?алалы? м?дениетті? дамуы.

Орта ?асырларда?ы ?аза?стан тарихы 7 – сынып _______________________

Та?ырыбы: ?алалы? м?дениетті? дамуы.

Білімділік ма?саты; ?аза?стан территориясында?ы ?алалар. ?ол?нер мен сауда айналымыны? ?ркендеуі. Орта ?асырда м?дениет ж?не ?ркениет орталы?ы болды. С?улет ?неріні? к?ркем туындылары дамыды, ?нер, ?ылым ?айраткерлері шы?ты. Олар д?ние ж?зіне ?йгілі адамдар болды. ?ай кезе?де де, ?о?амымызды? экономикалы?-?леуметтік дамуына зор р?л ат?арды, осы м?ліметтер туралы ма?л?мат беру.

Дамытушылы? ма?саты; Логикалы? с?ра?тар беру ж?не ?о?амны? кезе?дерін салыстырмалы жолмен ерекшеліктерін айыра білуге ?йрету.

Т?рбиелік ма?саты; ?алаларды? экономикалы? жа?ынан ?сіп ?ркендеуі, ?лтымызды? ?алыптасуына, хал?ымыды? м?дениетіні? ?ркендеуіне тарихи р?л ат?аратынын т?сінсе, ?о?ам дамуында?ы ?алаларды? ма?ызын о?ушы ба?алауды ?йренеді.

Саба?ты? т?рі:

Аралас саба?. Стандартты емес.

Саба?ты? ?діс-т?сілдері;

Аралас ?дістер, баяндау, с?ра?-жауап, ойын практикалы?, к?рнекілік.

Саба?ты? к?рнекілігі:

Карта «Орта ?асырларда?ы ?аза?стан картасы», кестелер. Тірек схемалары.

Дидактикалы? материалдар: Негізгі ??ымдар (та?та?а) с?з тізбек, логикалы? (ж?мба?) с?ра?тар. Орта ?асырларда?ы мазарлар суреті, ?осымша деректер, ?дебиеттер.

П?наралы? ж?не ?мірмен байланыс: География ХХ ?асыр ая?ында?ы ?аза?стан ?алалары. Мерзімді басылым.

К?мекші ?дебиеттер: ?аза?стан энциклопедиясы, тарихи деректер.

Саба?ты? барысы

І. ?йымдастыру б?лімі: О?ушылармен амандасу, т?гендеу, саба??а ба?ыт беру.

ІІ. ?ткен та?ырыпты еске т?сіру, ?й тапсырмасын тексеру:

ІІІ. Жа?а саба?ты? жоспары.

1. Жалпы т?сінік.

2. Орта ?асырлы? ?алаларды? пайда болуы мен дамуы.

А) ?ол?нерді? ?ркендеуі.

?) Сауда ?атынастарыны? ?ркендеуі.

Б) Орта ?асырлы? ?алаларды? к?беюі.

3. ?алаларда?ы м?дени ??рылымдар, ескерткіштер ша?арлар?а к?рік беруші.

А) Архитектуралы? ?имараттар.

?) ?алаларды? тарихи ма?ызы.

4. ?орытынды.

І?. Жа?а білімді ме?герту:

Саба?ты? барысы: Кіріспе.

1. ?аза?стан Республикасында ?андай ?алаларда болды?дар, ?андай ?алаларды? атын білесі?дер?

а) Орта ?асыр ?алаларына ?иялмен, тарихи деректермен саяхат

Е?бек б?лінісі

?аланы? пайда болуы

Сауда

?) Орта ?асырлы? ?алаларды? пайда болуына 2-ші тарихи е?бек б?лінісіні? ?сері болды. Я?ни егіншілік к?сібінен ?ол?нер к?сібі б?лініп шы?ты. ?зіні? ?ндірген тауарын сатып, айырбастап ?мір с?ретін ?ол?нершілер мен сауда-сатты? жасап ж?ретін саудагерлер пайда болды. Б?л жерде сауданын дамуы ?алаларды? ?ркендеуіне о? ы?пал етті.

?ол?нер Орта ?асырлы? ?алаларды?

ерекшелігі

- Цитадель – (ішкі ша?ар)

Мал шаруашылы?ы - Шахристан – (?ызметкерлер)

- Рабат – (жалпы халы?)

- ?ор?ан – (жаудан ?ор?ану)

Егін шаруашылы?ы

Ц Орталы? б?лігінде ?ала ?кімі бай а?

