Жоспар

1.Қабілет

2.Дарыннның сипаттамасы

3.Адамның зияттық ресурстары

4.Жад және оның мүмкіндігі

6.Зият

Қабілет- дегеніміз тұлғаның қызмет түрлерін атқару тәсілдерін жетік меңгеруінен көрініс табатын оларды игеру мүмкіндігін шарттастыратын жемісті жемісті нәтижеге қол жеткізу мүмкіндіктерін көрсететін дара-психологиялық ерекшелігі.

Дарын деп жаңалығымен жоғары жетістігімен және қоғамдық маңыздылығымен ерекшелінетін қызметтің өнімін алуға мүмкіндік беретін қабілеттердің жиынтығын айтамыз.

Канадалық фотофизиолог Селье ғылыми жұмыстарды ұйымдастыру кітабында Атом ядросында қаншалықты физикалық энергия болса адамның миында соншалықты ойлау энергиясы бар деген тұжырымға келген екен.Демек теориялық тұрғыдан қарағанда адамның миы шексіз.

Физиологтардың жорамалдауынша адамның миы 15 млрд жүйке клеткаларынан және нейрондардан тұрады. Қарапайым адамдар соның 4 % ғана жұмсайды екен. Ал психолог асқан ұлы ғалымдар соның 7-8 % ғана жұмсайда екен. Адам тәрбие мен білімді қатар алып жүретін болса 30 томдық энциклопедия және 5-6 тілді қатар меңгеріп алуына мүмкіндігі бар.

Жад қызмет барысында қайтадан пайдалану мүмкіндігін тудыратын немесе оны сана аясында қайта жаңғыртатын бұрынғы тәжірибені ұйымдастыру және сақтау үдерісі.

Зият адамның ойлауға тануға рационалды қабілеті. Жалпылама алғанда бұл ұғым тұлғаның ақылы мен ойын дамытуға қатысты қолданылады.

Қазіргі заманғы психологияда зият ұғымы тұлғаның дара типологиялық даму ерекшеліктерін зерттейтін теорияда қолданылады. Адамның зияттылығын айқындайтын ұғым бар. Ол зияттылық коэффициенті делінеді.

Сабақты бекіту:

1.Қабілет,дарын, зият ұғымдарының арасындағы айырмашылықтарды атап көрсетіңдер.

2.Мектеп баланың бойындағы қабілетті аша ала ма?

3.Қабілет дегеніміз не?

4. Дарыннның сипаттамасы

5.Адамның зияттық ресурстары

6.Жад және оның мүмкіндігі

7.Зият

4. Үйге тапсырма беру

 5. Бағалау                    

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 2

Тақырып: 5-6 Өмір және оның мәні

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:  Өмір және оның мәні туралы оқушыға жалпы түсініктер беру арқылы білім көлемін кеңейту

Дамытушылық:    Оқушының танымдық процестерін дамыту, өзін-өзі еркін ұстауға баулу, бір-бірімен қарым-қатынасын жақсарту.

Тәрбиелік:   Оқушыларды кездескен проблемаларды дұрыс түсіне білуге, әр жеке оқушы үнемі өз-өзіне психологиялық саулықты тілей отырып, өзін-өзі сыйлауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі:   Жаңа білімді меңгерту

Сабақтың түрі:   дәстүрлі

Сабақтың әдісі:   Түсіндірмелі, баяндау, талдау, сұрақ-жауап, жинақтау

Пәнаралық байланыс:   Әдебиет,  әдеп,  құқық,  халықтық педагогика,  психология

Сабақтың көрнекілігі:    оқулық, суреттер 

Сабақтың барысы: І.  Ұйымдастыру кезеңі

 -Сәлемдесу;

 -Түгелдеу;

 -Даярлау

 ІІ.  Негізгі бөлім

-Үй тапсырмасын сұрау барысында оқушыға қойылатын сұрақтар

1. Осы параграфтағы мағлұматтармен танысқаннан кейін өздеріңнің қабілеттерің туралы пікірлерің өзгерді ме?

2.  Қабілет дарын және зият ұғымдарының арасындағы айырмашылықтарды атап көрсетіңдер

3.  Баланың бойындағы қабілетін ашуда мектептің атқаратын рөлі қандай?

ІІІ.  Жаңа сабақ

Ж о с п а р

1.  Өмір, өмірдің мәні туралы түсінік

2.  Бақыт және махаббат туралы әртүрлі ұғымдар

3.  Суицид адасу мәселелері

4.  Оқушылардың пікірі

 1) Өмірдің мәні «Өмірдің мәні туралы ойланбайтын адам бар ма?» деген сұраққа кім болса да: «Жоқ, өз өмірінің мәні туралы ойланбайтын,толғанбайтын,мағыналы өмір сүруге әрекет етуге тырыспайтын адам болмайды», – деп жауап беретін болар.Олай болса,біз де бір уақыт өз өміріміздің мәні туралы ойларымызды ортаға салып көрейікші.

             Ұлы Абайдың  жас ұрпаққа: «Атаңның ұлы болма, адамның ұлы бол» деп өсиет қалдырғаны белгілі. Әрине,бұл жерде өз атынан лайық, ізгі, мейірімді өзгелерді қадірлейтін, өз мүддесін қоғам мүддесімен ұштастыра алатын,өмірден кеткен соң артына жақсы сөзімен ісін қалдыратын адам туралы әңгіме болып отырғаны анық.

Өмір 1. Алланың ең қымбат сыйы

             2. Көк аспан мен жарық күн                                                   

             3. Ұзақ жол

             4.  Қуаныш пен қайғы                                                     

             5. Ащы мен тәтті

 Дегенмен бұдан туындап жататын сұрақтар да аз болмаса керек. Сонда қалай, кез келген адам бұл дүниеге келгеннен кейін бар өмірін артына жақсы із қалдыруға арнауға міндетті болғаны ғой? Адамдардың бәрі ұлы тұлғалар сияқты еңбек етіп,артына игілікті мұра қалдыра ала ма?     Ондайға тырысу қатардағы адамдар үшін қиял,орындалмайтын арман емеспе? Менің өмірлік тұрғым басқа,- дейді біреулер ,- өмір адамға екі рет келмейді. Сондықтан мынау көк аспан мен жарық күннің астында  сайран салу керек. Аузың барда асап қал. Киін. Сауық құр. Қайсысы дұрыс?

 Қандай сұраққа сылдырата жауап бере салу қиын емес. Адам өмірінің мәніне қатысты мәселе – ол әр адамның өзінің жеке мәселесі. Мұндайда дайын рецепт беруден оңды нәтиже шыға қояр ма екен? Дүниежүзінде қанша адам болса, сонша өмірлік ұстаным бар. Ал талқының, пікірі алмасудың ешқашан артықшылығы болмайтыны анық.

  2) Өмірдің мәні туралы айтқанда,біз тоқталмай өте алмайтын бір ұғым бар. Ол-бақыт ұғымы. «Өмірдің мәні оны бақытты етіп өткізуде» деген тұжырымның кез келген адамға түсінікті әрі жылы естілетіні содан болса керек.

            Адамның өзінің болмысының шарттарымен кең ауқымды ішкі қанағаттанушылығына сәйкес келетін, өмірінің толыққандылығы мен маңыздылығының көрсеткіші болатын, адамдық мұратына жету күйін көрсететін моралдық сана-бақыт болып табылады.

Бақыт    1. Балалық

 2.  Кәсіби деңгейінің щыңына шығуы                                                       

 3.  Еңбектің жемісі

 4.  Қызықты еңбек жолынан өту                                                                                                                                                                            

 5.  Бейбіт өмір

Бақыт мұраттың сезімдік – эмоциалық формасы болып табылады. Бақыт ұғымы белгілі бір нақты обьективті жағдайда немесе адамның субьективті күйін сипаттап қана қоймайды, сонымен бірге адам өмірінің қалай болуы керек екендігі, ол үшін ненің игілікті бола алатыны туралы түсініктерді де саралайды. Осыған байланысты бақыт ұғымы нормативті – бағалық сипат алады.  Бақыттың мазмұны әр адамның өз өмірінің мұраты мен мағынасын қалай түсінуге байланысты. Бақыт сондай-ақ тарихи және ұлттық шарттылық сипатта көрініс береді. Моралдьдық сана тарихында бақыт адамның тумысынан иілік ететін құқығы есептелінген мезеттер болса да, іс жүзінде қоғамда езілген елдердің бақытты өмір сүруге тырысу әрекеттері аяусыз жанышталып тасталатын жағдайлар, жеке адамның бақытына тосқауыл болатын тарихи оқиғалар да аз болмайды.

 Қазір бүкіл прогрессшіл адамзат қауымы қабылдаған демократиялық ұстанымдар біздің өмірімізге де мықтап ене бастады. Тұлғаның мүддесі қоғам мүддесінің астында тапталып қалмайтын болды. Бірақ бұл жағдай жекенің мүддесі үшін қоғам зардап шеге берсін дегенге апарып саймаса керек. Ол екеуінің арасындағы байланыстар табиғи, бірін-бірі толықтырып отыратыны болуы керек .Қоғам бақытты болса ғана адам бақытты. Ал қоғамның бақыты оның әр мүшесі бақытынан құралады.

Қатардағы адамның түсінігіне салсақ, бақыттың белгісі жаныңа жайлылық, тәніңе ләззат беру болып шығар еді. Бұл да өмірлік тәжірибеден алынған, сонысымен көпшіліктің санасына белгілі деңгейде орныққан. Солай болғанның өзінде оған жетер жол біреу-ақ. Ол – табиғи жол,еңбек жолы. Бұл жолмен көңілдің қошын табу – әр адамның өмірлік нысанасы болуға тиіс.   

            Өмір және оның мәні туралы ой қозғаған ұлылардың бәрі бақытты еңбекпен байланыстырады. Мысалға , «Кім көп еңбек етсе,бақыт соған қонады» Леонардо да Винчи. «Бақыт тек еңбекпен келеді» деген тұжырым әлімсақтан келе жатқан ақиқат, белгілі аксиома ретінде әлі күшін жойған жоқ. Адамның өзі таңдаған кәсіппен айналысу, ұзақ және қызықты еңбек жолынан өтіп,мол тәжірибе жинап, кәсіби деңгейдің шыңына шығуы, шабытпен еңбек етіп, оның нәтижесін көру – міне, адамды бақытқа бастап апарар баспалдақтар осы болса керек. Еңбек еткеннен кейін, оның  зейнеті болады. Адал еңбек еш кетпейді. Қатардағы қарапайым адамдардың арасында өзі қалаған мамандығы бойынша еңбек етіп, көпшілік алып жүрген жалақысымен орташа күн кешіп жүрсе де, Отанының аясында достары мен туыстарының арасында тату тәтті өмір сүріп жүргенін бақыт санайтындар толып жатыр.

          Бақыт деген – адамға оның өзінен жоғары тұрған, белгісіз бір күштердің сыйы емес. Бақыт болу немесе бола алмау – адамның маңдайына бұйырған үлес немесе тағдырына алдын ала жазылып қойылған бағдарлама да емес. Бақытты болу – әр адамның өз еркі, демек, бақытты бола білу әр адамның өз қолында.

 

Көптеген адамдар бақытты махаббатпен байланыстырады. Махаббат жолында бүкіл өмірін, байлығын мансабын сарп еткендер де аз емес. Осы жерде қазақтың батырлық жырлары мен лиро – эпостарының кейіпкерлерін еске түсірейікші. Қыз Құртқа үшін Қобыланды, Гүлбаршын үшін Алпамыс, Қыз Жібек үшін Төлеген, Баян Сұлу үшін Қозы Көрпеш өмірлерін қиюға да дайын еді.

