Саба?ты? та?ырыбы: §32. ?аза?стан ж?не Ресей.
Саба?ты? ма?саты:
- Білімділік: ?аза?стан мен Ресейді? тарихи байланысы ж?не ?аза?станны? Ресейге ?осылуы жайында о?ушылар?а ма?л?мат беру, Ресей империясыны? ?аза? елін отарлау саясаты жайында т?сіндіру.
- Дамытушылы?: ?аза?станны? Ресейге ?осылуына, Ресей империясыны? ?аза?станды отарлау саясатына тарихи т?р?ыда ба?а беру ж?не тарихи ма?ызын, жа?сы жа?ы мен кемшіліктерін аны?тай білу да?дыларын ?алыптастыру.
- Т?рбиелік: досты??а, ?з еліні? тарихын ??рметтеуге т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас.
Саба?ты? ?дісі: ??гіме, баяндау.
П?н аралы? байланыс: география, орыс тілі
Саба?ты? к?рнекілігі: ?аза?стан ж?не Ресейді? саяси картасы, Абылай, ?біл?айыр хандарды? суреті.
Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і.
II. ?й тапсырмасын с?рау.
Екі о?ушы?а ?йде жаз?ан ??гімесін о?ытамын. Содан о?ы?ан параграфты тексеру ма?сатында т?мендегідей с?ра?тар ?оямын
1. Жо??ар мемлекеті туралы не білесі??
2. Жо??арларды? ?аза? жеріне шап?ыншылы? жасауыны? басты себебі неде?
3. «Елім-ай» ?ніні? ма?ынасы туралы айт.
4. Б?генбай батырды? ?аза? жерін жо??арлардан ?ор?ауда ?оскан ?лесі жайлы не білесі??
5. ?абанбайды? шын аты кім? Оны неліктен «Нарбала», «Дарабоз» деп ата?ан?
6. Наурызбай, Баян, Малайсары, Б?генбай батырларды? ?андай ерліктерін білесі?дер?
Б?дан кейін ?ыскаша ?й тапсырмасын ?орытындылайды.
?й тапсырмасын ?орытындылауда е? алдымен жо??ар шап?ыншылы?ыны? ?аза?стан?а тигізген зардабы, елі мен жерін ?ор?ауда?ы батырларды? алатын орны, ерлігі жайында айтамын
III. Жа?а саба?.
Та?ырып та?та?а жазылады.
Саба?ты? жоспар:
1. ?аза?станны? Ресейге ?осылу барысы.
2. ?білкайыр хан.
Саба?ты т?сіндірмес б?рын о?ушылар?а мынадай с?ра?тар ?оямын
а) ?азіргі ?аза?стан мен Ресей арасында ?андай байланыс бар?
?) Ресей елі туралы не білесі?дер?
Б?л с?ра?тар ар?ылы о?ушыларды жа?а та?ырыпка дайындаймын. Атал?ан екі с?ра?ка ?з ойларын айта алады. ?аза?стан мен Ресей арасында?ы ?азіргі байланысты? т?п-тамыры тере?де жат?анын айтып жа?а та?ырыпты т?сіндіремін.
Т?мендегідей с?ра?тар?а то?таламын.
1. ?біл?айыр ханны? Ресей боданды?ын мойындауыны? себептері.
2. Ресей боданды?ын мойындау барысы.
3. Ресей империясыны? ?аза? жерін біртіндеп отарлай бастауы.
Осы с?ра?тар бойынша о?ушылар?а он минуттай уа?ыт т?сінік беремін.
XVIII ?асырды? басында ?аза? еліні? жа?дайы к?рт ?иындай т?седі. Шы?ыста?ы Жо??ар мемлекеті тарапынан ?лкен ?ауіп т?нді. ?аза?ты? ш?райлы жерін тартып алып, хал?ын ба?ынышты етуді к?здеген жо??ар ?о?тайшылары мен феодалдары ?аза? жерін жиі шабуылдап ауыр зардап ?келді.
Осыдан кейін Ресей империясыны? ?аза? жерін отарлауына жол ашылады. Е? алдымен Ресей ?кіметі ?аза? жеріне ?аптатып ?скери бекіністерді т?р?ыза бастайды. М?ндай бекіністер Жайы?, Ертіс, Есіл езендеріні? бойына к?птеп салынады.
Осы жерде мысал келтіре кетуге болады.
Бекіністер: Орынбор, Семей, ?скемен, Кереку, Ж?міш, Железин, Б??тырма, ?ызылжар, Орск т.б.
?аза?тар к?птеген ш?райлы жерлерінен айырылады. Ертіс, Жайы? ?зендеріні? о? жа?алауына ?аза?тарды? мал жаюына тыйым салынады.
Картадан атал?ан ?зендерді, бекіністерді к?рсету керек.
Жоспар бойынша ?білкайыр хан туралы т?сіндіреді.
?біл?айыр хан.
Шы??ысханны? т??ымы, Кіші ж?зді? ханы, белгілі мемлекет ?айраткері. Бір кездері жо??арлар?а ?арсы со?ыста ?аза? ?скерлеріні? ?олбасшысы бол?ан. XVIII ?асырды? басында?ы ?аза? еліні? ?иын жа?дайы, жо??ар шап?ыншылы?ы, билік ?шін к?рес ?білкайыр ханды Ресей еліне сенім артуына итермелейді. ?білкайыр ?аза? тарихында?ы белгілі ?о?ам ?айраткері. ?аза?стан Республикасы ал?аш ?зіні? т?л те?гесін шы?ар?анда 50 те?гелік банкнотты? бетіне ?біл?айыр ханны? суретін салады.
О?ушыларды екі топ?а б?ліл ша?ын пікірсакыс ?ткізу.
«А» тобы — ?аза?станны? Ресейге ?осылуыны? жа?ымды жа?ын,
«Б» тобы - ?аза?станны? Ресейге ?осылуыны? кері ?серін ??гімелейді.
?орытынды кезе?.
Саба?ты бекітуге арнал?ан с?ра?тар бар карточ?алар таратамын.
Онда?ы с?ра?тар:
1. ?біл?айыр хан неліктен Ресей боданды?ын мойындады?
2. Ресей империясыны? ?аза?станды ?з боданды?ына тезірек ?абылдауыны? басты себебі неде?
3. Ресей империясы ?аза? жеріне ?скери бекіністерді не ма?сатта салды?
4. ?біл?айыр ханны? ?аза? тарихында?ы орны ?андай? С?ра?тар?а жауап алын?аннан кейін та?ырыпты ?ыс?аша ?орытындылаймын.
Ба?алау:
?й тапсырмасы: 1. 32-параграфты о?у.
