Саба?ты? ма?саты: XVIII-?асырда?ы ?аза?станны? Ресейге ?осылуы, себептері, тарихи ма?ыздылы?ы ж?не ?білхайыр ханны? ханды?, дипломатиялы? шеберлігі туралы т?сіндіру,жан-жа?ты ма?л?мат беру.
Саба?ты? міндеттері:
Білімділік: ?аза?стан мен Ресейді? тарихи байланысы ж?не ?аза?станны? Ресейге ?осылуы жайында о?ушылар?а ма?л?мат бере отырып, Ресей империясыны? ?аза? елін отарлау саясаты жайында а?параттандыру.
Дамытушылы?: ?аза?станны? Ресейге ?осылуына, Ресей империясыны? ?аза?станды отарлау саясатына тарихи т?р?ыда ба?а беруге ж?не тарихи ма?ызыны? жа?сы жа?ы мен кемшіліктерін аны?тай білуге да?дыландыру, есте са?тау ?абілетерін дамыту.
Т?рбиелік: ?з еліні? тарихын ??рметтеуге, досты? пен адамгершілік асыл ?асиеттерді ба?алай білуге т?рбиелеу
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, баяндау, топты? ж?мыс.
П?н аралы? байланыс: география, орыс тілі
Саба?ты? к?рнекілігі: ?аза?стан ж?не Ресейді? саяси картасы, Абылай, ?біл?айыр хандарды? суреті, видео к?рсету.
Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і. Психологиялы? кезе?.
II. ?й ж?мысы.
2.1 О?ушыларды ?й тапсырмасы бойынша 3 топ?а б?лу.
1. топ ?аза? хандары
2. топ ?аза? билері
3. топ ?аза? батырлары
?аза? хандары ?аза? билері ?аза? батырлары
?аза? ханды?ы е? жо?ар?ы мемлекет билеушісі – хан бол?ан. Ханды?ты? сол жерді мекендейтін хал?ы ж?не к?шпелі ?онатын жері бол?ан. Хан билігі атадан бала?а м?ра ретінде ?ал?ан.
Батыр-ерж?рек, батыл, ?а?арман жауынгер деген ма?ынаны білдіреді. Батыр болу ?шін шай?астарда «ерж?рек», «тап?ырлык» к?рсетумен ?атар, со?ыс т?сілін жетік ме?герген,
ерекше жеке ерлік к?рсеткен адамды ата?ан.
Би-казак ханды?ында?ы аса к?рметті атакты? бірі. Билер сот билігі кызметіні? білгірлері болатын. Би-ру-тайпаларды баскарды. Ол хан та?ына сайлана алатын бол?ан.
2.2 О?ушылар?а ?й тапсырмасы бойынша ой-?оз?ау с?ра?тарын ?ою.
Ой-?оз?ау с?ра?тары ар?ылы ?й тапсырмасын ?орытындылап, жауаптарына ба?алау жасап ?ту.
?й тапсырмасын ?орытындылауда е? алдымен жо??ар шап?ыншылы?ыны? ?аза?стан?а тигізген зардабы, елі мен жерін ?ор?ауда?ы батырларды? алатын орны, ерлігі жайында ?ыс?аша а?парат беру.
а) ?азіргі ?аза?стан мен Ресей арасында ?андай байланыс бар?
?) Ресей елі туралы не білесі?дер?
Б?л с?ра?тар ар?ылы о?ушыларды жа?а та?ырып?а дайындаймын. Атал?ан екі с?ра?ка ?з ойларын еркін т?рде айта алады. ?аза?стан мен Ресей арасында?ы ?азіргі байланысты? т?п-тамыры тере?де жат?анын айтып жа?а та?ырыпты т?сіндіремін.
Топтар?а т?мендегідей с?ра?тар бойынша то?таламын.
1. ?біл?айыр ханны? Ресей боданды?ын мойындауыны? себептері.
2. Ресей боданды?ын мойындау барысы.
3. Ресей империясыны? ?аза? жерін біртіндеп отарлай бастауы.
1. Осы с?ра?тар бойынша о?ушылар?а видео-к?рініс бойынша т?сініктеме беру.
XVIII ?асырды? басында ?аза? еліні? жа?дайы к?рт ?иындай т?седі. Шы?ыста?ы Жо??ар мемлекеті тарапынан ?лкен ?ауіп т?нді. ?аза?ты? ш?райлы жерін тартып алып, хал?ын ба?ынышты етуді к?здеген жо??ар ?о?тайшылары мен феодалдары ?аза? жерін жиі шабуылдап ауыр зардап ?келді.