            Махаббат үшін аңызға татитын ерліктер мен адамды таңғалдыратын әрекетерге баратындар барлық кезеңдерде де, барлық елдер де аз болмаған. Шын ғашық адамдар үшін құйылып жатқан байлығың да асып тұрған мансабың да қажетсіз болып қалуы әбден мүмкін. Жұптасып өмір сүруге ұмтылу о бастан тек адамдарға ғана тән, табиғи сонысымен де заңды құбылыс. Сондықтан да махаббатпен өмір сүру бақыттылықтың басты белгілерінің бірі болып келеді және бұдан былай да бола береді. «Махаббатсыз дүние бос» дегенде, ұлы Абай бақытты өмір сүруің осы факторына сүйенің айтса керек.

            Еңбектен, махаббаттан, табиғаттың сұлулығына немесе достар арасындағы толық түсіністікті сыр шертісулерден тыс қалған адам бақытты өзге жақтан іздейді. Адасу осыдан басталады. Алдымен шылым шегуден, спирттік ішімдіктен жанға сая табу кейін есірткі қабылдауға ұласуы әбден мүмкін.

Адасу  1. Достар арасынан

 2. Жалғыздық

 3. Іштей құлазу

 4. Өзін өзі өлтіру                  

           Адамның өзін – өзі өлтіру құбылысын суицид дейді. Кейбір психолог ғалымдардың жорамалдауынша, жастарды суицидке итермелейтін факторлардың бірі – бұқаралық сипат алған әділетсіздік. Жеке адамның әділетсіздігі – қоғамдағы әділетсіздіктің құрамдас бөлігі. Қоғамда демократиялық пен жариялылықтың болмауы оның кейбір мүшесін еріксіз әділетсіз жолдарға түсуге итермелейді. Осындай жағымсыз әрекеттерге себепші болатын нәрсе күнделікті аулақ болыңдар деп жүретін зиянды әдеттеріміз арақ, темекі, есірткі болып табылады.

          Құран Кәрімнің аятында былай делінген:

          «Дінімізге үлкен мән берілген нәрсенің бірі кісінің өзін өзі өлтіруі. ЖАН – адамға берілген Аллах Тағалланың аманаты. Жанды берген Аллах Тағалла, уақыты жеткенде қайтып алады. Өзін – өзі өлтірушілер Аллах Тағалланың аманатын сақтай алмағаны үшін әрі аманатқа қианат жасағандықтан күнәлі болады. Өзін-өзі өлтірген адам ешкімде жақсы көзбен қарамайды. Тіпті ондай адамдарға жаназа оқымасын деген сөз бар. Адам қандай да бір ауыр жағдайда тұрса да, қайғы жұтып, қиналып, азап шексе де өзін-өзі өлтіру дұрыс емес. Мұндай жағдайда иманы толық адамдар мұсылмандық сабырмен табандылық таныта отырып, өзін аман алып шығуға себепші болады» делінген.

Олай болса, мұндай жаман істен бойымызды да аулақ салғанымыз дұрыс. Себебі сен жалғыз емессің. Сенің ата-анаң, достарың, ұстазың, сыныптастарың бар. Қай уақытта болмасын бұлттан кейін жадырап күн шығады. Әр уақытта мұңайудан кейін қуаныштың болатынына сенуің керек.

          Өмірге құштарлығымен бірнеше ұрпақтың назарын аудара білген орыс жазушысы  Николай Островский «Төзуге мүмкін болмайтын жағдайда да өмір сүре білу керек» деп жазған еді.

           Басқаны былай қойғанда, адамның ауасы таза, суы мөлдір, аспаны ашық, айы мен күні орнында, гүлінің хош иісі бұрқыраған жер бетінде аяқ басып жүруінің өзі бақыт. Әрине, адам тек табиғат берген сыймен шектеліп қала алмайды. Адамға еркіндік, демократия, материалдық және рухани байлық керек. Бірақ оларды жасау әркімнің өз қолында. Қолда барды бағалай білейік!

            ІҮ. Жаңа сабақты пысықтау сұрақтары

Өмірдің мәні неде?

«Бақыт» дегенді қалай түсінеміз?

Адасу туралы ой-пікір

Махаббат туралы түсінік

           Ү. Үйге тапсырма беру

Тақырыпты оқып келу.

      ҮІ. Бағалау                    

            ҮІІ. Қорытынды                             

Бекітемін: _________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: 21.10.2015ж

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: Қайталау.

Мақсаты:

Білімділік: Тарау бойынша өткен сабақтарды оқушылардың санасына берік қалыптастыру.

Дамытушылық: Өткен сабақтардан оқушыларды бір-біріне сұрақ қою арқылы білімдерін жетілдіру.

Тәрбиелік: Оқушыларды білімділікке, ұлтжандылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Қазақстан Республикасының конституциясы, карточка, әдістемелік оқулық.

Әдіс-тәсіл: Топтық жұмыс, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын сұрау.

3. Қайталау сабағы

Сұрақтар. 1.Адам

2.Әр адам қайталанбас тұлға

3.Адамның қызметі

4.Адамның қабілеті

5.Өмір және оның мәні

6. Қ.Р. конституциясы баптары

7. Ұжымдағы адам

8.Сөйлеу мәдениеті

1 топ - Қазақстан Республикасының конституциясы

2 топ - Қазақстан Республикасының конституциясы баптары

3 топ - Ұжымдағы адам, сөйлеу мәдениеті

Үйге тапсырма: Өткен тақырыптарды қайталау

Бағалау: Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды марапаттау

Адам жалғыз өмір сүре алмайды. Ол-әлеуметтік жаратылыс. Адамды адам ететін бірден-бір күш ол қоғам ғана.

Дүние жүзінде қанша адам болса сонша тағдыр, сонша даралық бар. Адамдардың тағдырлары ұқсас болуы мүмкін бірақ бірдей болуы мүмкін емес.

Жеке адам деп адамзаттың жеке өкірін қоғам мүшесін айтамыз. Адам қызметінің жануарлардан мәнді айырмашылығы оның мақсаттылығында және құралмен жасалатындығында.

Сабақты бекіту: Сұрақ-жауап

Үйге тапсырма: Қайталау

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 8. Адамдар қауымдастықтарының формалары

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға адамдар қауымдастықтарының формаларын түсіндіре отырып білімдерін жетілдіру кеңейту.

Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, білімге деген қызығушылығын дамыту:

Тәрбиелік: оқушыларды елін халқын сүюге, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: аралас, сұрақ-жауап.

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан Республикасының конституциясы, оқулық карточка.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

3.Жаңа сабақ.

Адамдар қауымдастықтарының ұлтқа дейінгі формалары. Қоғам-көп қырлы,м объект. Сондықтан оны зерттеу әдістері де алуан түрлі. Солардың бірі- адамдардың бірлесіп өмір сүруінің тарихи даму сатыларын қалыптастыру. Бұл тұрғыдан қарай отырып, біз адамдардың алғашқы туыстық белгілері бойынша бірігулерінен қазіргі ірі ұлт деңгейіне дейінгі өсу динамикасын зерттеп білеміз.

Адамдардың бірлесіп өмір сүруінің тарихи формаларын: ұлтқа дейінгі және ұлт деп екіге жіктеп қарастыру қабылданған. Бұл екі формаға тән ортақ белгілері және ұстанымды айырмашылықтар бар.

Ұлтқа дейінгі адамдар қауымдастықтарының орнықсыздығы олардың өзге қауымдастықтармен қосылып кетуінен, қосылған кезде аз санды қауымдастықтың өзіне тән қасиеттерінен тез айырылып қалуынан , көп санды қауымдастықтың тілін, мәдениетін, дәстүрлерін, шаруашылық жүргізу тәжірибелерін игере отырып, өздерінің басым топқа сіңіп кетуінен көрінеді.

Ру- туыстық байланыстар арқылы топтасқан адамдар қауымдастықтарының өркениетке дейінгі экономикалық қатынастарға негізделген формасы. Ол ежелгі адамдардың экономикалық қатынастарын арқау ете отырып қалыптасады.

Ананың, кейінірек атаның айналасына жиналып өмір сүруді білдіретін матриархат және патриархат ұғымдары бар. Ру қауым мүшелерін тұтас топқа шоғырландырды, отбасылық қатынастарды реттеді, балаларды бірлесе асырау және тәрбиелеу арқылы еңбекке, әлеуметтік қатынастарға жарамды ұрпақтың өсіп шығуын қамтамасыз етті.

Тайпа-адамдар қауымдастығының рудан жоғарғы сатысы. Тайпаның түзілуіне рулық қатынастар негіз болды. Тайпаны көсемдері, ақсақалдары басқарды, белгілі бір аумақты мекендеп, өздеріне тән кәсіппен шұғылданды, ортақ тілі, дәстүрлері болды. Мүліктік теңсіздіктің шығуы, ақсүйектердің халық бұхарасынан ажырауы, қолбасылар рөлінің артуы тайпаның ыдырауына себеп болды.

Ұлыс- адамдар қауымдастығының тайпадан кейінгі ұлттық түзілімінің алдынғы баспалдақта тұрған сатысы.

Ұлт-белгілі бір аумақты мекен еткен, өзіне тән шаруашылық жүргізу ерекшелігі бар, өзінің тарихи дәстүрлері қалыптасқан, тілі мәдениеті, ұлттық психологиясы айшықтана көрініс беретін адамдар қауымдастығының орнықты формасы.

Халық. Қазақстан халқы дегенде, біздің ойымызға республика аумағын мекен еткен қазақ ұлтының және одан өзге этностар мен диаспоралар өкілдерінің жиынтығы оралады. Бұл жерде халық және тұрғын ұғымдарымен теңестіруге болмайтынан ескеру керек . Тұрғындар деп алынып отырған әкімшілік бірлікте тұрып жатқан адамдардың тұтас жиынтығын алатын болсақ, халық ұғымына бірқатар сапалық қасиеттер кіреді.

Халық деп белгілі бір географиялық ортада тұрып , әлеуметтік белсенді және жүйелі әрекет ете алатын, азаматтығы бар қоғам мүшелерінің жиынтығын айтамыз.

Сабақты бекіту: Сұрақ-жауап

Үйге тапсырма: 8. Адамдар қауымдастықтарының формалары

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: Мемлекет және оның қоғамдағы рөлі.

Мақсаты:

Білімділік: мемлекет ұғымының мәнін ашу; мемлекеттің түрлерін оның аумағы мен халқының санына қарай ажырату; тарихи тұрпаттарын өркениеттік тұрғыдан салыстыру; қоғамдық өмір аялары ұғымының мәнін түсіндіру:

Дамытушылық: қоғамның дамуын оның маңызды буыны-мемлекеттің дамуы мысалдарымен түсіндіре отырып, қоғамдық сананың жетілуіне әсер ету;

Тәрбиелік: қоғамдық саналыққа, демократизмге, идеяларына тәрбиелеу;

Сабақтың әдіс-тәсілдері: аралас сабақ, безендірулерді пайдалана отырып түсіндіру, оқушылардың өздеріне жұмыс істету.

Сабақтың көрнекілігі: Мемлекеттің функциялары және қоғамдық өмір аялары атты сызбалар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

Адамдар қауымдастықтарының ұлтқа дейінгі формалары.

