1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс.
1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс.
К?ні: 13.12.14
8-сынып. ?аза?стан тарихы
Саба?ты? та?ырыбы: 1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс.
Саба?ты? ма?саты:
Білімдік: ?аза?стан аума?ында?ы отаршылды??а ?арсы е? ірі к?терілісті? ма?сатын, барысын, оны Ресей халы?тарыны? азатты? ?шін к?ресіні? бір б?лігі екенін, ол ?аза? ?о?амы мен патша ?кіметі арасында?ы ?айшылы?тарды? салдары екенін к?рсету;
Дамытушылы?: О?ушыларды? салыстырмалы талдау жасау, ?орытынды шы?ару, ?з к?з?арасын д?лелдеу да?дыларын жетілдіру;
Т?рбиелік: Отан тарихына ??рметпен, ма?танышпен ?арау?а, адамгершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас
К?рнекілік: карта, сызба
Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру кезе?і
1. О?у ??ралын тексеріп т?гелдеу
2. О?ушы зейінін саба??а аудару
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау.
ІІІ. Жа?а та?ырыпты о?ытуды? жоспары:
1. К?терілісті? ма?саты, себептері мен ?оз?аушы к?штері
2. К?терілісті? барысы.
1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан к?теріліс
К?терілісті? басталу себептері
ХІХ ?-ды? 20 жыл-а ?лы ж?зді? бір б?лігі, Кіші ж?зді? о?т. ??ірі ?о?ан бектеріні? билігінде болды. Хиуа хан-ы шекті, табын, т?рт?ара, бай?лы руларына ?ысым к?рсетті. Сыр бойына бекініс т?р?ызып, ?аза? хал?ыны? тынышты?ын б?зды. 1822 ж. жар?ыдан со?, патша ?кіметіні? ?ысым, жазалау саясаты к?шейді. ?аза? хал?ын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын ж?ргізді. Осы?ан ?арсы к?теріліс баста?ан Саржан ?асым?лын 1836ж. ?о?ан ханы ?лтірді ж?ргізді.
1822 жылдан бастап, Кенесарыны? ?кесі ?асым ?зіні? балаларымен бірге Ресейге ?арсы к?рес ж?ргізді. ?асым да, Есенгелді де азатты? ?шін к?рес жолында Ташкент билеушілеріні? ?олынан ?аза тапты. К?терілісті? басты себебі: ?о?анды?тарды? езгісінен ?аза?тарды азат ету, Ресейді? озбырлы?ын тежеу.
К?терілісті? ма?саты
?аза?станны? Абылай хан кезіндегі аума?ты? т?тасты?ын ?алпына келтіру ?рі Ресейді? ??рамына кірмеген жерлерді са?тап ?алу.
К?терілісті? басты ?оз?аушы к?ші
?аза? шаруалары. Сонымен ?атар егіншілер, старшындар, с?лтандар да ат салысты.
К?теріліс ?амтыл?ан айма?
Барлы? ?ш ж?зді ?амтыды:
Кіші ж?зден - шекті, тама, табын, алшын, ш?мекей, жаппас.?лы ж-н – ?йсін, дулат ж?не т.б. рулар ?атысты.
Кенесары ?асым?лы – саясаткер, м?мілегер, батыр, ?лт – азатты? ?оз?алысыны? ?олбасшысы, Абылай ханны? ісін жал?астырушы, е? со??ы хан. Ол патша ?кіметіні? озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша ?кіметіні? ?аза?станда?ы ?кілдеріне бірнеше рет хат жазып, ?здеріне ?оныстарын ?айтаруды с?райды.
Кенесарыны? хаттары:
«Бізді? ата –бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге м?ра етіп ?алдыр?ан Есіл, Н?ра, А?тау, ?ар?аралы, ?азылы?, Жар?айын, Оба?ан, Тобыл, ??см?рын т??ірегі ж?не Жайы??а дейінгі жерлер ?азіргі патшаны? т?сында бізден тартып алынып, олар?а ?скери бекіністер салынды. Енді бізді? жерімізді к?нде басып алып, о?ан бекіністер орнатып жатыр. Б?л ?рекет халы?ты барынша ашындырып отыр. М?ны? ?зі бізді? болаша?ымыз?а ?ана емес, ?азіргі тіршілігімізге де зор ?ауіп ту?ызып отыр». Біра? о?ан патшада, оны? ?аза?станда?ы ?кімдері де ??ла? аспай, ?айта отаршылды?ты ?дете т?седі.
