Ашы? саба? "Батыйды? орыс жеріне жоры?ы"

Саба?ты? та?ырыбы: §37. Батыйды? орыс жеріне жоры?ы
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: 1236 - 1242 жылдары Батыс?а ж?ргізген жоры?ы, одан кейінгі ??р?ан Батуды? Алтын Орда мемлекеті туралы толы? ма?л?мат беру;
Дамытушылы?: О?ушыларды? о?улы?пен ?з бетінше ж?мыс істеу да?дыларын, тарихи ??ымдарды талдап, ?орытынды жасау ?абілеттерін дамыту;
Т?рбиелік: Орыс ?алаларыны? мон?ол - татар шап?ыншылы?ынан ?алай ?ор?ан?аны туралы білім бере отырып, о?ушыларды адамгершілікке, елін, ту?ан жерін с?йе білуге т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
?дісі: интерактивті, белсенді о?ыту ?дістері.
К?рнекілік интерактивты та?та, карта, суреттер, сызба
Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру кезе?і
О?у ??ралын тексеріп т?гелдеу
О?ушылар зейінін саба??а аудару
О?ушыларды 4 топ?а б?лу.
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау: ?р топ?а с?ра?тар беру.
Шы??ысхан империясыны? ??рылуыны? ал?ышарттары ?андай болды?
Мон?ол тайпаларыны? ?онысы, оларды? шаруашылы?ы мен к?сібі туралы айтып бері?дер.
Шы??ысханны? ?аза? даласына шабуылы ?ашан басталды, оны? себебі неде? Отырар ?аласын ?ор?ауда?ы халы? ерлігі, Отырар ?аласы туралы не білесі?дер?
Мон?ол - татар ?скерлеріні? Орта Азия мен Кавказды жаулап алуы туралы не білесі?дер?
??ымдармен ж?мысты та?тада орындау.
??рылтай –
«Яса», «Жаса?»-
Ба?ад?р -
Татар -
«Той»-
?лыс -
Жа?а саба?ты? жоспары:
1. Батуды? орыс жеріне жоры?ы. Жа?а жерлерді ба?ындыру.
2. Батыйды? Киевті алуы.
3. Алтын Орда мемлекетіні? ??рылуы
4. Мемлекеттік ??рылымы.
Интерактивті та?тадан Батый ( Бату хан) хан туралы ?осымша материал к?рсету, о?ушыларды ?атыстыра отырып, ??гімелеу.
Батый хан (Сайын хан), Алтын Орданы? негізін ?алаушы, ?олбасшы. Шы??ыс ханны? немересі, Жошыны? екінші ?лы. 1208 ж. д?ниеге келіп, 1255 ж. ?айтыс бол?ан.
1227 - 1255 ж. ж. Алтын орданы биледі. Шешесі Кочун ?атын, ?о?ырат Елші Ноянны? ?ызы.
1227 ж. Батый ?кесі Жошы ?лген со?, Шы??ыс хан ?й?арымымен та??а отырады.
1229 ж. ?гедейді империяны? ?лы ханы сайла?ан ?ара?орымда?ы ??рылтай жиналысына ?атысады.
1236 - 1242 ж. ж. біріккен т?ркі - мон?ол ?скеріні? Русь пен Шы?ыс Европа?а жоры?ына ?олбасшылы? етеді.
Батудан Сарта?, То?ан, ?ла?шы атты 4 ?л тара?ан.
Бату Сарай ?аласында жерленген.
(интерактивті та?тадан «Бату» атты ?ытай минриатюрасы мен Бату ?скеріні? шай?ас кезі бейнеленген сурет к?рсетіледі.).
С?ра?:- Батый ханны? неліктен «Сайын хан» атан?анын білесі?дер ме?
Берілген м?ліметтерді пайдаланып, Батый ханны? с?здік портретін жасау?а тапсырма беру.
Жа?а жерді ба?ындыру:
Даталармен ж?мыс: ?лестірмелі карточкалар ар?ылы:
- 1236 ж.- Батый ?скері Еділ ?зеніне келіп, б?л?арларды жаулап алды.
- 1237 ж.- Еділ - Дон аралы?ында?ы ?ыпша?тарды тізе б?ктірді.
- 1237 ж. ?ысы - Еділден ?тіп, Рязань ?аласын алды. Владимир - Суздаль князды?ына жетіп, Коломна т?бінде кін?з Юрийді же?еді. М?скеуді алады.