Ру

Тайпа

Ұлыс

Ұлт

Халық

3.Жаңа сабақ

Мемлекеттің функциялары

Қоғамды сыртқы шабуылдардан қорғау

Қоғамның әр мүшесінің әділетсіздік пен езгіден қорғалуын қамтамасыз ету

Жеке адамдармен шағын топтардың мүдделеріне қызмет етпейтін қоғамдық мекемелер

Жоспар

1.Мемлекет ұғымы

2.Мемлекеттің түрлері

3.Мемлекеттің тұрпаты

4.Қоғамдық өмір аялары

Қоғам өмірінің мәдени-рухани аясы

Мемлекет саяси-құқықтық ғылымдардың зерттеу обьектісі болып табылады. Мемлекет өзінің мыңдаған жылдарға созылған тарихи даиу үдерісінде саясатшылар түрліше бағаланып келеді.

Қоғамдық өмір аялары	Қоғамдық өмір аясының мазмұны
Қоғам өмірінің экономикалық аясы
Қоғам өмірінің әлеуметтік аясы
Қоғам өмірінің саяси аясы
Қоғам өмірінің мәдени-рухани аясы

Сабақты бекіту:

Сұрақ-жауап

Бағалау

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 10. Өркениет ұғымы. Шығыс және Батыс өркениеттері

Мақсаты:

Білімділік: өркениет ұғымының мәнін ашу, Шығыс өркениеті, Батыс өркениеті, көшпелілер өркениеті туралы түсінік.

Дамытушылық: көшпелілер өркениеті өкілдерінің ұрпақтары туралы ой өрбіту, өркениеттік тұрғыны қалыптастыру;

Тәрбиелік: өркениеттік сананы жетілдіру .

Сабақтың әдіс-тәсілдері: көрнекілігі құралды пайдалана отырып баяндау

Сабақтың көрнекілігі: карточка, ойлан тап ойыны, өркениет ұғымын ашатын сызба.

Мемлекеттің түрлері мен тарихи тұрпаттары ,қоғамдық өмір аялары атты сызбалар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

Ауызша баяндау

Ойын және карточкалық сұрақтар

1.Мемлекет ұғымы

2.Мемлекеттің түрлері

3.Мемлекеттің тұрпаты

4.Қоғамдық өмір аялары

5.Қоғам өмірінің мәдени-рухани аясы

Жаңа сабақ

Жоспар

1.Өркениет ұғымы

2.Шығыс өркениеті

3.Батыс өркениеті

4.Көшпелілер өркениеті

5.Номадизм

Мәдениет және өркениет

Мәдениет	Өркениет
Айналадағы нағыздықты жаңартуға, адамның мүмкіндігі мен қабілетін айқындауға және шыңдауға бағытталған адамзаттың гуманистік, шығармашылық қызметі	А)Қоғамның материалдық-техникалық жетістігі Ә)қоғамның әлеуметтік түзілімі Б)қоғамның ішкі ұйымдасуы мен негізі

Өркениет дегенде, алдымен мәдениет ұғымы ойға оралады. Бұлардың мағыналық жағынан бірінің екіншісіне өте жақын болуынан көпшілік жағдайда ғалымдар оларды синоним сөздер ретінде қолданып келді.

Өркениет деп белгілі бір елдер мен халықтардың тарихи дамудың белгілі бір кезеңіндегі материалдық, рухани және әлеуметтік өмірінің өзіне тән сапалық ерекшеліктерін айтамыз.

Шығыс өркениеті. Өркениеттер арасынан тарихшылар әлемнің әр өңірінде, дамудың түрлі кезеңдерінде өмір сүрген елдерді немесе елдер топтарын бөліп алып қарастырады. Олардың ішінде Шығыс өркениеттеріне Ежелгі Үндістанды, Қытайды Вавилонды, Египетті және Шығыстағы мұсылман мемлекеттерін құрайтын топтар жатады.

Батыс өркениеті. Б.з.д. 8-6 ғасырларда Грекияда өзгеше ақша айналымы жүйесі, нарық және саяси ұйымдасудың негізгі формасы- полис қалыптасты

Көшпелілер өркениеті .Қазіргі қазақтардың және Орталық Азия мен Еуропаның шығысын мекен еткен өзге түркі тілді халықтардың бірқатарының ата-бабалары – көшпелі мал шаруашылығымен айналысқаны белгілі. Бұл кәсіпті олар өздерінен бұрын өсүрген сақ, ғұн тайпаларынан, кейін түрлі аттармен түрлі тармақтарға ыдырап, жеке ұлттардың негізін құраған түркі тайпаларынан мұра ретінде қабылдаған.

Үйге тапсырма

Сабақты бекіту:

Сұрақ-жауап

Бағалау

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 11. Дәстүрлі және индустриялық қоғамдар. Қазіргі заманғы өркениет.

Мақсаты:

Білімділік:Өткен сабаққа шолу жасай отырып, жаңа сабақты түсіндіру .

Дамытушылық: Дәстүрлі және мәдениет ұғымдарының мәнін ашу;

Тәрбиелік: Тақырыпқа байланысты тәрбиелік мәні бар тақырыпшаларды айту .

Сабақтың әдіс-тәсілдері: көрнекілігі құралды пайдалана отырып баяндау

Сабақтың көрнекілігі: карточка, ойлан тап ойыны, оқулық, Қазақстан Республикасының конституциясы. Т.б.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

Жоспар

1.Өркениет ұғымы

2.Шығыс өркениеті

3.Батыс өркениеті

4.Көшпелілер өркениеті

5.Номадизм

Жаңа сабақ.

1. Дәстүрлі және индустриялық қоғамдар

2. Индустриалдық қоғамдар

3. Қазіргі заманғы өркениет

4. Қоғам және табиғат

5. Экология

6. Биосфера

7. Табиғатты қорғайтын ұйымдар

Адамзат өркениеттері тарихи дамуы жағынан алып қарағанда:дәстүрлі, индустриялық және постиндустриялы қоғамдар болып бөлінеді.

Жоғары құрылымдық орнықтылығы және әлеуметтік мәдени реттелуі дәстүрге негізделгендіктен, егін және мал шаруашылығымен айналысатын қоғамдар дәстүрлі қоғамдар деп аталады.

Демек, дамуының сапалық қасиеттері тұрғысынан алып қарағанда, дәстүрлі қоғамдарға индустрялы қоғамға дейінгі кезеңіндегі аграрлық тұрпаттағы қоғамдық укладтары бар елдер кіреді.

Индустриялы қоғам дегеніміз-қазіргі заманғы дамыған қоғамдардың шығуын және сипатын айқындауға қолданылатын, оларды дәстүрлі қоғамдардан бөліп көрсететін, капиталистік қоғаммен қатар аталатын екі негізгі категорияның бірі-өнеркәсіп қоғам ұғымын білдіреді.

Өнеркәсіпті қоғамда әлеуметтік топтардың еркін жылжуы нәтижесінде қатаң сословиелік кедергілер кейінге ысырлып,адамдардың жаппай білім алуына жол ашылды.Тапаралық қақтығыстар бұрын болып көрмеген жаңа әдістермен-құқықтық жолмен шешіле бастады.Еңбек шарттарының жалпыға бірдей формалары пайда болды.Тұрғындардың бәріне бірдей саяси-азаматтық құқықтар-саяси партияларға бірігу,дауыс беру құқықтары берілді.Монархиялық билікті шектейтін,заң шығарушы жоғары органы парламент і бар, ұлттық либерал-демократиялық мемлекеттер қалыптасты.Қазіргі заманғы өркениет.Қазіргі заманғы өркениет деп ХХ ғасырдың екінші жартысынан –ХХІ ғасырдың алғашқы он жылдығында Жер планетасын мекендеген күллі адамзат қоғамы жасаған өркениетті айтамыз. Қазіргі замандық өркениеттің ғаламдық проблемаларына планетаны мекендеген күллі адамзат қоғамына, сондай-ақ биосферада тіршілік ететін жанды организмдердің бәріне және жердің өзінің табиғи ресурстарына тура қатысты дүниежүзілік мәні бар проблемалар жатады.Олардың бастылары мыналар:

• дүниежүзілік ядролық соғысты болдырмау;

• дүниежүзілік экологиялық дағдарыстың бетін қайтару;

• дүниежүзілік демографиялық ахуалды,халықтардың қоныстануын реттеу;

• ұлтаралық кикілжіңдерді шешу;

• экономикалық даму қарқыны жоғары және артта қалған елдер арасындағы алшақтықты қысқарту.

Табиғат адамдар қолданатын заңдардан тыс,стихиялы дамиды.Ал қоғам-мәдениетті жасаушы шығармашылық күш.Қоғам мен табиғат арасындағы арақатынас осыдан туындайды.

Үйге тапсырма

Сабақты бекіту:

Сұрақ-жауап

Бағалау

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 12.Экономика ұғымы.

Мақсаты:

Білімділік: Адамның қажеттіліктері және экономика ұғымы жайында тереңірек мағлұмат беру.

Дамытушылық: Оқушыларды нарықтық экономика шаруашылықтың бағдары жайлы білімдерін және ой-өрістерін дамыту.

Тәрбиелік: Тақырыпқа байланысты тәрбиелік мәні бар тақырыпшаларды айту .

Сабақтың әдіс-тәсілдері: көрнекілігі құралды пайдалана отырып баяндау

Сабақтың көрнекілігі: карточка, ойлан тап ойыны, оқулық, Қазақстан Республикасының конституциясы, сызбалар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі:

2.Үй тапсырмасын сұрау:

Жоспар

1. Дәстүрлі және индустриялық қоғамдар

2. Индустриалдық қоғамдар

3. Қазіргі заманғы өркениет

4. Қоғам және табиғат

5. Экология

6. Биосфера

7. Табиғатты қорғайтын ұйымдар

Жаңа сабақ.

Жоспар

1. Адамның қажеттіліктері

2. Экономика

3. Өндіріс және өндіріс факторлары

Экономика деген сөз гректің эйкос шаруашылықты жүргізу номос-заң деген сөздерінен құралған, яғни экономика ертедегі грекше үй шаруашылығын жүргізу заңдылығы дегенді білдіреді. Қазіргі кезде одан әлдеқайда кең мағынада қолданылады. Экономика ұғымы материалдық игіліктер өндіру айырбастау бөлу және тұтыну үдерісі кезінде адамдар арасында пайда болатын өндірістік қатынастарды сипаттайды.

Адамның қажеттіліктері.Кез келген адамға қалыпты өмір сүру және даму үшін белгілі бір материалдық игіліктер қажет.Олардың қатарына:азық,киім, баспана,көлік, т.б.жатады.Сонымен қатар адамның қоғамнан тыс өмір сүре алмайтыны белгілі.Оған өзге адамдармен жүздесу,танысу,сыйласу,сүйіспеншілік сезімдері де тән.Осының бәрін біз қажеттілік дейміз.Қажеттіліктер адамның қалуын,эмоциясын,ойы мен еркінің бағыттарын айқындай отырып,оны белсенді әрекетке итермелейді.

Қажеттілік – организмнің қалыпты өмірлік қызметін қамтамасыз ету үшін керекті талаптарының қанағаттандырылуымен шартталған және сол қажеттілікті өтеуге бағытталған күй.

Адам тек материалдық қажеттіліктерін қанағаттандырумен шектеліп қалмайды.Қоғамның дамуы адамның әлеуметтік қажеттіліктерін үнемі алға тартып отырады. Белгілі Американдық ғалым А.Маслоу адамның қажеттіліктерінің құрылымын мейлінше айшықтап берді.Ол ұсынған қажеттіліктер бес топқа бөлінді

Олар:

1.физиологиялық қажеттіліктер (аштық, шөл, демалыс)

2.өзін қорғау қажеттілігі (қауіпсіздік, қорғану)

3.әлеуметтік қажеттіліктер (адамдармен қарым-қатынас, билік, махаббат)

4.тұлға ретінде танылу қажеттілігі (мәртебе, бедел)

5.өзін көрсету қажеттілігі (өзін-өзі дамыту, ойы мен санасындағыны жүзеге асыру)

Экономиканың негізгі мақсаттары – адамның тұрмыс жағдайының жақсаруы, табыстың әділ бөлінуі Экономикалық қамсыздандыру қоршаған ортаны жақсарту экономикалық бостандық , тұрғындарды жұмыспен толық қамту, баға деңгейінің тұрақтылығы және экономикалық тұрақтылық.

