Дарынды о?ушы- ?лт болаша?ы
Елбасымыз Н.?. Назарбаев ?аза?стан хал?ына Жолдауында ?аза?станны? ?лемдегі б?секеге барынша ?абілетті елу елді? ?атарына кіруінде білім сапасы жо?ары, денсаулы?ы мы?ты, елімізді? ?л-ау?аты ?шін ?ызмет жасайтын жастар?а ?лкен сенім білдіріп отыр. Білім мен т?рбие ?р?ашан к?н т?ртібіндегі басты ?зекті м?селе болып отыр. ?азір заман ?згерді, талап ?згерді. Б?гінгі бала -ерте?гі ел болаша?ы. Олай болса, білім де?гейі мен шы?армашылы? ?абілеті жо?ары ш?кірттерді т?рбиелеу ?стаздарды? басты міндеттері екендігін ?мытпауымыз ?ажет.
Елімізде со??ы уа?ытта білім саласында ж?ріп жат?ан реформаларды? басты ма?саты –?рісі биік, д?ниетанымы ке?, кемел ойлы ж?не б?секеге ?абілетті т?л?аны ?алыптастыру болып отыр.
Осы?ан орай, со??ы уа?ытта Елбасы Н.? Назарбаев м??алімдерге ?лкен ?міт артып отыр. М?ндай б?секеге ?абілетті т?л?а ?рпа?, ?рине, мектеп табалдыры?ынан шы?ады.
?рбір о?ушыны о?ытып, т?рбиелеуге байланысты м?селелерді ?здігімен ж?не шы?армашылы? ынтамен шешуге ?абілетті жа?ашыл м??алім болуды талап етеді. М??алім -мектепті? ж?регі. М??алімні? ж?мысыны? н?тижесі о?ушы білімі. Олай болса о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттерін ашу, оны ал?а ?арай дамыту ?шін, е? бастысы ерінбей е?бектену ?ажет деп есептеймін. К?п о?ушыны? ішінен жеке п?н саласына дарындылы?ын аны?тау, оны дамыту м??алімні? к?сіби біліктілігіне ж?не оны? т?л?алы? ?асиетіне тікелей байланысты.
К?бінесе «дарынды о?ушы – б?л жа?сы о?итын о?ушы» деген пікір ?алыптас?ан.
Біра? б?л пікірді? ?ате екендігін белгілі а?ылшын психологы П.Торрансты? зерттеулерінде д?лелденіп отыр. Егер біз на?ыз дарындыны таба алмаса?, ж?мысымызды? н?тижесін к?ру екіталай. Олай болса кез келген адам ?мірге ?зіндік ?асиеттерімен, келетіндігін ескеруіміз ?ажет. Ал баланы? бойында?ы туа біткен ?асиеттерді дамытатын –т?рбие мен о?ыту. Не??рлым баланы? таланты мен ?абілетін дамыту?а ертерек к??іл б?лінсе, со??рлым оны толы? ашу?а м?мкіндік туады. Бала бойында?ы ерекше ?асиеттерді о?ан жа?ын жасы ?лкендер д?рыс жеткілікті ба?аламаса, оны? ?згелер сия?ты болып ?алуы м?мкін.
Дарынды баламен ж?мыс жаса?анда оны? т?тижелі болуы м??алімні? шеберлігі біліміне тікелей байланысты. Дарынды ?стаз бол?ан жерде дарынды бала шы?ады. Осы?ан орай м??алім жан-жа?ты, к?сіби дайынды?ы тере?, ?з бойына жина?та?ан білімін жастар?а ?йрете алатын болу керек.
М??алім тек білімді жеткізуші ?ана емес, керісінше, о?ушыны? білімін, ?мірге к?з?арасын ж?йелі т?рде ?алыптастыра алатын, ізденгіштікке баулып, танымды? ?абілетін дамыта т?сетін болу керек.