- 1238 ж. 4 а?панда - Батый Владимир кін?здігін ?оршап, 3 к?ннен со? алады. Содан со?, Ростов, Суздаль, Ярославль, Кострома, Углич, Тверь сия?ты 14 ?аланы ба?ындырды. Новгород жеріне ба?ыт алды, алайда ба?ытын о?т?стікке ?згертуге м?жб?р болды. (о?ушылардан не себепті екені с?ралады.) Картамен ж?мыс.
- 1240 ж. Киев ?аласына жетеді. Оны ал?ан со?, Галич - Волынь ?а аттанады.
- 1241 - 1242 ж. ж. - Польша?а, Венгрия?а, Чехия?а баса - к?ктеп кіреді.
- 1243 ж. Сарай – Бату ?аласын сал?ызады. Алтын Орда мемлекетіні? негізін ??рады.
- 1240 - 1480 ж. ж. орыс жеріне мон?ол - татар ?стемдігі орнады.
?жымды? ж?мыс ?шін проблемалы? с?ра?:
- Орыс жерлеріні? мон?ол - татар шап?ыншылы?ына тос?ауыл бола алмау себептері неде деп ойлайсы?дар? Бірнеше себептерін ата?дар.
2. М??алім с?зі:
- О?ушылар, бізге ?азір орта ?асырдан ?она? келеді, сол кісіні? Батый ханны? Киевті алуы туралы ??гімесін ты?дайы?: (та?тадан Батуды? Руське жоры?ы» атты миниатюрасы шы?ып т?рады).
Р?лдік ойын: бір о?ушы орта ?асыр адамыны? бейнесінде келіп, о?и?аны ?зі к?ргендей ?серлі етіп айтып береді: « 1240 ж. желто?саны болатын. Бату хан баста?ан ?ыруар ?скер « славян ?алаларыны? анасы» саналатын Киев ?аласын ?оршады. ?ор?ан б?з?ыш ?ондыр?ы - ?арулар к?ндіз - т?ні ?абыр?аны дамылсыз со??ылаумен болды. ?ала хал?ы ?атты ?арсыласты. ?лген адам к?п болды, ?ан судай а?ты. А?ыры олар ?ор?ан б?з?ыш ?ару ар?ылы ?ала ?абыр?асын б?зып, ?ала?а кірді. ?арша бора?ан сада?ты? о?ынан к?нні? к?зі к?рінбей ?алды. Т?н болды. ?ала хал?ы т?нде ескі ?амал ?абыр?аларын жа?адан ?алап ?лгерді. Ал та?ерте? кескілескен ?рыс болды. Алайда, к?ш те? емес еді. С?йтіп, 6 желто?сан к?ні к?шпелілерді? шабуылына шыдамай, 8 к?н бойы ?ор?ан?ан ?ала берілуге м?жб?р болды. Барлы? жерде татарлар ?аптап кетті. Жаралы кін?з Дмитрийді Батуды? алдына алып келді. Бату оны? ерлігіне риза болып, ?лтіртпеді. Міне, балалар, мені? б?л о?и?а туралы білетінім осы»- деп та?зым етіп иіліп, шы?ып кетеді.
3. – 1243 ж. Бату Еділ бойына ?айта оралып, Сарай - Бату ?аласын салдырады ж?не «Алтын Орда» деп атал?ан мемлекетін ??рады.
Интерактивті та?та?а «Алтын Орданы?» картасы шы?ады. М??алім картаны пайдалана отырып, о?ушылар?а елді? аума?ын атап, та?та?а жазуды тапсырады. (Ертістен – Дунай?а дейінгі айма?).
?аза?стан тарихынан ал?ан білімдерін пайдаланып, Алтын Орданы? ?лыстар?а б?лінуін о?ушылардан с?рау, сызба?а т?сірту.
А? Орда – Сырдариядан - Бал?аш?а дейінгі жер - Алтын Орда Орда Еженге берілді.
К?к Орда - Арал те?ізіні? солт?стігі – Шайбан?а ?арады. (картамен ж?мыс).
- Сарай – Бату ?аласын сипатта?ан т?сын тауып, о?ыту.
Парсы тарихшысы Жувейни: «Оны? ордасына саудагерлер барлы? жерден келіп жатты. Олар т?рлі тауарларды ?келеді. Ол (Батый хан) тауарларды? б?рін ал?ызып, оны? ?стіне ба?аны арты?ымен т?летіп отыр?ан» деген дерегін келтіру.
Тарихи с?йлемді ая?та:
Алтын Орда – (феодалды? мемлекет).
Алтын Орда мемлекетінде ?мір (- с?рген халы?тарды? даму д?режесі ?ркелкі болды).