Осыдан кейін Ресей империясыны? ?аза? жерін отарлауына жол ашылады. Е? алдымен Ресей ?кіметі ?аза? жеріне ?аптатып ?скери бекіністерді т?р?ыза бастайды. М?ндай бекіністер Жайы?, Ертіс, Есіл езендеріні? бойына к?птеп салынады. Осы жерде мысал келтіре кетуге болады.
Бекіністер:Орынбор, Семей, ?скемен, Кереку, Ж?міш, Железин, Б??тырма, ?ызылжар, Омск т.б.
?аза?тар к?птеген ш?райлы жерлерінен айырылады. Ертіс, Жайы? ?зендеріні? о? жа?алауына ?аза?тарды? мал жаюына тыйым салынады.
Картадан атал?ан ?зендерді, бекіністерді к?рсету керек.
2. Жоспар бойынша ?білкайыр хан туралы сурет бойынша т?сініктеме беру.?біл?айыр хан.
Шы??ысханны? т??ымы, Кіші ж?зді? ханы, белгілі мемлекет ?айраткері. Бір кездері жо??арлар?а ?арсы со?ыста ?аза? ?скерлеріні? ?олбасшысы бол?ан. XVIII ?асырды? басында?ы ?аза? еліні? ?иын жа?дайы, жо??ар шап?ыншылы?ы, билік ?шін к?рес ?білкайыр ханды Ресей еліне сенім артуына итермелейді. ?білкайыр ?аза? тарихында?ы белгілі ?о?ам ?айраткері. ?аза?стан Республикасы ал?аш ?зіні? т?л те?гесін шы?ар?анда 50 те?гелік банкнотты? бетіне ?біл?айыр ханны? суретін салады.
III. ?орытынды кезе?.
О?ушыларды? топ бойынша ж?мысын ?орытындылау ма?сатында ша?ын ой-?орыту ж?мысын ?ткізу.
Просмотр содержимого документа
«?аза?стан ж?не Ресей. ?аза?-жо??ар со?ысы. »
Пән: Қазақстан тарихы Сынып: 5
Сабақтың тақырыбы: §32. Қазақстан және Ресей. Қазақ-жоңғар соғысы.
Сабақтың мақсаты: XVIII-ғасырдағы Қазақстанның Ресейге қосылуы, себептері, тарихи маңыздылығы және Әбілхайыр ханның хандық, дипломатиялық шеберлігі туралы түсіндіру,
жан-жақты мағлұмат беру.
Сабақтың міндеттері:
Білімділік: Қазақстан мен Ресейдің тарихи байланысы және Қазақстанның Ресейге қосылуы жайында оқушыларға мағлұмат бере отырып, Ресей империясының Қазақ елін отарлау саясаты жайында ақпараттандыру.
Дамытушылық: Қазақстанның Ресейге қосылуына, Ресей империясының Қазақстанды отарлау саясатына тарихи тұрғыда баға беруге және тарихи маңызының жақсы жағы мен кемшіліктерін анықтай білуге дағдыландыру, есте сақтау қабілетерін дамыту.
Тәрбиелік: Өз елінің тарихын құрметтеуге, достық пен адамгершілік асыл қасиеттерді бағалай білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі:аралас сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, баяндау, топтық жұмыс.
Пән аралық байланыс: география, орыс тілі
Сабақтық көрнекілігі: Қазақстан және Ресейдің саяси картасы, Абылай, Әбілқайыр хандардың суреті, видео көрсету.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық кезең.
II. Үй жұмысы.
2.1 Оқушыларды үй тапсырмасы бойынша 3 топқа бөлу.
1. топ Қазақ хандары
2. топ Қазақ билері
3. топ Қазақ батырлары
Қазақ хандары Қазақ билері Қазақ батырлары
Батыр-ержүрек, батыл, қаһарман жауынгер деген мағынаны білдіреді. Батыр болу үшін шайқастарда «ержүрек», «тапқырлык» көрсетумен қатар, соғыс тәсілін жетік меңгерген,
ерекше жеке ерлік көрсеткен адамды атаған.
Би-казак хандығындағы аса кұрметті атактың бірі. Билер сот билігі кызметінің білгірлері болатын. Би-ру-тайпаларды баскарды. Ол хан тағына сайлана алатын болған.
Қазақ хандығы ең жоғарғы мемлекет билеушісі – хан болған. Хандықтың сол жерді мекендейтін халқы және көшпелі қонатын жері болған. Хан билігі атадан балаға мұра ретінде қалған.
2.2 Оқушыларға үй тапсырмасы бойынша ой-қозғау сұрақтарын қою.
1. Қазақтың қандай хандарын білесіңдер ? Хандық билік кімге беріліп отырған ?
2. Билер дегеніміз кімдер? Қазақ елінің қандай билерін білесіңдер?