Үйге тапсырма

Сабақты бекіту:

Сұрақ-жауап

Бағалау

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 13. Нарық және нарықтық қатынастар.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың алған білімдерін жүйелеу, білімге деген құштарлығын арттыру, зияткерлік қабілетін дамыту. Өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін тереңдету, толықтыру, қорытындылау.

тәрбиелік: Оқушыларға рухани, интеллектуалдық жағынан тәрбие беріп,болашаққа деген көзқарасын арттыру.

дамытушылық: Оқушылардың танымын арттыра отырып белсенділікке, табандылыққа баулу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: ақша бірліктері, плакаттар, ауызша сұрақтар.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Сабақ жоспары.

1. Тауар.

2. Нарық.

3. Ақша.

4. Құн және тауардың бағасы.

5. Ұсыныс және сұраныс заңы.

6. Сұраныс.

7. Бәсеке және монополия.

8. Монополия.

Нарық дегеніміз нақты тауарды сатушылар мен оны сатып алушылардың басын қосатын кез-келген институт немесе механизм.

Ақша дегеніміз-жалпыға бірдей қызмет ететін ерекше тауар.

Айырбас үшін арнайы өндірілетін өнім тауар деп аталады.

Сұраныс деп сатып алушылардың уақыттың сол мезетінде сол бағаға белгілі бір көлемде тауар сатып алу қабілетін айтамыз.

Тауар өндірушінің белгілі жерде, белгілі уақытта тұтынушыға белгілі жерде, белгілі уақытта тұтынушыға сата алатын тауарларының көлемі ұсыныс деп аталады.

Бәсеке дегеніміз-нарыққа қатысушылардың арасындағы өндіріс жағдаларын жақсартңу және өнімді өткізу үшін талас.

Монополия кәсіпорынның тобының нарықта билік жүргізуге бағаға бақылау жасай алатын және оны айқындайтын жағдайға ие болуы.

Үйге тапсырма:

13. нарық және нарықтық қатынастар.

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 14. Меншік және жекешелендіру.

Мақсаты:

Білімділік: Жекеменшік жеке адамдар мен фирмалардың жерді, капиталды және басқа активтерді алу, билеу пайдалану, сату және мұраға қалдыру құқығы туралы оқушыларға түсіндіру;

Дамытушылық: Түрлі меншік нысандарындағы кәсіпорындар жөнінде оқушылардың ой-өрісін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды білімділікке, ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Сабақ жоспары.

1.Меншік.

2.Жекеменшік.

3.Түрлі меншік нысандарындағы кәсіпорындар.

4. Жалгерлік кәсіпорындар.

5.Жекешелендіру.

6.Мемлекет иелігінен алу.

Қазақстанда жекешелендіру екі кезеңде жүзеге асырылды. Жекшелендірудің бірінші ұсақ кәсіпорындар – сауда объектілері, қоғамдық тамақтандыру, ғкөлік тұрмыстық қызмет көрсету жергілікті өнеркәсіп объектілері жекеменшікке берілді. Сонан кейін ірі өнеркәсіп орындары жекешелендірілді. Бірінші кезеңде тұрғындар өздерінің жекшелендіру купондарын пайдаланды. Ондай купондарды Республиканың барлық азаматтары алды. Жекешелендірудің екінші кезеңінде ақшалай жекешелендіру яғни ірі мемлекеттік кәсіпорындарды нақты ақшаға сату жүзеге асырылды.

Сабақты бекіту: Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 14. Меншік және жекешелендіру

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: ________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 15. Адам және нарық.

Мақсаты:

Білімділік: Адам әрқашанда дамудың және өндірісті жетілдірудің басты факторы екендігін оқушыларға түсіндіру;

Дамытушылық: Еңбек нарқы, еңбекақы жөнінде оқушылардың ой-өрісін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды білімділікке, ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Сабақ жоспары

1. Материалдық игілік өндірудің түпкі мақсаты.

2. Еңбек нарқы, еңбекақы.

3. Жұмыссыздық.

4. Бизнес және кәсіпкерлік.

5. Жалақы түрлері.

Адамның рөлі мен мәні оның өндірістегі дара фактор екендігімен, өндірістік және барлық өзге қоғамдық қатынастардың субъектісі болуымен айқындалады. Адам өндіріс құрал-жабдықтарын жасайды және сол арқылы оларды өндіргіш күштердің ең бастысы болып қала береді. Жұмыс күшінің бойында жинақталуға тиісті сипаттамалар өндірістің күйімен игерілген технологиямен айқындалады. Жаңа техника мен технология өздігінен пайда бола қалмайды, оларды адам жасап шығарады.

Еңбек аясы- қоғамның экономикалық және әлеуметтік өмірінің маңызды және көп қырлы саласы. Ол жұмыс күші нарығын да және оның қоғамдық өндірісте пайдалануын да қамтиды. Еңбек нарығында жұмыс күші өзінің құнын айқындайды, сонымен қатар оның жалдану шарттары, соның ішінде, еңбекақы көлемі, еңбек жағдайлары, білім алу мүмкіндігі, кәсіпқойлық өсу, шұғылданушылық кепілдік, т.б. айқындалады.

Сабақты бекіту: Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 15. Адам және нарық.

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 16. Қоғамның әлеуметтік құрылымы.

Мақсаты:

Білімділік: Әлеуметтік құрылым ұғымының мәнін ашу; қазіргі Қазақстан қоғамының әлеуметтік құрылымы; әлеуметтік қатынастар; әлеуметтік қамтамасыздық;

Дамытушылық: қазіргі Қазақстанның әлеуметтік дамуы мен келешегі туралы ой қорыту;

Тәрбиелік: әлеуметтік әділеттілікке тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Сабақ жоспары

1. Әлеуметтік құрылым

2. Қазіргі қоғамның әлеуметтік құрылымы

3. Әлеуметтік қатынастар

4. Тұрғындардың әлеуметтік қамтамасыз етілуі

Әлеуметтік топтар

Макротоптар	Микротоптар
Өркениет Мемлекет Ұлт	Сынып Команда Топ Отбасы
Салыстырмалы тұрақты, Ұзақ өмір сүреді	Салыстырмалы тұрақсыз, қысқа мерзімде тарап кетеді

Әлеумет деген қазақ сөзі халық бұхарасы көпшілік жамиғат мағынасында қолданылады қандай болмасын белгілі бір топқа біріккен адамдар көрінісін көрсетеді. Егер бұл терминді бүкіл ел ауқымында қолданатын болсақ онда мәселе бүкіл қазақстанда тұратын барлық азаматтарға қатысты болып отыр деп түсіну керек. Әлеумет сөзі шағын топтарға қатысты қолданыла береді.

Құрылым-(латын тілінен аударғанда құрылу) – жүйені құрайтын элементтердің реттілік формасы. Тұтастықтың қандайы болса да, белгілі бір құрауыштардан құралады. Ол құрауыштар бір-бірімен органикалық байланыста, тұрақты қатынаста болып отырады. Ал құрылым байланыстар мен қатынастардың бірлігі ретінде көрініс береді.

Қазіргі Қазақстан қоғамын құрайтын адамдар топтарын өзге өркениетті елдердегідей негізінен үш тапқа – жоғары тап, төменгі тап, орта тап болып қарастыру қабылданған.

Зейнеткерлер ондаған жылдар бойы Отанға қызмет еткендіктен, қартайған шағында еңбегінің жемісін көруге құқылы. Мемлекет қарт адамдарды материалдық жағынан қамтамасыз етуне міндетті. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғашқы жылдары экономикалық дағдарыстарға байланысты зейнеткерлердің жалақысын уақытша кешіктіріп төлеу жағдайлары ұшырасты. Осындай қиын жағдайдан шығу үшін Қазақстан Республикасында зейнетақы жүйесін түбірімен өзгерту қажеттігі туды. Қалыптасқан ахуал 19998 жылдың басынан бастап Қ.Р жаңа зейнет заңын енгізуге алып келді. Бұл заң бойынша жұмыс істейтін әр адам өзінің айлық жалақысының 10 %-ын жеке зейнет қорына аударып отырады. Зейнет қоры азамат зейнетке шыққан кезге дейін жиналады. Жаңа заң бойынша зейнет жасы ерлер үшін – 63, әйелдер үшін 58 жас болып табылады.

Сабақты бекіту: Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 16. Қоғамның әлеуметтік құрылымы.

Бағалау:

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 17. Орта тапты қоғам.

Мақсаты:

Білімділік: Тақырыпқа байланысты оқушылардың білімдерін, ой-өрістерін, қызығушылықтарын арттыру;

Дамытушылық: Әлеуметтік саясаттың мақсаты жөнінде оқушылардың білімдерін жетілдіру;

Тәрбиелік: Оқушыларды білімділікке, ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Сабақ жоспары

Әлеуметтік саясаттың мақсаты.

Орташа статистикалық қамтамасыздандыру.

Орта тапты қоғам.

Әлеуметтік мобильділік.

Мемлекеттің әлеуметтік саясатының басты мақсаты-қоғамның әр мүшесін материалдық жағынан алаңсыз өмір сүретіндей дегейде қамтамасыз ету болып табылады. Әр азамат өзінің қалыпты өмір сүруі мен денінің саулығына қажеттінің бәріне ие болуы керек. Олардың бастыларына жеткілікті мөлшердегі және жоғағы кенеулі тамақ, замандастарынан кем түспейтін киім, жайлы баспана, жеке көлік, зиялы болса, шығармашылық жұмысты істеуге қажетті жабдықтар жатады.

Бұл жерде ескере кететін бір мәселе – тұрмыс деңгейінің өлшемдерін айқындап алудан туындайды. Әр елдің экономикалық дамудың әр баспалдығына тұруына байланысты, тұрмыс деңгейінің өлшемі де әр түрлі. Мұндайда шартты түрдегі ортақ көрсеткіш – орташа статистикалық қамтамасыздық ұғымы қолданылады.

Орта тапты қоғам деп мүшелерінің басым көпшілігі белгілі бір деңгейде материалдық және рухани қамтамасыз етілген қоғамды айтамыз.

Орта тапты қоғам құрудың кепілі – шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту. Өйткені орта және шағын кәсіпкерлік мемлекет экономикасының негізі ғана емес, халықтың басым көпшілігінің құрайтын ең қалың әлеуметтік қабат болып табылады.

Сабақты бекіту: Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 16. Қоғамның әлеуметтік құрылымы.

Бағалау:

1. Автохтонды ұлт және диаспоралар.

Ұлтаралық қатынастар. Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 18. Қазақстан қоғамының ұлттық-этникалық құрамы.

Мақсаты:

Білімділік: Тегіне ұлтына, жынысына, лауазымына, дінге көзқарасына, нәсіліне басқа да жағдаяттарға қарап ешкімді ешқандай кемсітуге болмайтынын оқушыларға тереңірек түсіндіру;

Дамытушылық: Автохтонды ұлт және диаспоралар, ұлтаралық қатынастар туралы оқушылардың білімдерін, ой-өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушылардың отанға деген махаббат сезімдерін ояту арқылы, Қазақстанның болашағын берік қалыптастыратын азаматты тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Сабақ жоспары

2. Ұлт пен мемлекет.