Орынбор генерал – губернаторына жаз?ан хаттарында: «Мен ?зімні? ?аза?тарым егін егу, а? аулау ж?не бас?а да бейбіт к?сіптермен ш??ылдан?ан кезде ?ана тыныш ?мір с?ре аламын» десе, енді бір хатында патша ?кімдерін досты? – татулы? ?атынаста болу?а ша?ырады: «біз досты? пен ынтыма?тасты?та ?мір с?рсек, ?андай жа?сы болар еді», - дейді.
Кенесары патша ?кіметімен келісу ?рекетінен еш н?тиже шы?па?аннан кейін, ?ару алып к?ресуге бел байлайды. Б?л туралы патша ?кіметіне жаз?ан со??ы хаттарыны? бірінде: «1825 жылдан 1840 жыл?а дейін патша ?кіметіні? ?скерлері бізді? ауылдарымызды 15 рет шауып кетті. Сонды?тан біздер, ?аза?тар, м?ндай ?ысым?а, талан – тараж?а, кісі ?лтірушілікке шыдай алмай, лажсыздан басымызды? ау?ан жа?ына к?шіп ж?рдік. Біра? олар сондада тынышты? бермеді. Сол себептіде мен – Кенесары ?асым?лы, ?аруланып алып, ?лы к?ресті бастау?а аттандым», - дейді. Ал а?алары мен ?кесі ?лгеннен кейін, 1836 жылдан бастап, к?терілісті? басшысы болады.
К?терілісті? барысы: хронологиялы? кесте жасау:
Даталар
О?и?алар
1837 ж, ?араша;
1838 ж, 26 мамырда;
1838 ж, к?зінен;
1841 ж, тамыз;
Петропавл ?аласынан шы??ан А?тау бекінісі казактарына ал?аш рет шабуыл жасады.
Кенесары сарбаздары А?мола бекінісіне шабуыл жасап, ?ртеп жіберді.
?оз?алыс Кіші ж?зді шарпып, о?ан би Жоламан Тіленші?лы ?осылды.
Кенесары ?олыны? Ташкентке шабуылы ж??палы ауруды? таратылуынан то?татылды.
ІV. «Интервью» ойыны.
1) Сыныпты топтар?а б?лу;
2) Журналистерді та?айындау;
3) Сарапшы-ба?алаушыларды та?айындау;
4) Журналистер с?ра?тары.
V. Саба?ты бекіту, ?орытындылау:
1. К?терілісті? басталу себептері?
2. К?терілісті? ма?саты?
3. К?терілісті? ?оз?аушы к?штері?
4. К?теріліс аума?ы?
VI. Ба?алау: сарапшы-ба?алаушыларды? ?орытындылары
VII. ?йге тапсырма: §12-13. 79-84 беттер.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс. »
Күні: 13.12.14
8-сынып. Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: 1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс.
Сабақтың мақсаты:
Білімдік: Қазақстан аумағындағы отаршылдыққа қарсы ең ірі көтерілістің мақсатын, барысын, оны Ресей халықтарының азаттық үшін күресінің бір бөлігі екенін, ол қазақ қоғамы мен патша үкіметі арасындағы қайшылықтардың салдары екенін көрсету;
Дамытушылық: Оқушылардың салыстырмалы талдау жасау, қорытынды шығару, өз көзқарасын дәлелдеу дағдыларын жетілдіру;
Тәрбиелік: Отан тарихына құрметпен, мақтанышпен қарауға, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Көрнекілік: карта, сызба
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Оқушы зейінін сабаққа аудару
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
ІІІ. Жаңа тақырыпты оқытудың жоспары:
Көтерілістің мақсаты, себептері мен қозғаушы күштері
Көтерілістің барысы.
1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
Көтерілістің басталу себептері
ХІХ ғ-дың 20 жыл-а Ұлы жүздің бір бөлігі, Кіші жүздің оңт. өңірі Қоқан бектерінің билігінде болды. Хиуа хан-ы шекті, табын, төртқара, байұлы руларына қысым көрсетті. Сыр бойына бекініс тұрғызып, қазақ халқының тыныштығын бұзды. 1822 ж. жарғыдан соң, патша үкіметінің қысым, жазалау саясаты күшейді. Қазақ халқын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын жүргізді. Осыған қарсы көтеріліс бастаған Саржан Қасымұлын 1836ж. Қоқан ханы өлтірді жүргізді.
