Факультатыўныя заняткі: "Рэфармацыя і ўніяцтва"

Тэма: Рэфармацыя і ўніяцтва

Мэта:

прадоўжыць вывучэнне асноўных хрысціянскіх канфесій ў Беларусі;

на аснове аналізу сацыяльна-эканамічнага і палітычнага становішча ВКЛ і Рэчы Паспалітай; вызначыць прычыны і асаблівасці Рэфармацыі ў Беларусі;

раскрыць сутнасць і значэнне уніяцтва;

выхоўваць у вучняў паважлівае стаўленне да рэлігійных поглядаў прадстаўнікоў розных канфесій.

Абсталяванне ўрока:

Карта "Беларускія землі ў складзе Вялікага княства Літоўскага ў XVI ст."

Партрэты М.Радзівіла Чорнага, С.Буднага, В.Цяпінскага, А.Філіповіча, І.Кунцэвіча.

Карткі-заданні для рашэння сэнсавай задачы (I-IIварыянт).

На дошцы запісаны тэма і план урока, асноўныя паняцці па тэме, начэрчана табліца "Асноўныя хрысціянскія канфесіі ў Беларусі".

Тып урока: камбінаваны.

Форма ўрока: індывідуальная, работа ў парах.

План урока.

1.Рэфармацыйны рух і яго плыні ў другой палове XVIст.

2.Ааблівасці рэфармацыі на беларускіх землях.

3.Контрэфармацыя і яе вынікі

4.Грэка-каталіцкая царква і праваслаўе ў XVII-XVIIIстст.

5.Палітыка царызму ў адносінах да каталіцкай царквы.

6.Роля рэлігійнага пытання ў падзелах Рэчы Паспалітай.

Паняцці: Рэфармацыя, пратэстантызм, кальвінізм, арыянства,Контррэфармацыя, уніяцтва,була,секта.

На пачатку ўрока настаўнік правярае выкананне дамашняга задання па I узроўню і II ўзроўню (выбарачна).Заданні III узроўню не правяраюцца

( праверацца пазней). Вучні зачытваюць выкананне табліцы з калонкамі - "праваслаўе" і "каталіцызм", астатнія правяраюць адказы ў сваіх сшытках.

Пасля праверкі настаўнік задае пытанні да вучняў, уступныя да тэмы ўрока:

Што такое Рэфармацыя?

Калі і дзе яна ўзнікла?

Хто быў яе ініцыятарам?

Які асноўны вынік Рэфармацыі?

Якія віды пратэстантызму вам вядомы?

Настаўнік адзначае, што ідэі Рэфармацыі пачалі пранікаць у ВКЛ у сярэдзіне 50-х гг. XVIст. У іх распаўсюджванні ў Беларусі выдзяляюць 2 этапы:

I этап - сярэдзіна 50-х-70-я гг.XVIст. - фарміраванне і найвышэйшы ўздым рэфармацыйнага руху, яго размежаванне на некалькі плыняў;

II этап - 8-90-я гг.XVIст. - наступленне і перамога Контррэфармацыі.

Вучні запісваюць з дошкі ў сшыткі. Вучням прапаноўваецца звярнуцца да зместа ў тэксце параграфа і знайсці прычыны, якія спрыялі ўзнікненню і распаўсюджванню Рэфармацыі ў Беларусі, затым прывесці доказы ў іх абарону, або абвергнуць.

Вучні даюць характарыстыку пратэстанскай царквы і пачынаюць запаўняць калонкі ў табліцы "Асноўныя хрысціянскія канфесіі ў Беларусі XVI-XVIIIстст." (Калонкі аб праваслаўі і каталіцызме запаўняліся на папярэднім уроку.)

Пытанні для параўнання	Пратэстантызм	Уніяцтва
1. Крыніцы веры	Біблія	Біблія, Свяшчэннае паданне
2.Сімвал веры	трыадзінства Бога; Дух Святы зыходзіць ад Бога-Айца і Бога -Сына	Трыадзінства Бога; Дух Святы зыходзіць ад Бога-Айца і Бога -Сына
3. Асобныя дагматы	адмаўляецца шанаванне анёлаў, Багародзіцы і іншых святых; выратаванне душы асабістай верай	тыя ж самыя, што ў каталіцызме
4. Абрад	таінствы заменены трыма абрадамі: хрышчэнне, вянчанне і хлебапераламленне(прычашчэнне); адмаўленне ад пакланення святым, крыжу, абразам,мошчам; абрад спрошчаны (пропаведзь, малітва, спяванне псалмоў)	літургія, прызнанне 7 таінстваў; захаванне візантыйска-славянскай(праваслаўнай) абраднасці
5. Мова набажэнства	нацыянальная	Царкоўнаславянская, грэчаская, нацыянальная
6. Месца набжэнства	збор	царква
7. Вышэйшы іерарх	Свяшчэнства ўсіх веруючых	Папа Рымскі
8.Каляндар	грыгарыянскі	грыгарыянскі

Наступную схему "Плыні пратэстантызму ў Беларусі" вучні выконваюць з дапамогай вучэбнага дапаможніка і слоўніка.

Пратэстантызм

лютэранства

анабаптызм

кальвінізм

антытрынітарызм (арыянства)

радыкальны (плебейска-сялянскі) Ф.Касы

Памяркоўны (шляхецка-буржуазны) С.Будны

Вучні робяць высновы:

1. Рэфармацыйны рух спрыяў таму, што ў 1563 і 1568 гг. былі прыняты прывілеі, якія абвяшчалі рэлігійную талерантнасць.