3. Этносаралық қатынастар.

4. Қазақстандық отаншылдық.

Саяси құрылуы жағынан унитарлы мемлекет болғанымен, Қазақстан аумағында жүзден астам ұлттар мен ұлыстардың өкілдері тұрып, еңбек етеді. Солардың ішінде мемлекеттің ұйытқысы, елді біріктіруші және оның саяси-әлеуметтік мәртебесін айқындаушы фактор ретінде көрінетіні-қазақ халқы.

Қазастан үшін қазақтар – автохтонды ұлт. Өйткені олар этногенетикалық аумақта тарихи қалыптасқан, ежелгі дәуірден бері осында тұрып, өмір сүріп келе жатқан халық.

Қазақстан мен Ресей арасындағы ұлтаралық қатынастарға Қазақстандағы орыс және Ресейдегі қазақ диаспоралары мәселелері – оларды азаматтық құқықтарын тең қорғау, ұлттық мәдениеттерін өркендету, тілдерін дамыту, дәстүрлері мен ғұрыптарын сақтау, қажет еткендеріне ерікті түрде тарихи отандарына оралуына жағдай жасау мәселелері кіреді.

Ұлт пен мемлекет сөздерінің көпшілік жағдайда бір ұғымды білдіруі – дүниежүзілік беталыс. Бұл өте дұрыс және болашақтық бағыт. Қазақстандағыдай көп ұлттылық жағдайында ешкімді ұлтына, ұлысына қарап алаламай, иық тіресе еңбек етіп, демократиялы, құқықтық қоғам құруға жұмыла кірісудің маңызы зор.

Әлеуметтік мәселелерді қозғаған ғылыми публицистикалық әдебиеттерде этнос термині жиі қолданылады. Ол баста адамдар қауымдастығының тұрақсыз формалары- ру, тайпа, ұлыстарды білдірген бұл сөз кейінірек ұлт ұғымында қолданыла бастады.

Этносаралық қатынастарға түрлі диаспоралар өкілдерінің ел ішіндегі өзара байланыстары жатады. Қазіргі қазақ мемлекеті республикадағы қазақтан өзге ұлт өкілдерінің азаматтық құқықтарына нұқсан келтірмейді.

Сабақты бекіту:

1. Автохтонды ұлт және диаспоралар.

Ұлтаралық қатынастар.

Ұлт пен мемлекет.

Этносаралық қатынастар.

Қазақстандық отаншылдық.

1. Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 18. Қазақстан қоғамының ұлттық-этникалық құрамы.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: ______________

Пән мұғалімі: ________________________

Уақыты: ____________________________

Сынып: 10-

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: Саясат және мемлекет

Мақсаты:

Білімділік: Саясат адамдардың бұқарамен, қоғамдық бірлестіктермен, жеке адамдармен бірге мемлекет пен билікке қатысты мәселелерді шешуге бағытталған қызметінің ерекше түрі екендігін оқушыларға түсіндіру;

Дамытушылық: Саяси жүйе, адамдар арсындағы еріктік қатынастардың көрінісі, билік бөлісу ұстанымдары, халық билік қайнары тақырыптарында оқушылардың білімдерін, ой-өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушылардың отанға деген махаббат сезімдерін ояту арқылы, Қазақстанның болашағын берік қалыптастыратын азаматты тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: топқа бөлу, ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Саяси билік
1. Билік ұғымы туралы түсінік
Саясаттың негізгі мәселесі билік болғандықтан, саясатта билік теориясы үлкен орын алады. Билік саясаттың саяси институттар мен барлық саяси әлемнің мінін түсініп-білуге көмектеседі.
Шығыстың көрнекті ойшылы Ибн-Халдун (1332-1406) адамның басқа жан-жануарлардан ерекшелігі - ол билік үшін күреседі деген екен.
Ағылшын философы, қоғам қайраткері Бертран Рассель (1872-1970) физикада басты ұғым энергия болса, қоғамдық ғылымдарда негізгі ұғым билік болып табылады деген.
Американың әйгілі әлеуметтанушысы Талкотт Парсонс {1902 - 1979) экономпкалық жүйеде ақша қандай орын алса, саяси жүйеде билік те соншалықты орын алады деп тұжырымдаған.
Билік туралы мынандай тұжырымдамалар бар: Теологиялық, бихевиористік, инструменталистік, структуралистік, конфликтілік.
Сонымен билік деп біреудің екіншілерге әмірін жүргізіп, олардың іс-әрекеті, қызметіне ықпал етуін айтады.
Алғашқы қауымдық құрылыс кезеңінде билік қоғамдық сипатта болды. Мұнда қауым болып тайпаларды басқарды. Құл иеленушілік құрылыста құл иеленушілер және құлдар пайда болып, теңсіздік туды. Бір таптың екінші бір тапты бағындыру қажеттілігі туды. Осылай билік аппараты дүниеге келді, адамдарды еркінен тыс, ықтиярсыз еркіне көндірген мекемелер пайда болды.
"Билік" сөзі әр мағынада қолданылады. Оны ықпал ету бағытына объектісіне байланысты былай бөлуге болады:
Ата-аналар билігі.
Мемлекеттік билік.
Экономикалық билік.
Саяси билік.
Әлеуметтік билік.
Құқықтық билік.
Әскери билік.
Рухани билік, т.с.с.
Бірақ биліктің толық мағынасы мемлекеттік-саяси салада ғана айқындалады. Сондықтан саяси билік биліктің ең негізгі түріне жатады.
Биліктің басқа түрлерімен салыстырғанда саяси биліктің мынадай ерекшеліктері бар оның өктемдік сипаты, оның бүкіл қоғамның атынан билік жүргізуі, басқарумен кәсіби айналысатын адамдардың мүддесін қорғауы, басқа мекемелерге қарағанда билік органдарының тәуелсіздігі, қоғам өмірінің жұмыс тәртібін белгілеуде жеке-дара құқығы, мемлекет шеңберінде ашық күш қолдана алуы, т.с.с.
Саяси билік бар жерде тенсіздік бар. Мұнда біреулер билеуге құқықты да, екіншілері оларға бағынуға міндетті. Бұл теңсіздік неден туады? Саяси биліктің қарамағында теңсіздікті қамтамасыз ететін әдіс-құралдары бар.
Экономикалық қор. Қандай саяси билік болмасын оған қаржы-қаражат керек. Мысалы: сайлау науқаны уақытында көп қаржы жұмсалады. Мемлекет тарапынан бөлінген қаражат жетістпегендіктен шетелдерде үміткерлер жеке бай адамдардың бірлестіктердің көмегіне сүйенеді. Билеуші аппаратты ұстап тұру үшін көп қаражат керек. Және үкімет басына келушілер өз реформаларын ала келеді. Мысалы: АҚШ президенттері Ф.Рузвельт "Жаңа бағыт", Дж. Кеннеди "Жаңа шеп", т.с.с. Экономикалық қорға қоғамдық өндіріс пен тұтынуға керек басқа да материалдық құндылықтар, құнарлы, шұрайлы жерлер, пайдалы қазба байлықтары, т.б. жатады.
Әлеуметтік әдіс-құралдар. Үстемдік етіп отырған билік өзін қолдайтын, оның одан әрі өмір сүруіне мүдделі адамдарды топтастырады. Ондай рөлді ең алды мен оның мәртебелі, абыройлы, көптеген жеңілдіктерді пайдаланатын қызметкерлері орындайды.
Күш жұмсау құралдары. Олар мемлекетті қорғайды, ішкі тәртіпті сақтайды, саяси билікті құлатуға әрекет жасаушыларға мүмкіндік бермейді. Оған әскер, полиция, қауіпсіздік органдары, сот, прокуратура. т.б. жатады.
Ақпарат құралдары. Радио, теледидар. баспасөз,т.с.с. ақпарат құралдары өз елдеріндегі жағдайларды ғана емес, дүние жүзінде не болып не қойып жатқанын көріп-біліп отырады. Шын мәнінде сөз, баспасөз бостандығы берілген, оппозициялық партиялары бар елдерде ақпарат құралдарының маңызы арта түседі.
Ақпараттық қор. Білім мен ғылым мағлұматтарын алу, оларды тарату бүгінгі күні алдыңғы қатарлы орынға шығуда.
5. Биліктің легитимділігі
Билік саяси және мемлекеттік болып екіге бөлінеді.
Саяси билік таптық, топтық және жеке адамның саясатта тұжырымдалған өз еркін жүргізу мүмкіндігін білдіреді.
Ал мемлекеттік билікке барлық адамдарға міндетті заңдарды шығаруға жеке құқығы бар заңдар мен ұйымдарды сақтау үшін ерекше күштеу аппаратына сүйенетін саяси биліктің түрі жатады.
Мемлекеттік биліктің заңдылығы оның легитимділігінен білінеді. Легитимдік (латын тілінде заңдылық, шындық деген мағынаны білдіреді) дегеніміз- халықтың үстемдік етіп отырған саяси билікті мойындауы, оның заңдылығы мен шешімдерін растауы.
Демократиялық жағдайда мемлекеттік билік легитимді болуы үшін мынандай екі шарт қажет.
Ол халықтың қалауы бойынша қалыптасуы және көпшіліктің еркіне қарай орындалуы керек. Яғни, мемлекеттік биліктің басшысын белгілі бір мезгілге тура немесе жанама түрде халық сайлауы керек және оның жұмысын бақылап отыруға мүмкіндік болуы тиіс.
Мемлекеттік билік конституциялық қағидаларға сәйкес жүзеге асырылуы керек.
Немістің көрнекі ғалымы Маркс Вебер билік басына келудегі легитимдіктің үш үлгісін көрсетті:
1.Әдет-ғұрыптық легитимдік – халықтың санасына сіңген, әбден бойлары үйреніп, дұрыс деп тапқан салт-дәстүрлерге сүйенеді. Мысалы: хан, патша, сұлтан, т.с.с.
2. Харизматикалық легитимдік – ерекше батырлығымен, адалдығымен немесе басқа үлгі – қабілет-қасиеттерімен көзге түскен адамды басшы етіп жариялап, соның соңынан ереді. Мысалы: Мұхаммед пайғамбар, т.с.с.
3. Ақыл-парасаттың, құқықтың легитимдігі – қазіргі саяси құрылым орнатқан құқықтың ережелерге, тәртіптің ақыл-ойға сыйымдылығына негізделеді.
Мемлекеттік құқықтың тәртіптің легитимдігінің ең биік дәрежесіне Конституция жатады. Мысалы: 1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда Қазақстан Республикасының жаңа конституциясы саяси билікке нақтылы легитимділік берді. Онда Қазақстан Республикасын демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет деп жариялады. Оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі құқықтары мен бостандықтары Қазақстан Республикасы – призиденттік басқару нысанасындағы біртұтас мемлекет. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы-халық. Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы, сот тармақтарына бөлінеді, олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады. Республика президенті мемлекет  басшысы, оның ең жоғары лауазымды тұлғасы болып табылады. Ол - халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары бостандықтарының рәмізі әрі кепілі. Парламент - заң шығару қызметін жүзеге асыратын республиканың ең жоғарғы өкілді органы. Сот билігі азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауды жүзеге асыруға арналған. Конституциялық Кеңес республиканың бүкіл аумағында Қазақстан Республикасының Конституциясы үстінен қарауды қамтамасыз ететін мемлекеттік орган болып табылады.

Үйге тапсырма: 21. Саясат және билік.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 29. Құқық туралы жалпы түсінік.

Мақсаты:

Білімділік: Тақырыптың мазмұнына байланысты білім беру арқылы оқушылардың азаматтық жауаптылығын, қоғам алдындағы міндеттерін түсіндіру.