а) ішкі сауда с?йектер

?) сырт?ы сауда

Шы?ыс кірпіштен салын?ан. Ке? б?лмелер, ванналар, бассейндер

моншасы шомылатын залдары бол?ан, іші фрескалармен ?шекейленген.

Алматыда

Архитектура: (Жамбыл ?аласы жанында?ы Айша-бибі мавзолейі.) Ою-?рнегімен, архитектуралы? ?семдігімен ерекшеленді. К?йдірілген ?ыз?ылт кірпіштен, сары кірпішпен ?аптал?ан)

Бабаша ?атын мавзолейі Тараз ?аласында

?арахан мавзолейі

Сырлытам мавзолейі Сырдарияны? т?менгі а?ысында

Талхатан мавзолейі Т?ркістанда

Ахмет Яссауи мавзолейі

С?здік ж?мыстарын д?птерлеріне жаздыру

1. Архитектура – ?имарат

2. Фреска – саз балшы?ты? ?стіне кепей сурет салу

3. Мавзолей – кесене

4. ?ыш – саз балшы?ты илеп, ысты? отта пісіру

5. Керуен жолы – сауда жолы

6. Ша?ар – ?ала

Салыстырмалы схем: ?алалар.

Б?гінгі

Орта ?асыр

Т?ркістан
Ташкент
Тараз
Сарайшы?
Сайрам

Яссы
Шаш
Тараз
Сарайшы?
Исфиджаб

Пысы?тау с?ра?тары:

1. ?алаларды? пайда болуы мен ?ркендеуіне ?андай тарихи о?и?алар ?сер етті?

2. Орта ?асырлы? ?алаларды кім картадан к?рсетеді?

3. Орта ?асырлы? с?улет ?неріні? ескерткіштерін ата?

С?з ж?мба?:

С?зж?мба? бойынша ?аза?станда?ы е? к?не ?ала Шаб?ар – Яссы – Т?ркістан ?аласы шы?ады. Б?л ?ала ?асырлар то?ысында, ?шінші мы? жылды?ты? алдында 1500 жылды?ын тойлады. М?сылман елдеріні? Кіші Меккесі атан?ан ?ала. Сидней олимпиадасыны? чемпионы, ??йры?ты ж?лдыздай жар? етіп 20 жасында ?мірден ?ткен Бекзат Сейілхан?лы Саттархановты? ту?ан ?аласы. Т?ркі тілдес халы?тарды? с?йікті ?аласы.

?орытындылау:

1. ХІ?-Х? ?. орта ?асырлы? ?алаларды? ?а?ырап бос ?алуына «Жібек жолы» Сауда айналымыны? саяси-экономикалы? ма?ызын жоюдан болып отыр. Тауар ?ндіруде Англия, Батыс Еуропа елдері ?стемдік етті. Те?із ар?ылы сауда жасады.

2. Е?бек б?лінісі ая?талмады.

?ол?нер

Шеберханалар

Цех

Мануфактура

Ірі ?ндіріс + зауыт, фабрика

Логикалы? с?ра?тар:

1. Атырау мен Алматы арасында ?андай к?ліктермен бару?а болады? Жауабы: ?ша?, поезд, авток?лік.

2. Отырар мен ?ойлы? ?аласыны? арасына ?андай к?лікпен жеткен? Жауабы: т?йе.

3. ?азіргі ?алаларды? сыртына неге ?ор?ан салмайды? Жауабы: бейбіт заманда ?мір с?реміз.

?. Бекіту: Та?ырып со?ында?ы тапсырмалар мен с?ра?тар ар?ылы.

?І. Ба?алау.

?ІІ. ?й тапсырмасы: М?тінді о?ып, мазм?ндарын айту.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?алалы? м?дениетті? дамуы. »

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы 7 – сынып _______________________

Тақырыбы: Қалалық мәдениеттің дамуы.

Білімділік мақсаты; Қазақстан территориясындағы қалалар. Қолөнер мен сауда айналымының өркендеуі. Орта ғасырда мәдениет және өркениет орталығы болды. Сәулет өнерінің көркем туындылары дамыды, өнер, ғылым қайраткерлері шықты. Олар дүние жүзіне әйгілі адамдар болды. Қай кезеңде де, қоғамымыздың экономикалық-әлеуметтік дамуына зор рөл атқарды, осы мәліметтер туралы мағлұмат беру.

Дамытушылық мақсаты; Логикалық сұрақтар беру және қоғамның кезеңдерін салыстырмалы жолмен ерекшеліктерін айыра білуге үйрету.

