О?ушылар б?гінгі саба?та «Ата ж?рт» сайысыны? ?ш?ыр кемесімен ?аза?станны? XIV- XV ? м?дениеті туралы білім жолында же?іске жету ма?сатында сапар?а шы??алы т?рмыз.
Білім жолында же?іске жету ?шін ойын т?рлері ар?ылы 4 кезе?нен ?тесі?дер.
Сабақтың тақырыбы: Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуының алғышарттары.
IСабақтың мақсаты:
а) білімділік: Қазақ ұлттық мемлекетінің құрылуы қарсаңындағы Қазақстанның саяси экономикалық және этникалық жағдайымен оқушыларды жан-жақты таныстыру:
ә) дамытушылық: Қазақ хандығының құрылуына ықпал еткен тарихи факторларды салыстыра отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, өз бетінше қорытынды жасауға ізденуге дағдыландыру.
б) тәрбиелік; Оқушыларды өз елінің тарихын тілін, дінін, ұлттық, құндылықтарын құрметтеуге , Отанын сүюге, ұлтжандылыққа тәрбилеу.
II Cабақтың түрі: аралас сабақ.
III Cабақтың әдісі Әңгімелеу,талдау, салыстыру, әдістері, зерттеу, іздендіру, сайыстыру.
IVСабақтың көрнекілігі: Орта ғасырлардағы Қазақстанның картасы деректер, кестелер, сәулет өнері ескерткіштерінің суреттері, интерактивті тақта.
а) Оқушылардың зейінін сабаққа аудару, сабаққа қажетті оқу құралдарын тексеру.
ә) Топқа бөлу:
I топ-Қолөнершілер
II топ-Зеріттеушілер
III топ-Тілшілер
Оқушылар бүгінгі сабақта «Ата жұрт» сайысының ұшқыр кемесімен Қазақстанның XIV- XV ғ мәдениеті туралы білім жолында жеңіске жету мақсатында сапарға шыққалы тұрмыз.
Білім жолында жеңіске жету үшін ойын түрлері арқылы 4 кезеңнен өтесіңдер.
Қанат қақты кезеңі:
Үй тапсырмасын тексеру.
Топтастыру тесті: 1) Қазақтың ұлттық тағамдары :Ет, таба нан, бауырсақ, т.б
2) Дақылдардан жасалатын тағамдар: Талқан, тары, бөкпе.
3) Ет тағамдары: Қазы, қарта, сорпа.
4) Сүт тағамдары:Айран, қатық, шалап, құрт т.б
2) Самғау кезеңі: «Сөзді жалғастыр»
I-топ 1. Ж... (Дақылдардан жасалатын тағам) Жауабы: Жент
III-кезең. Ой қозғау: «Орта ғасырдағы Қазақстан мәдениеті» жайлы не білеміз?
1.Мәдениет дегеніміз не?
2.Мәдениет нешеге бөлінеді қандай?
3.Сендер үшін материалдық байлық пен рухани байлықтың қайсысы маңызды?
4.Қолданбалы өнер деген не?
5.Қандай көлік көшпелі өмірде және жаугершілікте ең қажетті саналған?
6.Рухани мәдениетке не жатады?
7. XIV-XV ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде салынған ескерткіш?
8. Қазақстанның байырғы тұрғындары Көк Тәңірі деп нені пір тұтқан?
9. Тасаттық деген не?
10. Киіз үидің есігі қалай аталады?
11. Түркістан қаласының IX-X ғасырдағы атауы?
12. Халық Түркістан қаласын қаи қаламен салыстырады?
13. Кесене сөзінің синонимі?
14. Қазақ халықтарының киім-кешектері неден жасалған?
15. XV ғасырларда шыққан күилердің бірі?
IV «Бас әріп» ойыны ( Киіз үй жабдықтарының атауын тап?)
IV. Жаңа сабақты оқыту жоспары:
1.Ұлттық мемлекеттің құрылуы қарсаңындағы Қазақстандағы саяси жағдай.
2.Қазақ ұлттық мемлекеттің құрылу қарсаңындағы этникалық жағдай.
3.Қазақ ұлттық мемлекеттің құрылу қарсаңындағы экономикалық жағдай.
XIV-XV ғасырлардағы тарихи жағдайы Осы кезеңде Қазақстан жерін мекендейтін қазақ тайпалары:
Шығысы – Ертіс, Алтайдан бастау алып:
Батысы- Жайық, Каспий, Аралға дейін;
Солтүстігі-Арқа, Оңтүстік Сібірден бастау алып;
Оңтүстігі- Тянь-Шань, Қаратау таулары Сырдария өзеніне дейінгі кең байтақ жазық даланы қоныстанған.
Үйсін, қаңлы, қоңырат, қыпшақ, найман, керей, маңғыт т.б көптеген тайпа болды.
1 Қазақ жеріндегі саяси бытыраңқылық әсіресе Әбілқайырдың билігі тұсында өзінің шарықтау шегіне жетеді. Тарихи деректерге қарағанда Әбілқайыр хан Ақ Орда билігін өз қолына алу үшін 20 жылға жуық күрес жүргізген. Ал Ақ Орданың мұрагерлері Ұрыс хан мен Барақ ханның ұрпақтары Жәнібек пен Керей сұлтандар Әбілқайыр ханның билігін мойындамады. Сұлтандардың алға қойған мақсаты өздерінің жеке ұлттық мемлекетін құру еді. Міне, Қазақ хандығының құрылу қарсаңындағы елдегі саяси жағдай осындай бытыраңқы, аумалы-төкпелі болды.
2 Біртұтас ұлттық мемлекет болудың басты бір белгісі оның халқының этникалық құрамы біріңғай болуы тиіс. Қазақ жеріндегі ру тайпалар тілі,ділі, діні,әдет-ғұрпы, салт-саналары жағынан бір-біріне ұқсас болды. Бұл жағдай Қазақстандағы өмір сүрген ру-тайпалардың бірігіп ұлттық мемлекет құруының маңызды шарты болды.
3 Біртұтас ұлттық мемлекеттің құрылуы негізгі экономикалық факторға байланысты. Қазақстандағы археологиялық зерттеулерге қарағанда өмір сүрген ру-тайпалар сонау қола дәуірі кезеңінен бақташылық мал өсірумен, жер шаруашылығымен айналысқан. Осы шаруашылықтардың негізінде жерімізде жартылай көшпелі және отырықшы жер шаруашылығы қалыптасқан. Ру-тайпалардың шаруашылық жағынан ұқсастығы олардың экономикалық дамуы жағынан бір-біріне туыс екендігін көрсетті.
V Бекіту:
1. Қазақстанда қазақ хандығының құрылуы қарсаңындағы саяси жағдай қандай дәрежеде еді?
2. Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылу қарсаңындағы этникалық жағдай қандай болды?
3. Қалалық отырықшылық шаруашлық қай қалаларда өркендеген?
4. Қазақ хандығы қай жылдары құрылды?
VI Бағалау, мадақтау:
VII Қорытынды: «Қазақ ұлттық мемлекеті құрылуының алғы шарттары» деген тақырыпта тарихи шғарма жазып келу.