Дамытушылық: Қылмыстың қоғамға қауіпті салдарын ұғындыру.

Тәрбиелік: Адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Әлеуметтік нормалар. Адамдар қоғамда өмір сүріп жатқандықтан, олардың өзара қатынастары сол қоғамның саналы қызметінің нәтижесі болып табылатын олардың өздерін ұстау ережелерімен реттеледі. Жалпыға бірдей міндетті осы ережелерді сол қоғамда өмір сүріп жатқан адамдардың бәрі сақтауға тиісті. Адам өзін және әлемді тани білетін ақыл бар, қабілет бар. Сондықтан ол өзінің және өзгелердің әрекеттеріне баға бере алады және олардың салдарларынан алдын ала көре алады. Адамдардың өзара қатынастарында қалыптасқан нормалар қоғамның нрухани дамуы үдерісінде жетіле келе жалпыға ортақ, міндетті әлеуметтік тәртіптердің жиынтығы-моральдың қалыптасуына алып келді. Қоғамдық ортада адмдардың өздерін ұстау ережелерінің жиынтығын әлеуметтік нормалар дейміз.

Құқықтық нормалар. Құқықтың пайда болуы мемлекеттің пайда болуымен тікелей байланысты. Мемлекет тарапынан бақылауға алынған, нормативтік актілерде нақтыланған орындалу тетігі қалыптастырылған жиынтық болғандықта, құқық ережелерін сақтау барлық азаматтары үшін міндетті болып табылады. Құқық дегеніміз-мемлекет тарапынан заңдастырылған және қадағаланатын, жалпыға бірдей міндетті нормалар жүйесі.

Ал қоғамдық ұйымдардың, мекемелердің, кәсіпорындардың, шаруашылықтардың жарғылық тәртіп ережелері олардың мүшелері үшін ғана міндетті әдеп, дәстүрлері болады. Құқық негіздеріне мемлекеттің басты негізгі заңы-Конституциясы, салалық заңдары және басқа құқық нормалары тұжырымдалған мемлекеттік нормативті актілері жатады.

Құқықтың ерекшелігі-оның нориалары бұзылған жағдайда кінәлінің заңды жауапқа тартылатынында. Ал моральдық тәртіпті бұзғаны үшін адам заңды жауапкершілікке тартылмайды, бірақ көпшіліктің жазғыруына душар болады, айналасына жағымсыз пікір туғызады.

Діни нормалар. Түрлі діндердің міндеттелетін қағидалары, ережелері, салттары болады. Діни нормалардың қайнарлары-Құран, Інжіл және басқа қасиетті кітаптар. Кейбір елдерде діни нормалардың заңды күші бар.

Ғұрып нормалары деп ұзақ уақыт бойы адамдар арасындағы қатынастарды реттеу үшін қолданылып келген сенім ережелерін айтамыз.

Сабақты бекіту: ауызша сұрақтар

Үйге тапсырма: 29. Құқық туралы жалпы түсінік.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 28. Қазақстан Республикасы саяси сипаттама.

Мақсаты:

Білімділік: егемендік,тәуелсіздік ұғымдарының мәнін ашу, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекетке сипаттама беру, Қазақстан Республикасының саяси сипатын көз алдыға келтіру;

Дамытушылық: Қазақстан Республикасының саяст сипатына үңілу арқылы оның даму перспективасын айқындауға күш салу;

Тәрбиелік: Қазақстандық отаншылдыққа, демократизм идеяларына, заңсыйлағыштыққа, зайырлылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

Егемендік пен тәуелсіздік-бір тарихи оқиғаның екі сатысы

Тарихи оқиға: Қазақстан Республикасының патшалық отарлық және коммунистік тоталитарлық режіммен азаттық алып, дүниежүзілік өркениетке тікелей қосылуы
Тарихи оқиғаның Бірінші кезеңі	Қазақстан Республикасының Мемлекеттік егемендігін Алуы, 25 қазан, 1990 жыл	Егемендіктің белгілері: Мемлекеттің өз ішіндегі Билікті қолына алуы, өз аумағына, қазба байлықтарына, суға, аспан кеңістігіне иелік етуі, Экономикасын басқаруы
Тарихи оқиғаның Екінші сатысы	Қазақстан Республикасының саяси Тәуелсіздігін жариялауы, 1991 жыл, 16 желтоқсан	Сыртқы саясаттағы Құқықсубъектілік, халықаралық интеграцияға төте араласу, дүниежүзілік өркениетке қосылу

Мемлекеттік биліктің мазмұны

Мемлекеттік биліктің бірлігі	Мемлекеттік биліктің тек біреу ғана екендігі, оның толыққанды, тәуелсіз өзге биліктерге бөлінбейтіні
Мемлекеттік биліктің жоғарылығы	Ел аумағында толық тәртіп орната алуы, лауазымды адамдарға, азаматтарға, ұжымдарға, заңды тұлғаларға құқық беріп, міндеттер жүктей алуы
Мемлекеттік биліктің дербестігі	Мемлекеттің өзгеге бағынышты болмауы, өздігінен әрекет ете алуы, мемлекетаралық қатынастарға егемендіктің проекциясы ретінде құқықсубъектілігінің болуы

Жаңа сабақты орындап болған соң төмендегі кестені оқушыларға толтырту

Саяси сипаты	Саяси сипатының белгілері
Қазақстан Республикасы- Демократиялы мемлекет
Қазақстан Республикасы- Зайырлы мемлекет
Қазақстан Республикасы- Құқықтық мемлекет
Қазақстан Республикасы- Әлеуметтік мемлекет

Сабақты бекіту: ауызша сұрақтар

Үйге тапсырма: 28. Қазақстан Республикасы саяси сипаттама.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 26. Қоғамдық бірлестіктер.

Мақсаты:

Білімділік: қоғамдық бірлестіктер, саяси партиялар, қоғамдық ұйымдар деген ұғымдардың мәнін ашу;

Дамытушылық: саяси партиялардың мемлекеттің саяси жүйесіндегі орнын көрсету арқылы қоғам дамуының мәніне көңіл аудару;

Тәрбиелік: демократиялық мәдениетке, саяси саналылыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

1.Қоғамдық бірлестіктер

2.саяси партиялар

3.Саяси партиялардың жіктелуі

4. Саяси партиялардың атқаратын негізгі қызметі

5.Қоғамдық ұйымдар

Саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстардың қызметін салыстыру

№	Саяси партия	Қоғамдық қозғалыс	Дұрыс па, теріс па?
1	Мемлекеттік билік үшін күрес жүргізеді	Мемлекеттік билік үшін күрес жүргізбейді
2	Мүшелері қатаң есепте тұрмайды	Мүшелері қатаң есепте тұрады
3	Мүшелері тұрақты жарна төлейді	Мүшелері тұрақты жарна төлемейді
4.	Сайлау науқанына қатыспайды	Сайлау науқанына қатысады
5	Депутаттыққа кандитаттар ұсынбайды	Депутаттыққа кандитаттар ұсынады
6	Ел президенттігіне кандидат ұсынады	Ел президенттігіне кандидат ұсынбайды

Ал қоғамдық ұйымдардың, мекемелердің, кәсіпорындардың, шаруашылықтардың жарғылық тәртіп ережелері олардың мүшелері үшін ғана міндетті әдеп, дәстүрлері болады. Құқық негіздеріне мемлекеттің басты негізгі заңы-Конституциясы, салалық заңдары және басқа құқық нормалары тұжырымдалған мемлекеттік нормативті актілері жатады.

Құқықтың ерекшелігі-оның нориалары бұзылған жағдайда кінәлінің заңды жауапқа тартылатынында. Ал моральдық тәртіпті бұзғаны үшін адам заңды жауапкершілікке тартылмайды, бірақ көпшіліктің жазғыруына душар болады, айналасына жағымсыз пікір туғызады.

Сабақты бекіту: ауызша сұрақтар

Үйге тапсырма: 26. Қоғамдық бірлестіктер.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 30. Қазақ халқының мемлекеті мен құқығы тарихынан

Мақсаты:

Білімділік: қазақ қоғамының құқықтық жүйеснің қайнар көзімен, қазақ даласындағы сот билігімен, мұсылман дінінің құқыққа әсерімен тарихымен таныстыру.

Дамытушылық: оқушыларға құқықтың тарихи даму диалектикасын оқыту.

Тәрбиелік: құқықтық саналылылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

1.Түркі құқық жүйесінің негіздері

2.Отбасылық құқық

3.Ислам дінінің құқыққа әсері

4.Маңғол құқық нормаларының таралуы

5.Ұлттық құқықтық жүйенің орнығуы

Ол халықтың қалауы бойынша қалыптасуы және көпшіліктің еркіне қарай орындалуы керек. Яғни, мемлекеттік биліктің басшысын белгілі бір мезгілге тура немесе жанама түрде халық сайлауы керек және оның жұмысын бақылап отыруға мүмкіндік болуы тиіс.
Мемлекеттік билік конституциялық қағидаларға сәйкес жүзеге асырылуы керек.
Немістің көрнекі ғалымы Маркс Вебер билік басына келудегі легитимдіктің үш үлгісін көрсетті:
1.Әдет-ғұрыптық легитимдік – халықтың санасына сіңген, әбден бойлары үйреніп, дұрыс деп тапқан салт-дәстүрлерге сүйенеді. Мысалы: хан, патша, сұлтан, т.с.с.
2. Харизматикалық легитимдік – ерекше батырлығымен, адалдығымен немесе басқа үлгі – қабілет-қасиеттерімен көзге түскен адамды басшы етіп жариялап, соның соңынан ереді. Мысалы: Мұхаммед пайғамбар, т.с.с.
3. Ақыл-парасаттың, құқықтың легитимдігі – қазіргі саяси құрылым орнатқан құқықтың ережелерге, тәртіптің ақыл-ойға сыйымдылығына негізделеді.
Мемлекеттік құқықтың тәртіптің легитимдігінің ең биік дәрежесіне Конституция жатады. Мысалы: 1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда Қазақстан Республикасының жаңа конституциясы саяси билікке нақтылы легитимділік берді. Онда Қазақстан Республикасын демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет деп жариялады. Оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмірі құқықтары мен бостандықтары Қазақстан Республикасы – призиденттік басқару нысанасындағы біртұтас мемлекет. Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы-халық. Республикада мемлекеттік билік біртұтас, ол Конституция мен заңдар негізінде заң шығарушы, атқарушы, сот тармақтарына бөлінеді, олардың тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы, өзара іс-қимыл жасау принципіне сәйкес жүзеге асырылады. Республика президенті мемлекет  басшысы, оның ең жоғары лауазымды тұлғасы болып табылады. Ол - халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары бостандықтарының рәмізі әрі кепілі. Парламент - заң шығару қызметін жүзеге асыратын республиканың ең жоғарғы өкілді органы. Сот билігі азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауды жүзеге асыруға арналған. Конституциялық Кеңес республиканың бүкіл аумағында Қазақстан Республикасының Конституциясы үстінен қарауды қамтамасыз ететін мемлекеттік орган болып табылады.

Сабақты бекіту: ауызша сұрақтар

Үйге тапсырма: 30. Қазақ халқының мемлекеті мен құқығы тарихынан

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 27. Саяси мәдениет.

Мақсаты:

Білімділік: Саяси мәдениет деп азаматтардың саяси білімінің, бағаларының және әрекеттерінің деңгейі мен сипатының, саяси қатынастарды ретке келтіретін әлеуметтік құндылықтардың, дәстүрлердің және нормалардың мазмұны мен сапасына сәйкестігін оқушыларға тереңірек түсіндіру.