3. Наурызбай, Баян, Малайсары, Бөгенбай батырлардың қандай ерліктерін білесіңдер?
Ой-қозғау сұрақтары арқылы үй тапсырмасын қорытындылап, жауаптарына бағалау жасап өту.
Үй тапсырмасын қорытындылауда ең алдымен жоңғар шапқыншылығының Қазақстанға тигізген зардабы, елі мен жерін қорғаудағы батырлардың алатын орны, ерлігі жайында қысқаша ақпарат беру.
III. Жаңа сабақ. Сабақтың жоспары:
1. Қазақстанның Ресейге қосылу барысы.
2. Әбілкайыр хан.
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын оқушыларға ой-шақыру сұрақтары қойылады.
а) Қазіргі Қазақстан мен Ресей арасында қандай байланыс бар?
ә) Ресей елі туралы не білесіңдер?
Бұл сұрақтар арқылы оқушыларды жаңа тақырыпқа дайындаймын. Аталған екі сұрақка өз ойларын еркін түрде айта алады. Қазақстан мен Ресей арасындағы қазіргі байланыстың түп-тамыры тереңде жатқанын айтып жаңа тақырыпты түсіндіремін.
Топтарға төмендегідей сұрақтар бойынша тоқталамын.
1. Әбілқайыр ханның Ресей бодандығын мойындауының себептері.
2. Ресей бодандығын мойындау барысы.
3. Ресей империясының қазақ жерін біртіндеп отарлай бастауы.
1. Осы сұрақтар бойынша оқушыларға видео-көрініс бойынша түсініктеме беру.
XVIII ғасырдың басында қазақ елінің жағдайы күрт қиындай түседі. Шығыстағы Жоңғар мемлекеті тарапынан үлкен қауіп төнді. Қазақтың шұрайлы жерін тартып алып, халқын бағынышты етуді көздеген жоңғар қоңтайшылары мен феодалдары қазақ жерін жиі шабуылдап ауыр зардап әкелді.
Осыдан кейін Ресей империясының Қазақ жерін отарлауына жол ашылады. Ең алдымен Ресей өкіметі қазақ жеріне қаптатып әскери бекіністерді тұрғыза бастайды. Мұндай бекіністер Жайық, Ертіс, Есіл езендерінің бойына көптеп салынады. Осы жерде мысал келтіре кетуге болады.
Бекіністер:Орынбор, Семей, Өскемен, Кереку, Жәміш, Железин, Бұқтырма, Қызылжар, Омск т.б.
Қазақтар көптеген шұрайлы жерлерінен айырылады. Ертіс, Жайық өзендерінің оң жағалауына қазақтардың мал жаюына тыйым салынады.
Картадан аталған өзендерді, бекіністерді көрсету керек.
2. Жоспар бойынша Әбілкайыр хан туралы сурет бойынша түсініктеме беру.Әбілқайыр хан.
Шыңғысханның тұқымы, Кіші жүздің ханы, белгілі мемлекет қайраткері. Бір кездері жоңғарларға қарсы соғыста Қазақ әскерлерінің қолбасшысы болған. XVIII ғасырдың басындағы қазақ елінің қиын жағдайы, жоңғар шапқыншылығы, билік үшін күрес Әбілкайыр ханды Ресей еліне сенім артуына итермелейді. Әбілкайыр қазақ тарихындағы белгілі қоғам қайраткері. Қазақстан Республикасы алғаш өзінің төл теңгесін шығарғанда 50 теңгелік банкноттың бетіне Әбілқайыр ханның суретін салады.
III. Қорытынды кезең.
Оқушылардың топ бойынша жұмысын қорытындылау мақсатында шағын ой-қорыту жұмысын өткізу.
I-«А» тобы — Қазақстанның Ресейге қосылуының жағымды жағын сипаттау. Сызба арқылы дәлелдеу.
II-«Ә» тобы - Қазақстанның Ресейге қосылуының кері әсерін әңгімелеу. Сызба арқылы дәлелдеу.
III-«Б» тобы- Ресей империясының Қазақстанды отарлау саясатына тоқталу. Сызба арқылы дәлелдеу
IV. Үй тапсырмасы. § 32 оқу және мынадай сұрақтар арқылы жобалау жұмысын жасап келуге тапсырма беру.
Сұрақтар:
1. Әбілқайыр хан неліктен Ресей бодандығын мойындады?
2. Ресей империясының Қазақстанды өз бодандығына тезірек қабылдауының басты себебі неде?
3. Ресей империясы қазақ жеріне әскери бекіністерді не мақсатта салды?
тақырыпты қысқаша қорытындылаймын.
V. Бағалау. Бағалау парағы арқылы әр топ бірін-бірі бағалайды.