Тәрбиелік мақсаты; Қалалардың экономикалық жағынан өсіп өркендеуі, ұлтымыздың қалыптасуына, халқымыдың мәдениетінің өркендеуіне тарихи рөл атқаратынын түсінсе, қоғам дамуындағы қалалардың маңызын оқушы бағалауды үйренеді.

Сабақтың түрі:

Аралас сабақ. Стандартты емес.

Сабақтың әдіс-тәсілдері;

Аралас әдістер, баяндау, сұрақ-жауап, ойын практикалық, көрнекілік.

Сабақтың көрнекілігі:

Карта «Орта ғасырлардағы Қазақстан картасы», кестелер. Тірек схемалары.

Дидактикалық материалдар: Негізгі ұғымдар (тақтаға) сөз тізбек, логикалық (жұмбақ) сұрақтар. Орта ғасырлардағы мазарлар суреті, қосымша деректер, әдебиеттер.

Пәнаралық және өмірмен байланыс: География ХХ ғасыр аяғындағы Қазақстан қалалары. Мерзімді басылым.

Көмекші әдебиеттер: Қазақстан энциклопедиясы, тарихи деректер.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру бөлімі: Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа бағыт беру.

ІІ. Өткен тақырыпты еске түсіру, үй тапсырмасын тексеру:

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары.

1. Жалпы түсінік.

2. Орта ғасырлық қалалардың пайда болуы мен дамуы.

А) Қолөнердің өркендеуі.

Ә) Сауда қатынастарының өркендеуі.

Б) Орта ғасырлық қалалардың көбеюі.

3. Қалалардағы мәдени құрылымдар, ескерткіштер шаҺарларға көрік беруші.

А) Архитектуралық ғимараттар.

Ә) Қалалардың тарихи маңызы.

4. Қорытынды.

ІҮ. Жаңа білімді меңгерту:

Сабақтың барысы: Кіріспе.

1. Қазақстан Республикасында қандай қалаларда болдыңдар, қандай қалалардың атын білесіңдер?

а) Орта ғасыр қалаларына қиялмен, тарихи деректермен саяхат

Еңбек бөлінісі

Қаланың пайда болуы

Сауда

ә) Орта ғасырлық қалалардың пайда болуына 2-ші тарихи еңбек бөлінісінің әсері болды. Яғни егіншілік кәсібінен қолөнер кәсібі бөлініп шықты. Өзінің өндірген тауарын сатып, айырбастап өмір сүретін қолөнершілер мен сауда-саттық жасап жүретін саудагерлер пайда болды. Бұл жерде сауданын дамуы қалалардың өркендеуіне оң ықпал етті.

Қолөнер Орта ғасырлық қалалардың

ерекшелігі

- Цитадель – (ішкі шаҺар)

Мал шаруашылығы - Шахристан – (қызметкерлер)

- Рабат – (жалпы халық)

- Қорған – (жаудан қорғану)

Егін шаруашылығы

Ц Орталық бөлігінде қала әкімі бай ақ

а) ішкі сауда сүйектер

ә) сыртқы сауда Ш Қызметшілер, саудагерлер

Қытай Р Қолөнершілер, кедейлер
Шығыс Түркістан
Византия
Русь
Орта, Кіші Азия

Қазақстан территориясындағы ортғасырлық қалалар.

Картамен «керуен жолы» арқылы саяхат жасай отырып, қалаларға тоқтау.

«Жібек жолы» 1. Исфиджаб 7. Екі оғыз 13. Баба ата сауда жолы болды 2. Отырар 8. Баласағұн 14. Құлан

3. Яссы 9. Мерке 15. Талхиз

(Түркістан) 10. Созақ 16. Орда

4. Сығанақ 11. Янгикент 17. Үргеніш

5. Тараз. 12. Суяб

6. Қойлық

Исфиждаб – Х-ХІІ ғасырда сауда орталығы есебінде тез өсті.

а) мата тоқылды

ә) қару жарақ

б) мыс пен темірден әр түрлі бұйымдар жасалды

Сауда жасады басқа қалаларға жіберді

Мәуелі, саялы ағаш көп суы мол, бау-бақшасы гүлденген көркем шаҺар болды

Зерттеушілер: Шымкент қаласынан 12 км қазіргі Сайрам селосының орнында болған дейді.

Отырар – атақты ірі шаҺар болды 200 га жерді алды. Х-ХІІ ғасырда кең қанат жайып өсті. Бекінісі мықты болды.