Дамытушылық: Бұқаралық ақпарат құралдары жайында білімдерін жетілдіру.

Тәрбиелік: құқықтық саналылылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

1.Саяси мәдениет деп нені айтамыз?

2.Бұқаралық ақпарат құралдары.

3.Популизм.

4.Діл.

Саяси мәдениет деп азаматтардың саяси білімінің, бағаларының және әрекеттерінің деңгейі мен сипатының, саяси қатынастарды ретке келтіретін әлеуметтік құндылықтардың, дәстүрлердің және нормалардың мазмұны мен сапасына сәйкестігін айтамыз.

Діл – орыс тілінен аударғанда менталитет ұжымдық және жеке сана тереңдігінің деңгейі жеке адамның әлеуметтік топтың әрекетке, ойлауға, дүниені белгілі бір деңгейде қабылдау сезінуінің дайындығының құлшынысы мен зауқының жиынтығы.

Ал қоғамдық ұйымдардың, мекемелердің, кәсіпорындардың, шаруашылықтардың жарғылық тәртіп ережелері олардың мүшелері үшін ғана міндетті әдеп, дәстүрлері болады. Құқық негіздеріне мемлекеттің басты негізгі заңы-Конституциясы, салалық заңдары және басқа құқық нормалары тұжырымдалған мемлекеттік нормативті актілері жатады.

Құқықтың ерекшелігі-оның нориалары бұзылған жағдайда кінәлінің заңды жауапқа тартылатынында. Ал моральдық тәртіпті бұзғаны үшін адам заңды жауапкершілікке тартылмайды, бірақ көпшіліктің жазғыруына душар болады, айналасына жағымсыз пікір туғызады.

Сабақты бекіту. Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 27. Саяси мәдениет.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 31. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтары және олардың қорғалуы.

Мақсаты:

Білімділік: Азаматтардың құқықтары мен бостандықтары және олардың қорғалуы жайында оқушылардың білімдерін жетілдіру.

Дамытушылық: Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы жөнінде оқушылардың ой-өрістерін білімдерін дамыту.

Тәрбиелік: құқықтық саналылылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

1.Қазақстан құқықтық жүйесі-халықаралық құқықтық жүйенің құрамдас бөлігі.

2. Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы.

3.Адам құқықтары және мемлекет.

4.Адам құқықтары жөніндегі комиссия.

5.Адам құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы.

6.Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғалу кепілдіктері.

Адамның құқықтары мен бостандықтары туралы халықаралық-құқықтық құжаттар жекелеген мемлекеттердің заңдарына ықпалын тигізіп отырады. Халықаралық құқық қорғау ұйымдарына мүше болып кірген ел халықаралық құқық нормаларын өз аумағында бұлжытпай орындап отыруға міндетті.

Қазақстан Республикасында адам құқықтары мен бостандықтарын айқындайтын құқықтық нормалар мен ережелер халықаралық құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады. БҰҰ-ның Жарғысында “Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сөзсіз сақтау және тану әрбір мемлекеттің міндетті борышы болып табылады” деп жарияланған.

БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1948 жылы Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясын қабылдаған болатын. Қазір бұл құжат өркениетті адамзат түгел мойындаған, адам атаулының бәріне бірдей, дүниежүзінің прогресшіл күштері түгел таныған, адам құқықтары туралы негізгі құжат болып табылады.

1966 жылы БҰҰ Бас ассамблеясы экономикалық, саяси және мәдени құқықтар туралы шарттар қабылдады. Бұл шарттар адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясның ережелері негізінде қабылданды.

Сабақты бекіту. Ауызша сұрақтар.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 31. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтары және олардың қорғалуы.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 32. Азаматтық.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға азаматтық туралы түсінік беру. Қ.Р. конституциясы мен Қ.Р. азаматтық туралы заңының азаматтық туралы қағидаларының мазмұнын түсіндіру.

Дамытушылық: Кеңес кезіндегі және қазіргі Қазақстандағы азаматтық туралы ережелердегі айырмашылықтарды салыстыра отырып, осы саладағы прогресс туралы ой өрбіту.

Тәрбиелік: азаматтық отаншылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

Жаңа сабақ.

1.Азаматтық туралы жаопы түсінік.

2.Азаматтық.

3.Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

4.Қосарлы азаматтық.

5.Қ.Р. ның азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Азаматтық туралы мәселе адам мен қоғам арасындағы қатынастарда ежелден маңызды орын алатын.

Азаматтық деп адам мен мемлекет арасындағы біріншісінің екіншісіне тәнділігін айғақтайтын құқықтық байланысты айтамыз. Азамат өзі тән мемлекеттің заңдылықтарымен орнықтырылған құқықтарды пайдаланады.Міндеттерді атқарады.

Қазақстан Республикасында адам құқықтары мен бостандықтарын айқындайтын құқықтық нормалар мен ережелер халықаралық құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады. БҰҰ-ның Жарғысында “Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сөзсіз сақтау және тану әрбір мемлекеттің міндетті борышы болып табылады” деп жарияланған.

БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1948 жылы Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясын қабылдаған болатын. Қазір бұл құжат өркениетті адамзат түгел мойындаған, адам атаулының бәріне бірдей, дүниежүзінің прогресшіл күштері түгел таныған, адам құқықтары туралы негізгі құжат болып табылады.

1966 жылы БҰҰ Бас ассамблеясы экономикалық, саяси және мәдени құқықтар туралы шарттар қабылдады. Бұл шарттар адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясның ережелері негізінде қабылданды.

Сабақты бекіту.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 32. Азаматтық.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: Қайталау

Мақсаты:

Білімділік: Тарау бойынша өткен сабақтарды оқушылардың санасына берік қалыптастыру.

Дамытушылық: Өткен сабақтардан оқушыларды бір-біріне сұрақ қою арқылы білімдерін жетілдіру.

Тәрбиелік: Оқушыларды білімділікке, ұлтжандылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Қазақстан Республикасының конституциясы, карточка, әдістемелік оқулық.

Әдіс-тәсіл: Ауызша баяндау, Сұрақ-жауап.

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: Қ.Р конституциясы, оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, ауызша баяндау, сұрақ-жауап.

1.Қазақстан құқықтық жүйесі-халықаралық құқықтық жүйенің құрамдас бөлігі.

2. Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясы.

3.Адам құқықтары және мемлекет.

4.Адам құқықтары жөніндегі комиссия.

5.Адам құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы.

6.Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғалу кепілдіктері.

Тарауды қайталау ауызша сұрақтар арқылы

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: Тарауды қайталау.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Жаңа сабақ.

1.Азаматтық туралы жаопы түсінік.

2.Азаматтық.

3.Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

4.Қосарлы азаматтық.

5.Қ.Р. ның азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Азаматтық туралы мәселе адам мен қоғам арасындағы қатынастарда ежелден маңызды орын алатын.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: ____________________________

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 33. Құқықтық мемлекет.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға құқықтық мемлекет туралы түсінік беру. Қ.Р. конституциясы мен 1-бабын негізге ала отырып түсіндіру.

Дамытушылық: оқушыларға құқықтың тарихи даму диалектикасын оқыту.

Тәрбиелік: құқықтық саналылылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау

1.Азаматтық туралы жалпы түсінік.

2.Азаматтық.

3.Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

4.Қосарлы азаматтық.

5.Қ.Р. ның азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Жаңа сабақ.

1.Құқықтық мемлекет.

2.Заңның жоғарылығы. Ұстанымы.

3.Заң алдындағы теңдік ұстанымы.

4.Билік бөлінісі ұстанымы.

5.Бұқараның құқықтық мәдениеті.

6.Соттардың тәкелсіздігі.

Құқықтық мемлекет дегеніміз-заңның жоғарылығы барлық азаматтардың заң алдында теңдіг, биліктің бөлінуі, соттардың тәуелсіздігі ұстанымдарына негізделген құқық жүйксіқалыптасқан мемлекет.

Қазақстан Республикасында адам құқықтары мен бостандықтарын айқындайтын құқықтық нормалар мен ережелер халықаралық құқықтың құрамдас бөлігі болып табылады. БҰҰ-ның Жарғысында “Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сөзсіз сақтау және тану әрбір мемлекеттің міндетті борышы болып табылады” деп жарияланған.

Сабақты бекіту.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 33. Құқықтық мемлекет.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 35. Адамның жеке бас бостандығы мен қадірі.

Мақсаты:

Білімділік: Адамның жеке бас бостандығы, өмір сүру құқығы туралы білімдерін жан-жақты қалыптастыру.

Дамытушылық: Ұждан бостандығы, ар, намыс абырой туралы білім біліктілігін дамыту;

Тәрбиелік: құқықтық саналылылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрақ беру арқылы сұрау.

1.Азаматтық туралы жалпы түсінік.

2.Азаматтық.

3.Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

4.Қосарлы азаматтық.

5.Азаматтық туралы жалпы түсінік.

6.Адам мен Азаматтың Конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттер жүйесі

7.ҚР-ның азаматтығын алу және азаматтықтан шығу

8.ҚР-дағы Шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайлары

9.Қ.Р. ның азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Жаңа сабақ.

1. Адамның жеке бас бостандығы мен өмірі.

2. Ұждан бостандығы.

3. Адамның намысы мен қадірі

Адамның жеке басының қоғамдағы жағдайы-мемлекеттің даму деңгейін білдіретін көрсеткіш. Қазақстан Республикасының Конституциясында және басқа заңдарында азаматтардың бас бостандығын қамтамасыз етуге ерекше назар аударылған. Егер өзінің өміріне, денсаулығына, қадіріне нұсқан келетін жағдай болса, адам мемлееттік органдардан қорғаныс іздеуге, заң бойынша көмек сұрауға, Президенттің өзіне шағым етуіне құқылы.

Заң адамды біреудің күш көрсетуінен қорғап отырады. Әдетте, мұндай әрекет күш жұмсау немесе күш қолдануды ескерту тәсілімен жүзеге асырылуы мүмкін. Өзінің азаматтық міндетін орындау үстінде, қылмыскерді ұстау немесе оны тәртіп қорғау органдарына тапсыру үшін жұмсаған адам жауапқа тартылмайды.

Азаматтық (жеке) құқықтар

Өмір сүруге құқығы бар Жеке басқа қолсұғылмаушылық құқығы Абыройы мен қадір қасиетін қорғау Ождан бостандығы Тұрғын үйге қолсұғылмаушылық Жүріс тұрыс және тұратын жер таңдау Өз ұлтының тиесілігін белгілеу құқығы Қатыгездіктен азат болу құқығы Отбасылық өмірге қолсұғылмаушылық құқығы Заң тарапынан қорғану құқығы

Сабақты бекіту.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 35. Адамның жеке бас бостандығы мен қадірі.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 36. Саяси құқықтар мен бостандықтар.

Мақсаты:

Білімділік: Азаматтардың саяси құқықтары мен бостандықтары және олардың шектелу жағдайлары туралы оқушылардың білімдерін қалыптастыру;

Дамытушылық: Оқушылардың мектеп табалдырығынан өзінің саяси құқықтарын білумен қатар, талдай алу біліктілігін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушылардың саяси, құқықтық білімділікке тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрақ беру арқылы сұрау.

Адамның жеке бас бостандығы мен өмірі.

Ұждан бостандығы.

Адамның намысы мен қадірі

Азаматтық туралы жалпы түсінік.

Азаматтық.

Қ.Р.конституциясы азаматтық туралы.

Қосарлы азаматтық.

Азаматтық туралы жалпы түсінік.