1822 жылдан бастап, Кенесарының әкесі Қасым өзінің балаларымен бірге Ресейге қарсы күрес жүргізді. Қасым да, Есенгелді де азаттық үшін күрес жолында Ташкент билеушілерінің қолынан қаза тапты. Көтерілістің басты себебі: қоқандықтардың езгісінен қазақтарды азат ету, Ресейдің озбырлығын тежеу.
Көтерілістің мақсаты
Қазақстанның Абылай хан кезіндегі аумақтық тұтастығын қалпына келтіру әрі Ресейдің құрамына кірмеген жерлерді сақтап қалу.
Көтерілістің басты қозғаушы күші
Қазақ шаруалары. Сонымен қатар егіншілер, старшындар, сұлтандар да ат салысты.
Көтеріліс қамтылған аймақ
Барлық үш жүзді қамтыды:
Кіші жүзден - шекті, тама, табын, алшын, шөмекей, жаппас.Ұлы ж-н – үйсін, дулат және т.б. рулар қатысты.
Кенесары Қасымұлы – саясаткер, мәмілегер, батыр, ұлт – азаттық қозғалысының қолбасшысы, Абылай ханның ісін жалғастырушы, ең соңғы хан. Ол патша үкіметінің озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша үкіметінің Қазақстандағы өкілдеріне бірнеше рет хат жазып, өздеріне қоныстарын қайтаруды сұрайды.
Кенесарының хаттары:
«Біздің ата –бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге мұра етіп қалдырған Есіл, Нұра, Ақтау, Қарқаралы, Қазылық, Жарқайын, Обаған, Тобыл, Құсмұрын төңірегі және Жайыққа дейінгі жерлер қазіргі патшаның тұсында бізден тартып алынып, оларға әскери бекіністер салынды. Енді біздің жерімізді күнде басып алып, оған бекіністер орнатып жатыр. Бұл әрекет халықты барынша ашындырып отыр. Мұның өзі біздің болашағымызға ғана емес, қазіргі тіршілігімізге де зор қауіп туғызып отыр». Бірақ оған патшада, оның Қазақстандағы әкімдері де құлақ аспай, қайта отаршылдықты үдете түседі.
Орынбор генерал – губернаторына жазған хаттарында: «Мен өзімнің қазақтарым егін егу, аң аулау және басқа да бейбіт кәсіптермен шұғылданған кезде ғана тыныш өмір сүре аламын» десе, енді бір хатында патша әкімдерін достық – татулық қатынаста болуға шақырады: «біз достық пен ынтымақтастықта өмір сүрсек, қандай жақсы болар еді», - дейді.
Кенесары патша өкіметімен келісу әрекетінен еш нәтиже шықпағаннан кейін, қару алып күресуге бел байлайды. Бұл туралы патша өкіметіне жазған соңғы хаттарының бірінде: «1825 жылдан 1840 жылға дейін патша өкіметінің әскерлері біздің ауылдарымызды 15 рет шауып кетті. Сондықтан біздер, қазақтар, мұндай қысымға, талан – таражға, кісі өлтірушілікке шыдай алмай, лажсыздан басымыздың ауған жағына көшіп жүрдік. Бірақ олар сондада тыныштық бермеді. Сол себептіде мен – Кенесары Қасымұлы, қаруланып алып, ұлы күресті бастауға аттандым», - дейді. Ал ағалары мен әкесі өлгеннен кейін, 1836 жылдан бастап, көтерілістің басшысы болады.
Көтерілістің барысы: хронологиялық кесте жасау:
Даталар
Оқиғалар
1837 ж, қараша;
1838 ж, 26 мамырда;
1838 ж, күзінен;
1841 ж, тамыз;
Петропавл қаласынан шыққан Ақтау бекінісі казактарына алғаш рет шабуыл жасады.
Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.
Қозғалыс Кіші жүзді шарпып, оған би Жоламан Тіленшіұлы қосылды.
Кенесары қолының Ташкентке шабуылы жұқпалы аурудың таратылуынан тоқтатылды.
ІV. «Интервью» ойыны.
1) Сыныпты топтарға бөлу;
2) Журналистерді тағайындау;
3) Сарапшы-бағалаушыларды тағайындау;
4) Журналистер сұрақтары.
V. Сабақты бекіту, қорытындылау:
1. Көтерілістің басталу себептері?
2. Көтерілістің мақсаты?
3. Көтерілістің қозғаушы күштері?
4. Көтеріліс аумағы?
VI. Бағалау: сарапшы-бағалаушылардың қорытындылары
