?аза?стар территорриясында?ы ??н тайпалары

Пәні꞉Ежелгі Қаззақстан тарихы Сыныбы꞉ 5

Тақырыбы ꞉Қазақстан территориясыныдағы ғұн тайпалары .

Сабақтың мақсаты:Ғұн атауы,халықтардың ұлы қоныс аударуларындағы ғұндардың рөлі ,ғұн мемлекеттік бірлесігінің қалыптасу тарихы ,шаруашылық өмірі мен тұрмысы туралы білім алады.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстанның саяси қартасы, тарихи тұлғалардың суреттері, сызбалар, нақыл сөздер, ТСО.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Оқу құралын тексеріп түгелдеу

Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

Қазақстан тарихы нешеге бөлінеді?

Сақ тайпалары туралы айтқанда ойымызға не оралады?

Сақ сөзін топтастыру немесе сақтар туралы не білеміз?

Қазақтың арғы ата-тегі

Патшасы-Томирис

Үшке бөлінеді

Алтын адам

Жауынгер халық

Сақтар

Негізгі кәсібі-мал шаруашылығы

Б.з.б. I мыңжылдыұта Қазақстанда мекендеген

Жүйрік атты туралы

Құдыретті еркектер

Геродот зерттеген

Өткен сабақ / Үй тапсырмасы/: Сақтардың қоғамдық құрылысы және идеолиясы.

1. Үй тапсырмасын «Серпілген сауал» стратегиясы бойынша сұрау

1. – оқушыға Сақ қоғамындағы топтар туралы не айтуға болады.

2. – оқушыға Сақ үштігі туралы мәлімет беріндер.

3. Қалған оқушылардың өткен сабақта алған білімдерін тест арқылы тексеру.

№1. Сақтар әлемді қалай бөлді?

А) жерасты, аспан

В) аспан, жерасты, жер

С) аспан әлемі

Д) әлем біртұтас

№2. Аң стилі мазмұны жағынан...

А) дініи-наным сипатында

В) бейнелеу қнері

С) мифологиялық өнер

Д) барлығы дұрыс

Ғұндар

Аттила

Чжи-Чжи

Шаньюй

Таразды салды

Моңғолиядан көшіп келген

№3. Аң стилін неше кезенге бөлуге болады?

А)3 В)2 С)4 Д)7

№4. Жануарлардың өзара үйлесімділігін сақтамай, қозғалмайтын бейнеде кескіндеуі

А) біртіндеп құлдырау кезеңі

В) классиқалық кезең

С) архаиқалыұ кезең

Д) прохорова кезеңі

№5. Алтын адам қайдан табылды?

А) Қаратау жотасы

В) Есік қорғаны

С) Пазырық үйіндісі

Д) Түгіскен, Ұйғарақ қорымдары

Үш нұсқадағы тестің кез-келген жерінен сұрақ қоя отырып қосымша мәлімет алу, нысықтау,

Жаңа сабақ: параграф -9 Ғұндар мемлекеті

«Өткенді білмей-қазіргі жағдайды білу, келешекті болжау қиын» Әл-Фараби

I. Жаңа сабақты бастамас бұрын тақтадағы термин сөздерді болжау.

1. Ой қозғау

Сыма Цянь

Шанькюй

Ұлы Қытай қорғаны

Юэчжилер

II Осы болжамның ішіндегі қайсы сөз бүгінгі тақырыбымызға арқау болады деп ойлайсыздар?

1. Ғұн тайпасы туралы не білеміз?

II. Жаңа сабақтың жоспары:

1. Ежелгі ғұндар мен юэчжилер туралы тарихи деректер

2. Ғұндар мемлекнтінің гүлденуі

3. Ғұндардың көршілерімен қарым қатынас

4. Ғұндар дәне халықтардың қоныс аударуы

1.Б.з.б, 1 мыңж. басында Орталық Азияны мекендеген тайпалар жартылай көшпелі мал шаруашылығы мен айналысып, скифтік мәдениетке көшіп-қонып жүрді.

Қытай тарихнамашысы Сыма Цянь (б.з.б.145-86жж.) Орталық Азияда б.з.б VII-Viғ.ғ. мекендеген «солтүстіктегі кқршілерін» жундер деп атайды.

. Б.з.б Vғ. Жундердің орнына Орталық Азияда көшпелілердің күшті бірлестігі ғұндар мен юэчжилер пайда болды.

Ғұн соққысынан б.з.б. 174 жылдан кейін батысқа кеткен юэчжилер Бактрия жерінде Кушан патшалығын құрады.

Б.з.б. Ivғ. Қытайлар өздерінің қарсыластары арасынан ғұндары алғаш рет атайды.

Б.з.б. III-II ғ Ғұндар24 тайпалар одағынан тұрған Еуразия құрлығындағы бірден-бір ірі үшін «Ұлы Қытай қорғанын» салдырған.

Ғұндар мемлекетінің гүлдену

Мемлекеттің басшысы-тәңірқұты (шаньюй)

Ғұндары Тоуман тәңірқұты биледі. Оның екі әйелінен туған екі тақ мұрагері болды.

Көршілері юэчжилер гүлдену дәуірін бастап өткізіп жатты. Мөдеден құтылуы...

Мөде өз әскерлерін «ысқыратын жебесін» қайда жетсе, сол жаққа атуға бұйырды.

Б.з.б. 209 жыл. Мөде шаньюй биікке келеді.

203-201 ж. Қырғыз тайпасын бағындырды.

Негізгі қарсыласы-Қытай мен юэчжтлер болды.

Қытайдың Хань әулеті биікке келгеннен кейін б.з.б. 200 жылы Өытай императоры ғұндарға өздері соғыс бастады.

Алайда өздері қақпанға түсіп, император қызын ғұн билеушісіне әйелдікке беріп, 40 жыл ғұндармен татулық орнатады.

Мөде тұсында халық саны 300 мыңға жетіп гүлденеді.

2. Мөденің мұрагері Лаушан тұсында ғұн мемлекетінің құдіреті күшейе түсті. .

Бұдан кейінгі Ғұндар тарихы Шығыс Түркістандағы аса бай қалалары үшін Хань империясымен күреске толы болды.

3. Ғүндардың көршілерімен қарым-қатынасы /ДОТ әдісі бойынша/.

III. Ғұндардың юэчжилермен қарым-қатынасы.

Б.з.б. 59ж. ғұндардың өз ішінде бүліктер шығып билікке талас басталады.

Б.з.б.55 ж. Ғұндар екіге бөленеді.

1. Оңтүстік ғұндар- Хуханье қытаймен достасады.

2. солтүстік ғұндар мемлекетін- Чжи-чжи басқарады.

4. Ғұндар және халықтардың орын ауыстыруы

Жалпы ғұндардың шығыстан батысқа қарай жылжуы б.з.б. II ғасырдан басталып, б.з. IV ғасырына дейін созылған.

Тарихта бұл құбылысты «халықтардың ұлы қоныс аударуы» деп атайды.

Сабақты бекіту:

«Бетпе-бет»

Оқушылардың өздері «Бетпе-бет» жүргізеді.

Сұрақтары бүгінгі өткен материалдардан қояды.

Оқушыларды бағалау:

Үйге тапсырмасы: Ғұндар мемлекеті.