Орыс жеріні? халы?тары -( Еділ ал?абында?ы отыры?шы - егінші шаруашылы?пен айналысты)
Алтын Орданы? ?ол астында?ы т?рік -( тілдес халы?тар к?шпелі мал шаруашылы?ымен ш??ылданды).
Т?рік тектес тайпалар -( ??рамында ?ыпша?, ?а?лы, ар?ын, найман, ?о?ырат, керей, уа? болды)
Мемлекеттік ??рылымы - (?скери негізде болды).
Хан - (?арулы к?штерді? бас ?олбасшысы болды)
Бектер ??рылтайы - (мемлекет билігіні? бір сатысы).
Ба?ынышты айма?тарды бас?аратын -(дар?ы бектер, там?аш ж?не бас?а?тар та?айындалды).
«?алан»- (егіншілерден алынатын салы?)
«?апшуыр»- (малшылар?а салынатын салы?)
Жарлы? – ( орыс кін?здерін та?айындау туралы ханны? арнайы ??жаты).
Саба?ты бекіту:
Тест с?ра?тары:
1. Бату ханны? орыс жеріне жоры?ы ?ашан басталды?
А) 1241ж.
В) 1242ж.
с) 1243 ж.
д) 1235 ж.
е) 1236 ж.
2. Алтын Орда мемлекеті кімні? бас?аруымен ??рылды?
а) Беркені?;
в) Т?лені?;
с) Батыйды?;
д) Жошыны?;
е) Ша?атайды?.
3. Алтын Орда ?ай ?лысты? орнына ??рылды?
а) Жошы ?лысыны?;
в) Ша?атай ?лысыны?;
с) ?гедей ?лысыны?;
д) Т?ле ?лысыны?;
е) Берке ?лысыны?.
4. Бірінші ?ай кін?здікті? жері мон?ол - татар шап?ыншылы?ына ?шырады?
А) Владимир – Суздаль;
В) Рязань;
с) Чернигов;
д) Псковь;
е) Новгород.
5. ?ай кін?здікті ауа - райыны? ?олайсызды?ынан жаулап алу с?ті т?спеді?
А) Владимир – Суздаль;
в) Рязань;
с) Чернигов;
д) Псковь;
е) Новгород.
6. Бату ханны? Шы?ыс Европа?а жеті жылды? жоры?ы ?ашан болды?
А) 1241 - 1247;
В) 1158 - 1165;
С) 1236 - 1242;
Д) 1327 - 1334;
Е) 1235 - 1243.
Алтын Орданы? Орыс жеріндегі билігі ?анша уа?ыт?а созылды?
А) 1243 - 1282;
В) 1245 - 1286;
С) 1240 - 1480;
Д) 1241 - 1280;
е) 1242 - 1280.
Ба?алау:
?йге тапсырма: § 37 – о?у.
-«Алтын Орда» энциклопедиясын о?ып, ?осымша м?ліметтермен танысу.
- та?ырып бойынша с?зж?мба?, ребус ??растыру.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба? "Батыйды? орыс жеріне жоры?ы" »

Сабақтың тақырыбы: §37. Батыйдың орыс жеріне жорығы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: 1236 - 1242 жылдары Батысқа жүргізген жорығы, одан кейінгі құрған Батудың Алтын Орда мемлекеті туралы толық мағлұмат беру;
Дамытушылық: Оқушылардың оқулықпен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын, тарихи ұғымдарды талдап, қорытынды жасау қабілеттерін дамыту;
Тәрбиелік: Орыс қалаларының монғол - татар шапқыншылығынан қалай қорғанғаны туралы білім бере отырып, оқушыларды адамгершілікке, елін, туған жерін сүйе білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі: интерактивті, белсенді оқыту әдістері.
Көрнекілік интерактивты тақта, карта, суреттер, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Оқушылар зейінін сабаққа аудару
Оқушыларды 4 топқа бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: әр топқа сұрақтар беру.
Шыңғысхан империясының құрылуының алғышарттары қандай болды?
Монғол тайпаларының қонысы, олардың шаруашылығы мен кәсібі туралы айтып беріңдер.
Шыңғысханның қазақ даласына шабуылы қашан басталды, оның себебі неде? Отырар қаласын қорғаудағы халық ерлігі, Отырар қаласы туралы не білесіңдер?
Монғол - татар әскерлерінің Орта Азия мен Кавказды жаулап алуы туралы не білесіңдер?
Ұғымдармен жұмысты тақтада орындау.
Құрылтай –
«Яса», «Жасақ»-
Баһадүр -
Татар -
«Той»-
Ұлыс -
Жаңа сабақтың жоспары:
1. Батудың орыс жеріне жорығы. Жаңа жерлерді бағындыру.