?лы ойшыл Плутарх кезінде былай депті: «К?птеген таби?и талант дарынсыз ?стаздарды? кесірінен жойылып кетеді. Олар дарынны? таби?и ??былысына тере? бойлай алмай, т?лпарды есекке айналдырып ??ртып тынады». Міне ?стаздар осындай келе?сіздікке жол бермеу керек деп ойлаймын. ?азір со??ы уа?ытта мектепте о?ытылатын п?ндерді? барлы?ы балалар болаша?ына, оларды? алды??ы уа?ытта та?дайтын маманды?ына ?арай ба?ытталып отыр.Бала?а білім мен т?рбиені жас шамасына, жаратылысына ?арай берілу керек. «Жас бала-жас бір шыбы?. Жас к?нінде ?ай т?рде иіп тастаса?, ?скенде сол иілген к?йінде ?атып ?алма?. Теріс иіліп ?ал?ан шыбы?ты артынан т?зеймін десе?, сындырып аласы?. «Баланы бастан» деген с?зді? м?нісі осы»,-дейді Ма?жан Ж?мабаев ?зіні? педегогика атты е?бектерінде. «Бас?аны ?йреткен кісі ?айталау ар?ылы ме?герген білімдерін ны?айтумен ?ана емес, п?нге ??ілуге м?мкіндік алумен де ?зін-?зі ?йретеді. Сонды?тан да ас?ан дарынды Иохим Форций ?зі жайында:-не естіп, не о?ысам да, соны? б?рі тіпті бір айды? ішінде-а? ойымнан шы?ып кетеді, ал бас?алар?а ?йреткенімді ?зімні? бес сауса?ымдай соншалы? ай?ын білемін,- дейді екен. Сонды?тан ол зор табыстар?а жету ?шін ш?кірттеріне ?здеріне ш?кірттер тауып,олар?а к?н сайын ?здері ?йреніп жат?ан н?рселерін ?йретіп отыруды ке?ес ?ылады.» дейді Ян Амос Коменский. Баланы? білімге, атап айтса?, тарих п?ніне деген ??марлы?ын оятып, дарын-?абілетін дамыту ?шін, е? алдымен, саба? мазм?нды да ма?ыналы болып ?туге тиіс. Дарынды баламен ж?мыс ж?ргізуді? барысында м??алім бірінші болып ізденеді. ?азіргі к?птеген зерттеушілер о?ушыларды? о?у ба?дарламасын жылдам, тез игеруіне байланысты талантты-дарынды о?ушылар?а арнал?ан жеделдете о?ыту жоспары енгізілуде. Б?л бойынша б?рнеше п?ндерден бір жыл б?рын емтихан тапсыру мекепте о?ушыларды? о?у?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру ж?не дамытуда тиімді ?діс бол?анды?ын д?лелдеді. Дарын - адам бойында?ы ас?ан талант, ерекше ?абілет. Бала бойында?ы дарындылы?ты к?ре білу м??алім ?шін аса ?ажет ?асиет. Ол ?шін ерінбей е?бектеніп, баланы? ?абілетін бай?ауда к?нделікті саба?та, т?рбие ж?мысында ?збей ба?ылап, бала бойында?ы дарындылы?ты немесе ж?йелі білім алу?а ?абілетті т?л?аны аны?тау?а болады. Балалар бір емес бірнеше академиялы? п?ндерден олардан к?ткеннен жо?ары де?гей к?рсетуі м?мкін: м?селен ?ртістік, спортты?, музыкалы? ж?не бас?а талантарымен танылуы ы?тимал.
Бала бойында?ы дарындылы?ты ашуда ?рбір ?стаз ?з саба?ында жа?аша ?діс-т?сілдерге с?йеніп, саба? ?ткізуде ?скеле? жасты? ?мірге на?ты к?з?арасын ?алыптастырады. Заман жа?ар?ан сайын о?ыту ж?йесінде ?діс-т?сілдер жа?арып отыр. ?азіргі та?да о?ушыларды жалы?тырмас ?шін б?гінгі к?нгі жа?а технологияларда о?ытуды? сындарлы теориясына негізделген ?шінші де?гей ба?дарламасы м??алімні? алдына е? алдымен о?ушыны? жан д?ниесін жа?сы т?сіне білу ж?нінде на?ты міндеттеме ?ойып отыр. Сапалы о?ытуды? ма?ызды факторы м??алімні? о?ушыны? та?ырыпты? м?нін ?з бетімен ме?геріп т?сіну мен ба?алай алуы болып табылады. Осылайша о?ушы да ?зіні? о?уы ?шін жауапты болады. Сонды?тан м??алімде ?ш к?мекші деп ата?ан ?асиеттер бол?ан жа?дайда ?ана о?ыту табысты болып саналады.
Тарих п?ніні? м??алімі: Алтынбекова Г.Ш.