Тараз – саяси экономикалық және мәдени орталық болды.

Араб саяхатшысы Әл-Макдиси

Батыс пен Шығысты жалғастырған сауда жолының үстінде

жатты

Сарайшық - өз өлкеміздегі көне шаҺар. Атырау қаласының терістігінде Жайық жағасында бой көтеріп, тоғыз ғасыр бұрын іргесі қаланған. Алтын Орда мемлекетінің астанасы Еуразияны жалғасытырған керуен жолының бойында орналасып, аса зор сауда-саттық қызмет атқарған

3. Қаланы кқріктендіру. Арнайы жасалған қыш құбырлармен қаладағы үйлерге су жеткізген. Мысалы Отырарда табылған шаҺарларда жер асты өтпе жолдары салынып, қыш құбырлар төселді. Су келетін, ағып кететін жолдары болды.

Алматыда музейде

Тараз шаҺарында Х-ХІ ғасырда су құбырмен жабдықталғанын қазба жұмыстары дәлелдеп отыр. Қысым түсіп, суды айдау Талас өзені бойына биік мұнараы су қоймасы салынған. Әр үйге жүргізілген құбыр желісі арқылы жеткізіп отырған.

Монша – - арнайы көпшілікке арналған Тараз қаласында, монша күйген

Шығыс кірпіштен салынған. Кең бөлмелер, ванналар, бассейндер

моншасы шомылатын залдары болған, іші фрескалармен әшекейленген.

Алматыда

Архитектура: (Жамбыл қаласы жанындағы Айша-бибі мавзолейі.) Ою-өрнегімен, архитектуралық әсемдігімен ерекшеленді. Күйдірілген қызғылт кірпіштен, сары кірпішпен қапталған)

Бабаша қатын мавзолейі Тараз қаласында

Қарахан мавзолейі

Сырлытам мавзолейі Сырдарияның төменгі ағысында

Талхатан мавзолейі Түркістанда

Ахмет Яссауи мавзолейі

Сөздік жұмыстарын дәптерлеріне жаздыру

1. Архитектура – ғимарат

2. Фреска – саз балшықтың үстіне кепей сурет салу

3. Мавзолей – кесене

4. Қыш – саз балшықты илеп, ыстық отта пісіру

5. Керуен жолы – сауда жолы

6. ШаҺар – қала

Салыстырмалы схем: Қалалар.

Бүгінгі	Орта ғасыр
Түркістан Ташкент Тараз Сарайшық Сайрам	Яссы Шаш Тараз Сарайшық Исфиджаб

Пысықтау сұрақтары:

1. Қалалардың пайда болуы мен өркендеуіне қандай тарихи оқиғалар әсер етті?

2. Орта ғасырлық қалаларды кім картадан көрсетеді?

3. Орта ғасырлық сәулет өнерінің ескерткіштерін ата?

Сөз жұмбақ:

Сөзжұмбақ бойынша Қазақстандағы ең көне қала Шабғар – Яссы – Түркістан қаласы шығады. Бұл қала ғасырлар тоғысында, Үшінші мың жылдықтың алдында 1500 жылдығын тойлады. Мұсылман елдерінің Кіші Меккесі атанған қала. Сидней олимпиадасының чемпионы, құйрықты жұлдыздай жарқ етіп 20 жасында өмірден өткен Бекзат Сейілханұлы Саттархановтың туған қаласы. Түркі тілдес халықтардың сүйікті қаласы.

Қорытындылау:

1. ХІҮ-ХҮ ғ. орта ғасырлық қалалардың қаңырап бос қалуына «Жібек жолы» Сауда айналымының саяси-экономикалық маңызын жоюдан болып отыр. Тауар өндіруде Англия, Батыс Еуропа елдері үстемдік етті. Теңіз арқылы сауда жасады.

2. Еңбек бөлінісі аяқталмады.

Қолөнер

Шеберханалар

Цех

Мануфактура

Ірі өндіріс + зауыт, фабрика

Логикалық сұрақтар:

1. Атырау мен Алматы арасында қандай көліктермен баруға болады? Жауабы: ұшақ, поезд, автокөлік.

2. Отырар мен Қойлық қаласының арасына қандай көлікпен жеткен? Жауабы: түйе.

3. Қазіргі қалалардың сыртына неге қорған салмайды? Жауабы: бейбіт заманда өмір сүреміз.

Ү. Бекіту: Тақырып соңындағы тапсырмалар мен сұрақтар арқылы.

ҮІ. Бағалау.