2. Пашыралася асвета і дабрачыннасць, актывізавалася духоўнае жыццё, распаўсюджваліся ідэі гуманізму, сацыяльнай роўнасці, міралюбства.

Настаўнік адзначае, што каталіцкая царква падчас Рэфармацыі апынулася ў крызісе і шукала выйсце з яго.

Наступны этап урока - абарона сваіх праектаў пра паляпшэнне становішча каталіцкай царквы (III узровень).

Прапановы былі наступныя:

- крыжовыя паходы для кансалідацыі каталіцкай царквы;

- правядзенне рэформы ў каталіцкай царкве для пазбаўлення яе ад недахопаў і памылак;

- стварыць моцны ідэалагічны рух супраць Рэфармацыі.

Над пытаннем "Контррэфармацыя і яе вынікі" вучні працуюць самастойна з тэкстам параграфа і дадатковым матэрыялам. Робяць высновы.

Настаўнік характарызуе становішча царквы ў XVII-XVIII стст., а таксама вучні замацоўваюць свае веды , звярнуўшыся да тэксту вучэбнага дапаможніка.

Вучні робяць наступныя высновы:

Уніяцкая царква ў канцы XVIIIст. займала моцныя пазіцыі: 75% насельніцтва Беларусі было уніяцкім. Унія як палітычны акт каталіцкага кіраўніцтва Рэчы Паспалітай у цэлым спрыяла паланізацыі, аднак разам з тым стала адным з фактараў выжывання беларускага этнасу. Уніяцкая царква з'яўлялася цэнтрам захавання моўнакультурных традыцый беларускага народа. У 1839 г., пасля далучэння Беларусі да Расіі, Полацкі царкоўны сабор спыніў дзейнасць уніяцкай царквы.

Каталіцкая царква ў XVIIст. пашырыла свой уплыў, але значныя страты былі нанесены ёй падчас вайны 1654-1667гг. На тэрыторыі Беларусі, занятай расійскімі войскамі, дзейнасць каталіцкай царквы была забаронена. Пасля далучэння беларускіх і ўкраінскіх зямель да Расійскай імперыі каталіцтва губляе сваю уплывовасць і палітычную значнасць.

Праваслаўная царква ў XVII-XVIIIстст.займала другараднае месца, а яе вернікі былі абмежаваны ў грамадскай і палітычнай дзейнасці. Пасля падзей ў Рэчы Паспалітай уплыў праваслаўнай царквы павялічваецца.

Для замацавання тэмы ўрока прапануюцца вучням карткі (па двух варыянтах) для рашэння сэнсавай задачы. Картку атрымлівае кожны вучань. Напрыклад:

I варыянт.

Заданне: падабраць да кожнага паняцця яго азначэнне.

Паняцце	Азначэнне
Канфесія-	а) аб'яднанне праваслаўнай і каталіцкай цэркваў пад уладай папы рымскага.
Царкоўная іерархія-	Б) паслядоўнае падпарадкаванне духоўных асоб ад ніжэйшай пасады да вышэйшай.
Аўтакефалія-	В)грамадска-палітычны і ідэалагічны рух супраць каталіцкай царквы.
Царкоўная унія-	Г) веравызнанне, прыналежнасць да якой-небудзь рэлігіі.
Рэфармацыя-	Д) самакіраванне, адміністрацыйная незалежнасць праваслаўных цэркваў.
Пратэстантызм-	Е) адзін з накірункаў хрысціянства, які ўзнік у сувязі з Рэфармацыяй і прапагандаваў выратаванне душы асабістай верай і свяшчэнства ўсіх веруючых.

II варыянт.

Заданне: падабраць да кожнага паняцця яго азначэнне.

Паняцце	Азначэнне
1. Дыскрыт-	А)праваслаўная царкоўная акруга
2. Епархія-	Б)адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая ўключае ў сябе некалькі пратэстанцкіх абшчын.
3. Манаскі ордэн-	В) цярпімасць, памяркоўнасць у адносінах да каго-небудзь.
4.Антытрынітарызм(арыянства)	Г) каталіцкая царкоўная акруга.
5 Талерантнасць-	Д)аб'яднанне кляштараў з пэўным статутам.
6. Біскупства-	Е) радыкальны рэфармацыйны рух, які адмаўляе трыадзінства Бога і Боскую прыроду Хрыства.

Пасля выканання задання вучні правяраюць свае веды. На дошцы адкрываюцца правільныя адказы.

I варыянт: 1-г; 2-б; 3-д; 4-а; 5-в; 6-е.

II варыянт: 1-б; 2-а; 3-д; 4-е; 5-в; 6-г.

Вучням, якія выканалі работу без памылак, выстаўляецца адзнака "10". Адзнака "9" выстаўляецца вучням, якія зрабілі адну памылку. Астатнія вучні атрымліваюць магчымасць папрацаваць над тэмай дома.

Рэфлексія:

1. як я працаваў на ўроку?

2. яку ацэнку я сабе пастаўлю?

3. як працавалі астатнія ў групе?

4. што новага адкрылі для сябе вучні на ўроку?

5. дзе можна выкарыстаць гэтыя веды?

Выстаўленне адзнак вучням за працу на ўроку.

Д/з: § 8 вучэбнага дапаможніка, намаляваць агітацыйны плакат у абарону аднаго з хрысціянскіх веравызнанняў (па выбару- індывідуальна, або калектыўна).

Пытанне "Палітыка царызму ў адносінах да каталіцкай царквы" (1772-1830-я гг.) падрыхтаваць самастойна (высокаматываваным вучням).