?шінші де?гей ба?дарламасыны? «О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдері» модулі
?шінші де?гей ба?дарламасыны? «О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдері» модулі
?шінші де?гей ба?дарламасыны? «О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдері» модулі
?леуметтік-сындарлылы? т?р?ыдан о?ытуды т?сіну (Vygotsky,1978; Alexander, 2008) осы ба?дарламада айтыл?ан «О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдер» негізінде жат?анын т?сіндім. Атал?ан ба?дарламадан к?тілетін н?тижелер: о?ушыларды? ?алай о?у керектігін ?йреніп, соны? н?тижесінде еркін, ?зіндік д?лел у?ждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сын пікір к?з?арастары ж?йелі дамы?ан, санды? технологиялада ??зырлылы? танытатын о?ушы ретінде ?алыптасуын ?амтиды деп жазыл?ан (1, 6б). Білім ?дерісіні? н?тижелі болуы м??алімдерді? о?ушы ?здігінен ме?геріп, таныта білген білім да?дылары мен к?з?арастарына зейін ?ойып, зерделей білген білім модельдері аясында ?ана ж?зеге асырылады деген екен. Егер м??алім мен о?ушыны? білім игеруді бастау н?ктесі ?зара ?леспей, ?олайсыз та?дал?ан болса, онда о?уда табыс?а жету к?м?нді болады екен (3, 3б).
М??алім, о?ушыларда Чиксентмихай жаз?андай «?зіндік ма?сат» деп атайтын ж?не Райан мен Деки «ішкі у?ж» деп атайтын ?асиеттерді? болуына жа?дай жасау?а тырысуы тиіс депті (1,31б). Сонда ?ана о?ушыларда ?мтылыс, ?ызы?ушылы?, саба??а деген ынтасы арта бастайды екен. О?ушы о?у ?дерісіне белсенді ?атыс?анда ?ана та?ырыпты жа?сы ме?гереді. Осы?ан орай, ?р саба?та о?ушылар?а о?у ?дерісіні? барлы? аспектілеріне белсенді ?атысуы керек: олар ?зіні? болжамдары мен с?ра?тарын ??растырады, бір-біріне ке?ес береді, ?з алдына ма?сат ?ояды, алын?ан н?тижелерді ?ада?алайды, идеялармен эксперимент жасайды ж?не ?ателер-о?уды? ажырамас б?лігі екенін т?сіне отырып, т?уекелге барады екен.
Мен о?ушыларды? зер салып ты?дауын са?тап ?алу ма?сатында ж?мыс ?дерісін барынша к?рделі ж?не ?рт?рлі болуын ?ада?аладым. Себебі о?ушылар ?зін-?зі ынталандыра алады ж?не осы?ан орай, оларда ?мтылыс пен ?ызы?ушылы? пайда болады. «Диалог негізінде о?ыту ж?не о?у» (Mercer,1995; Alexander, 2008), метасана немесе «?алай о?у керектігін ?йрену» (Flavell, 1976; Vygotsky,1978) деген атаулармен танымал педагогикалы? т?сілдер ?леуметтік-сындарлылы? идеяларыны? ?азіргі заман?ы ма?ызды т?сіндірмелері ретінде ?олданылады деген. (1,10б). Мерсер мен Литлтон (2007) ?з е?бектерінде диалог саба?тарында о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттырумен ?атар, оларды? білім де?гейіні? ?суіне ?лес ?осатынды?ын атап к?рсеткенін ??тым (1, 36б ).
«О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдер» модулінде: О?ушы ?з ойын сын т?р?ысынан ойлап, д?лелдеуге тырысады, ой-?рісін ке?ейтеді, еркін ойлай отырып, келе-келе м??алімні? т?сіндіргенінен г?рі, ?з ізденісімен, ?ызы?ушылы? танытып, шы?армашылы? ?абілеттері ?шталады деген ой?а толы?тай ?осыламын. Б?ны о?ушылардан сауалнама ал?ан кезде аны?тадым. ?йткені, саба?тарда о?ушылар аз с?йлеп м??алімні? с?йлеуі басым болатын. Сонымен жекелей ж?мыстар ар?ылы ?з ойларын ашы? айта білу, пікір айту?а ?йрену, пікір таластыру (??гіме-дебат ?дісі), ойланып жауап беру, жолдастарыны? ойын ты?дау, жауаптарын ба?алай білу, сыйласты?, ?йымшылды??а, білім де?гейлеріні? жо?ары болуына к?п ?серін тигізеді екен. Оны? ішінде ерекше б?летін жа?дай-сынып бойынша к?п с?йлемейтін, ойлауы т?мен о?ушыларды? да ?ызы?ушылы? танытып, ?з м?мкіндіктеріне ?арай топтар бойынша саба??а ?атысу?а тырысып, ?з ?лестерін ?осатынын бай?адым.
Диалогтік о?ыту ?дісін кез келген м??алім ?з саба?тарында ?олданып ж?р. Біра? б?л диалогті о?ытуды? ма?ызын курсты ?ткен кезде ж?не іс-т?жірибемде ?андай ма?саттар?а жеткізгеніне к?з жеткізген кезде, оны? бас?а ?ырларын бай?адым. Саба?тарда о?ушыларды? тарихи тілде с?йлеуге, саба??а белсене ?атысу?а, ?з ойларын еркін де, ашы? жеткізе білуге, та?ырып бойынша е? негізгіні т?сініп, ажырата білуге, барлы? топтармен бірлесіп ?йымшыл болуына к?мектесті. ??гімелесу негізінде ке?ес беруді? кен тара?ан ?ш т?рі «ашы? с?ра?тар ?ою», тал?ылау, зерттеудегндей. Т?жірибеге дейін б?рында негізінен тек жа?сы о?итын о?ушылар ?ана с?ра??а жауап беретін, ал ?ал?андары ?ндемейтін. Сонды?тан ?р о?ушыны? ?зіне деген сенімділігін арттыру ?шін оларды? к?з?арастарына ?немі рахмет айтып, берген жауаптарын д?рыс емес деуді? орнына бас?аларды? б?л к?з?арас?а келісе ме екенін біліп отыру.