2. Батыйдың Киевті алуы.
3. Алтын Орда мемлекетінің құрылуы
4. Мемлекеттік құрылымы.
Интерактивті тақтадан Батый ( Бату хан) хан туралы қосымша материал көрсету, оқушыларды қатыстыра отырып, әңгімелеу.
Батый хан (Сайын хан), Алтын Орданың негізін қалаушы, қолбасшы. Шыңғыс ханның немересі, Жошының екінші ұлы. 1208 ж. дүниеге келіп, 1255 ж. қайтыс болған.
1227 - 1255 ж. ж. Алтын орданы биледі. Шешесі Кочун қатын, қоңырат Елші Ноянның қызы.
1227 ж. Батый әкесі Жошы өлген соң, Шыңғыс хан ұйғарымымен таққа отырады.
1229 ж. Үгедейді империяның ұлы ханы сайлаған Қарақорымдағы Құрылтай жиналысына қатысады.
1236 - 1242 ж. ж. біріккен түркі - монғол әскерінің Русь пен Шығыс Европаға жорығына қолбасшылық етеді.
Батудан Сартақ, Тоқан, Ұлақшы атты 4 ұл тараған.
Бату Сарай қаласында жерленген.
(интерактивті тақтадан «Бату» атты Қытай минриатюрасы мен Бату әскерінің шайқас кезі бейнеленген сурет көрсетіледі.).
Сұрақ:- Батый ханның неліктен «Сайын хан» атанғанын білесіңдер ме?
Берілген мәліметтерді пайдаланып, Батый ханның сөздік портретін жасауға тапсырма беру.
Жаңа жерді бағындыру:
Даталармен жұмыс: үлестірмелі карточкалар арқылы:
- 1236 ж.- Батый әскері Еділ өзеніне келіп, бұлғарларды жаулап алды.
- 1237 ж.- Еділ - Дон аралығындағы қыпшақтарды тізе бүктірді.
- 1237 ж. Қысы - Еділден өтіп, Рязань қаласын алды. Владимир - Суздаль княздығына жетіп, Коломна түбінде кінәз Юрийді жеңеді. Мәскеуді алады.
- 1238 ж. 4 ақпанда - Батый Владимир кінәздігін қоршап, 3 күннен соң алады. Содан соң, Ростов, Суздаль, Ярославль, Кострома, Углич, Тверь сияқты 14 қаланы бағындырды. Новгород жеріне бағыт алды, алайда бағытын оңтүстікке өзгертуге мәжбүр болды. (оқушылардан не себепті екені сұралады.) Картамен жұмыс.
- 1240 ж. Киев қаласына жетеді. Оны алған соң, Галич - Волынь ға аттанады.
- 1241 - 1242 ж. ж. - Польшаға, Венгрияға, Чехияға баса - көктеп кіреді.
- 1243 ж. Сарай – Бату қаласын салғызады. Алтын Орда мемлекетінің негізін құрады.
- 1240 - 1480 ж. ж. орыс жеріне монғол - татар үстемдігі орнады.
Ұжымдық жұмыс үшін проблемалық сұрақ:
- Орыс жерлерінің монғол - татар шапқыншылығына тосқауыл бола алмау себептері неде деп ойлайсыңдар? Бірнеше себептерін атаңдар.
2. Мұғалім сөзі:
- Оқушылар, бізге қазір орта ғасырдан қонақ келеді, сол кісінің Батый ханның Киевті алуы туралы әңгімесін тыңдайық: (тақтадан Батудың Руське жорығы» атты миниатюрасы шығып тұрады).
Рөлдік ойын: бір оқушы орта ғасыр адамының бейнесінде келіп, оқиғаны өзі көргендей әсерлі етіп айтып береді: « 1240 ж. желтоқсаны болатын. Бату хан бастаған қыруар әскер « славян қалаларының анасы» саналатын Киев қаласын қоршады. Қорған бұзғыш қондырғы - қарулар күндіз - түні қабырғаны дамылсыз соққылаумен болды. Қала халқы қатты қарсыласты. Өлген адам көп болды, қан судай ақты.... Ақыры олар қорған бұзғыш қару арқылы қала қабырғасын бұзып, қалаға кірді. Қарша бораған садақтың оғынан күннің көзі көрінбей қалды. Түн болды.... Қала халқы түнде ескі қамал қабырғаларын жаңадан қалап үлгерді. Ал таңертең кескілескен ұрыс болды. Алайда, күш тең емес еді. Сөйтіп, 6 желтоқсан күні көшпелілердің шабуылына шыдамай, 8 күн бойы қорғанған қала берілуге мәжбүр болды.... Барлық жерде татарлар қаптап кетті.... Жаралы кінәз Дмитрийді Батудың алдына алып келді. Бату оның ерлігіне риза болып, өлтіртпеді. Міне, балалар, менің бұл оқиға туралы білетінім осы»- деп тағзым етіп иіліп, шығып кетеді.