Адам мен Азаматтың Конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттер жүйесі

ҚР-ның азаматтығын алу және азаматтықтан шығу

ҚР Шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайлары

Қ.Р. азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Жаңа сабақ.

Азаматтардың сайлау және сайлану құқықтары.

Мемлекеттік органдарға қызмет ету құқығы.

Азаматтардың саяси құқығы.

Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша.

Саяси құқықтар

Мемлекетті басқару ісіне қатысу құқығы Бірлестіктерге бірігу, митинг, шеру, демонстрация құқығы еркіндігі құқығы Сайлау және сайлану құқығы Мемлекеттік лауазымдарға тең дәрежеде қол жеткізу құқығы Референдумға қатысу құқығы Сөз бостандығы Өкімет органдары үстінен арыз шағым бере алу және жазу құқығы

Азаматтардың саяси құқықтары мен бостандықтарына азамат пен мемлекет арасындағы қатынастардан туындайтын, азаматтың билікке қатысу жағдайларының айқындалуынан көрініс беретін құқықтар мен бостандықтар жатады.

Мемлекеттің ең маңыздысы өкілетті органдарды құру. Төменнен жоғарыға дейін қалыптасқан өкілдік органдарды құруға азаматтар көбінесе тікелей, кейде жанама қатысады. Қазақстан Республикасында 18 жасқа толған азаматтардың әлеуметтік ерекшеліктеріне қарамастан сайлауға құқығы бар. Азаматтардың саяси құқығына мемлекеттік органдарда қызмет ету мүмкіндігі еркіндігі де жатады. Мемлекеттік қызмет туралы мәселе конституциялық деңгейде алғаш рет көтеріліп отыр. «Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке кіруге құқығы бар. Мемлекеттік қызметші лауазымына кандидатқа қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгілі болады және заңмен белгіленеді» деп көрсетілген Қазақстан Республикасының Конституциясында.

Республика азаматтарының саяси құқықтарының басты бір тобына бейбіт жиналыстарға, митингілерге, шерулерге, ереуілдерге, пикеттерге қатысу бостандығы жатады. Мұндай шаралар азаматтардың белгілі бір саяси, экономикалық және әлеуметтік мақсаттарынан туындап жатады. Мемлекеттік органдар азаматтардың заңды еркі мен бостандығына бөгет жасамауы тиіс. Сонымен қоса, ереуілдерге, шерулер мен жиналыстарға, митингілерге қатысушылар тәртіпсіздікке жол бермеуі керек. Ондай жағдайларға заңға қайшы әрекет ретінде тыйым салынады. Сабақты бекіту.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма: 36. Саяси құқықтар мен бостандықтар.

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: _____________________________________________________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 37. Экономикалық және әлеуметтік құқықтар мен бостандықтар.

Мақсаты:

Білімділік: еңбек қатынастары, меншік ұғымы, кәсіпкерлік, жұмыссыздық кезінде азаматтың қорғалуы туралы оқушылардың білімдерін қалыптастыру:

Дамытушылық: Азаматтардың материалдық қорғалуы, азамат пен мемлекет, азамат пен кәсіпорын аарсындағы қатынастар мамандық алу біліктілігін дамыту:

Тәрбиелік: Оқушылардың құқықтық білімділікке тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрақ беру арқылы сұрау.

1. Азаматтардың сайлау және сайлану құқықтары.

2. Мемлекеттік органдарға қызмет ету құқығы.

3. Азаматтардың саяси құқығы.

4. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша.

5. Адамның жеке бас бостандығы мен өмірі.

6. Ұждан бостандығы.

7. Адамның намысы мен қадірі

8. Азаматтық туралы жалпы түсінік.

9. Азаматтық.

10. Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

11. Қосарлы азаматтық.

12. Азаматтық туралы жалпы түсінік.

13. Адам мен Азаматтың Конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттер жүйесі

14. ҚР-ның азаматтығын алу және азаматтықтан шығу

15. ҚР-дағы Шетелдік азаматтардың құқықтық жағдайлары

16. Қ.Р. ның азаматтығын алу және азаматтығынан шығу.

Жаңа сабақ.

1. Метериалдық қажеттіліктер өтелуінің маңызы

2. Меншік иесінің құқықтары

3. Кәсіпкерлікпен айналысу

4. Еркін еңбек ету құқығы

5. Азаматтардың демалу құқығы

6. Азаматтардың тұрғын үй алу құқығы

7. Азаматтардың денсаулығын сақтау құқығы

8. Азаматтардың білім алуға құқығы

Адамға экономикалық және әлеуметтік құқықтар мен бостандықтар өзінің мүмкіндіктерін материалдық өндіріс және оның өнімдерін пайдалану саласында, сонымен қоса, жеке басының рухани қажетін өтеуі үшін қажет.

Мемлекет қоғамның экономикасын дамытуға мүмкіндік туғызу үшін кәсчіпкерлікті және жекеменшіктің қорлануын қуаттайды, ел азаматтарының басым көпшілігінің меншік иесін болуды қалайды.

Әлеуметтік, экономикалық және мәдени құқықтар

Денсаулық сақтау құқығы Еңбек ету құқығы Тынығу құқығы Әлеуметтік жағынан қамтамасыз ету құқығы Жекеменшік құқығы Мұра иелену құқығы Әлеуметтік қорғау құқығы Өз қабілетімен дүние мүлкін кәсіпкерлік және заң тыйым салмаған басқа да қызмет үшін еркін пайдалану құқығы Білім алу құқығы Ғылыми техникалық және көркем шығармашылық еркіндігі Сабақ беру еркіндігі

Сабақты бекіту.

Ауызша сұрақтар

1	2	3
4	5	6
7	8	9

Үйге тапсырма:

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: _______________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 1

Тақырып: 39. Қазақстан Республикасының Президенті.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға президенттік институт, президенттің мемлекеттік билік жүйесіндегі орны, қызметі , президентті сайлау туралы әңгімелеу.

Дамытушылық: тарихи білімдерін көтеру.

Тәрбиелік: оқушылардың саяси санасын қалыптастыра отырып, білімділікке, жүйелілікке тәрбиелеу;

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрақ беру арқылы сұрау.

Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша.

Адамның жеке бас бостандығы мен өмірі.

Ұждан бостандығы.

Адамның намысы мен қадірі

Азаматтық туралы жалпы түсінік.

Азаматтық.

Қ.Р. сы конституциясы азаматтық туралы.

Қосарлы азаматтық.

Азаматтық туралы жалпы түсінік.

Адам мен Азаматтың Конституциялық құқықтары, бостандықтары мен міндеттер жүйесі

Жаңа сабақ.

1.Қазақстанда президенттік институттың енгізілуі.

2.Президенттің билік органдарымен байланысы

3.Президенттің халықаралық қызмет аясы

4.Президенттің құзыреті

5.Референдум

Қазақстанда президенттік лауазым КСРО-ның ыдырауықарсаңында енгізілді. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1990 жылғы сәуірдегі сессиясының ұйғаруымен Қазақ КСР – і президенті қызметін тағайындау туралы заң қабылданды. Осы заң бойынша президентті Жоғарғы Кеңес сайлауы керек болды.

Президент (латын тілінен аударғанда алда отырған бастаушы деген мағына береді. Заң мемлекеттің жоғары органдары жүйесіндегі президенттің орнын анықтады. Алғашқыда президенттің өкілеттігі біршама шектеулі болды. Жоғарғы кеңес барлық мәселелер бойынша заң қабылдады, президентті қайта сайлай алатын болды. Қазақстан мемлекеттік тәуелсіздігін алғаннан кейінгі кезеңде президенттің өкілеттігі күшейтілді.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы конституциясы елімізді президенттік басқару формасындағы мемлекет деп, Президентті мемлекет басшысы деп жариялады. Дүние жүзі елдерінің көпшілігінде қабылданғандай, біздің Республикамызда да мемлекеттік билік заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөліну ұстанымы негізделіп құрылды.

Сабақты бекіту. Сұрақ-жауап

Үйге тапсырма:

1. 39. Қазақстан Республикасының Президенті.

1. Кестені толтыру

Президенттің билік органдарымен байланысы	Президенттің халықаралық қызмет аясы	Президенттің құзыреті

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.

Бекітемін: _______________________________

Пән мұғалімі: Дзельбаева С.А.

Уақыты: _______________________________

Сынып: 9-А,Ә,Б,В,Г,Ғ,Д,Е,Ж,З

Пәні: Адам.Қоғам.Құқық.

Сағат саны: 2

Тақырып: 40-41. Қазақстан Республикасының Парламенті.

Мақсаты: Парламент және оның құрамы, Сенат және оның құрамы, Қ.Р Парламенті депутатының өкілеттігі, депутаттардың топтарға бірігіп жұмыс жүргізуі, жұмыс тәртібі мен заң жобаларының даярлануы мен қабылдануы туралы оқушылардың білімдерін қалыптастыру; оқушыларды материалды қабылдау, таңдау меңгеру, салыстыру, пікірталастыру, негізгісін ажыраты білу сияқты білім-біліктілігін дамыту.

Сабақтың түрі: өзара белсенділікті арттыру

Сабақтың типі: Білімдерін тексеру.

Сабақтың оқыту әдістері: ой қозғау, сұрақ-жауап, ауызша баяндау.

Сабақтың көрнекілігі: оқулықпен, дидактикалық құралмен жұмыс, Қ.Р Конституциясы, ауызша сұрақтар, әдістемелік нұсқау т.б.

Сабақтың барысы:

а) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, дәрісхана тазалығына назар аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрақ беру арқылы сұрау.

1. Сұрақтар.

1.Қазақстанда президенттік институттың енгізілуі.

2.Президенттің билік органдарымен байланысы

3.Президенттің халықаралық қызмет аясы

4.Президенттің құзыреті

5.Референдум

2.Шытырман диктант.

1. Азаматтың, және, Қазақстан, қасиетті, заңдарын, оларды, әрбір, борышы, Республиканың, мен, құрметтеу, конституциясы, сақтау, орындау.

2. Республикалық, мекемелер, жинау, жергілікті, айналысады, және салық, жұмысымен.

3. Өзінің, байланысты, орындауы, оқып-біліп, азаматтардың, әрқайсысы, атқарып, жұмысына, заңдарды, жүрген, өзіне, тиіс.

4. Қасиетті, табылады, борыш, қорғау, Отан, ең, болып,

Жаңа сабақ.

1.Парламент және оның құрамы.

2.Қазақстан Республикасының Парламенті депутатының өкілеттігі

3.Депутаттардың топтарға бірігіп жұмыс жүргізуі

4.Депутат және сайлаушылар

5.Парламенттің жұмыс тәртібі

6.Заң жобаларының даярлануы және қабылдануы

Қазақстан Республикасының Парламенті – Қазақстан Республикасындағы заң шығару қызметін жүзеге асыратын ең жоғарғы өукілді орган. Ол екі палатадан: Сенат және Мәжілістен тұрады.

Сенат –Қазақстан Республикасы Парламентінің жоғарғы палатасы.

Мәжілістің қазіргі құрамы бір мандатты аумақтық сайлау округтерінің сайланатын 67 депутаттан және партиялық тізім бойынша сайланатын 10 депутаттан тұрады. Мәжіліске жиырма беске толған республика азаматы депутат бола алады.

Парламент депутаты бір мезгілде қатарынан екі палатаның немесе жергілікті өкілді органның депутаты бола алады.

Сабақты бекіту. Сұрақ-жауап

Үйге тапсырма:

1. 40-41. Қазақстан Республикасының Парламенті.

2. Кестені толтыру

Фракция	Депутаттық топ

Бағалау: Сабаққа жақсы қатысып отырған оқушыларды бағалау.