3. – 1243 ж. Бату Еділ бойына қайта оралып, Сарай - Бату қаласын салдырады және «Алтын Орда» деп аталған мемлекетін құрады.
Интерактивті тақтаға «Алтын Орданың» картасы шығады. Мұғалім картаны пайдалана отырып, оқушыларға елдің аумағын атап, тақтаға жазуды тапсырады. (Ертістен – Дунайға дейінгі аймақ).
Қазақстан тарихынан алған білімдерін пайдаланып, Алтын Орданың ұлыстарға бөлінуін оқушылардан сұрау, сызбаға түсірту.
Ақ Орда – Сырдариядан - Балқашқа дейінгі жер - Алтын Орда Орда Еженге берілді.
Көк Орда - Арал теңізінің солтүстігі – Шайбанға қарады. (картамен жұмыс).
- Сарай – Бату қаласын сипаттаған тұсын тауып, оқыту.
Парсы тарихшысы Жувейни: «Оның ордасына саудагерлер барлық жерден келіп жатты. Олар түрлі тауарларды әкеледі. Ол (Батый хан) тауарлардың бәрін алғызып, оның үстіне бағаны артығымен төлетіп отырған» деген дерегін келтіру.
Тарихи сөйлемді аяқта:
Алтын Орда – (феодалдық мемлекет).
Алтын Орда мемлекетінде өмір (- сүрген халықтардың даму дәрежесі әркелкі болды).
Орыс жерінің халықтары -( Еділ алқабындағы отырықшы - егінші шаруашылықпен айналысты)
Алтын Орданың қол астындағы түрік -( тілдес халықтар көшпелі мал шаруашылығымен шұғылданды).
Түрік тектес тайпалар -( құрамында қыпшақ, қаңлы, арғын, найман, қоңырат, керей, уақ болды)
Мемлекеттік құрылымы - (әскери негізде болды).
Хан - (қарулы күштердің бас қолбасшысы болды)
Бектер құрылтайы - (мемлекет билігінің бір сатысы).
Бағынышты аймақтарды басқаратын -(дарғы бектер, тамғаш және басқақтар тағайындалды).
«Қалан»- (егіншілерден алынатын салық)
«қапшуыр»- (малшыларға салынатын салық)
Жарлық – ( орыс кінәздерін тағайындау туралы ханның арнайы құжаты).
Сабақты бекіту:
Тест сұрақтары:
1. Бату ханның орыс жеріне жорығы қашан басталды?
А) 1241ж.
В) 1242ж.
с) 1243 ж.
д) 1235 ж.
е) 1236 ж.
2. Алтын Орда мемлекеті кімнің басқаруымен құрылды?
а) Беркенің;
в) Төленің;
с) Батыйдың;
д) Жошының;
е) Шағатайдың.
3. Алтын Орда қай ұлыстың орнына құрылды?
а) Жошы ұлысының;
в) Шағатай ұлысының;
с) Үгедей ұлысының;
д) Төле ұлысының;
е) Берке ұлысының.
4. Бірінші қай кінәздіктің жері монғол - татар шапқыншылығына ұшырады?
А) Владимир – Суздаль;
В) Рязань;
с) Чернигов;
д) Псковь;
е) Новгород.
5. Қай кінәздікті ауа - райының қолайсыздығынан жаулап алу сәті түспеді?
А) Владимир – Суздаль;
в) Рязань;
с) Чернигов;
д) Псковь;
е) Новгород.
6. Бату ханның Шығыс Европаға жеті жылдық жорығы қашан болды?
А) 1241 - 1247;
В) 1158 - 1165;
С) 1236 - 1242;
Д) 1327 - 1334;
Е) 1235 - 1243.
Алтын Орданың Орыс жеріндегі билігі қанша уақытқа созылды?
А) 1243 - 1282;
В) 1245 - 1286;
С) 1240 - 1480;
Д) 1241 - 1280;
е) 1242 - 1280.
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 37 – оқу.
-«Алтын Орда» энциклопедиясын оқып, қосымша мәліметтермен танысу.
- тақырып бойынша сөзжұмбақ, ребус құрастыру.