?з саба?тарымда к?бінесе зерттеушілік ??гіме, о?ушылар?а ?р т?рлі мазм?нда?ы с?ра?тар: ашы? ж?не к?рделі с?ра?тар ?ою?а тырыстым. Тізбектелген саба?тар топтамасында бірінші саба?ымды та?дау?а ал?ан 8б сыныбында «Абылай хан т?сында?ы ?аза? ханды?ы» та?ырыбын ?ткізгенде ?й тапсырмасын с?раудан бастап о?ушылармен диолог?а т?суім саба?ты? ?н бойынан бай?алды, жа?а та?ырыпты ашу ?шін Джигсо ?дісіні? элементтері ар?ылы олар бір-бірімен диолог?а т?су ар?ылы сол кездегі Абылай т?сында?ы ?аза? ханды?ыны? жа?ыдайын ж?не ол ж?ргізген ішкі, сырт?ы саяси экономикалы? жа?ыдайын аша білді. Б?л саба?та ба?ыла?аным топты? ж?мыста ?р о?ушы Абылай бейнесін танып ?ана ?оймай сол кезе?дегі жа?ыдайды ?азіргі ?мірмен салыстырып ?здеріні? т?жырымдарын жасай отырып, ?р ?айсысы белсенді пікірлері ар?ылы диолг?а т?сіп отырып сын т?р?ысынан ойлаулары саба? барысында аны? бай?алады. Себебі, ?р топ бірлесіп, тал?ылап, та?ырыпты? тарихи ма?ыздылы?ын д?лелдей білді. ?сіресе ж?пта тал?ылау жаса?ан кезде та?даулы о?ушылар сыныптасына т?сіндіруі кезінде бай?алады екен. Рефлексия ар?ылы «Екі ж?лдыз, бір ?сыныс» ар?ылы о?у мен о?ытуды ба?алаулары тілектері мен ?сыныстарынан бай?а?аным оларды? топты? ж?мыстан ал?ан ?серлері аны? бай?алды. Б?рын?ы д?ст?рлі саба?тарымда топпен ж?мыс болмайтын о?ушылар жекелей т?рде ?ана тапсырмалар орындайтын. Б?лай о?ытуды? д?рыс еместігін білдім. ?йткені, ж?ппен бірлесе орында?ан тапсырмалар осындай жа?дайда ?ана о?ытуды? не??рлым н?тижелі болатынында.
Келесі саба?ымда «?за? мерзімді жады» ?ажет кезінде алып пайдалану ?шін ?за? мерзімді са?тау?а жіберілген а?парат ретінде сипаттал?андай болды (3,20б). Осы ма?сатта «Сырым Дат?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс» та?ырыбында ой ?оз?ау «С. Дат?лыны? к?теріліске ?атысу себебі?» деген с?ра?ты? жауабын о?ушылар топта пікірлесе отырып ашу?а тырысты. ?рбір топ бір-бірімен диолог?а т?су ар?ылы ?й тапсырмасын айтуда кестені толтыру ар?ылы к?терілісті? себебі мен барысын, н?тижесін ай?ын д?лелдеп берді. Осы кезде бай?а?аным, о?ушылар «?аза?тарды? 1773-1775ж. Е.Пугачев баста?ан шаруалар к?терілісіне ?атысуына не себеп болды?» «Орта ж?з ?аза?тары б?л со?ыс?а ?алай ?атысты, оны? ерекшелігі неде?», «Кіші ж?з феодалдарыны? ?олдауына соншама ?міттенген Е.Пугачев кімге ?ндеу жолдады?» - деп с?ра?тар ?ойып, оларды? ?ызы?ушылы?тары арта бастады. С де?гейдегі о?ушы «Оларды? ?олынан келгенде, мені? де ?олымнан келеді» дегенінен тиімділік компонентті? (Бандура, 2001) пішіндеу теориясыны? д?лелін к?рдім. Б?рын ондай о?ушылар жас?анып, ?ате айтып ?оямын ба? деп ?ндемей отыра беретін. Енді осы ?дісті келешекте жиі ?олдану керектігін ??тым. Я?ни, жа?а та?ырыпты ?здігінен ме?геруге жа?дай жасаймын, м?тінді о?ушылар?а о?ыта отырып талдатамын.
«Джигсо» ?дісі ар?ылы о?ыта іздену, ?йрету саба?ты жа?сартты. ?р топ негізгі т?сініктерді талдап, т?сіндірді. Жа?а та?ырыпты ?р топ ?здеріне берілген «Жылдар с?йлейді», «Семантикалы? карта» жасау, «Термин с?здер», «Венн диаграмасын» жасау ар?ылы саба?ты табысты, тиімді етіп ?орыта білулері табысты болды. Осындай ?діс ар?ылы ?з бетімен білімді ме?герді, бір-біріне ??па?андарын т?сіндірді. Б?рын барлы?ын ?зім т?сіндіріп, талдап беретінмін. Ал ?азір ?ндемейтін о?ушылар да зерттеудегі С де?гейіндегі о?ушымда саба??а ?атысып, ?з ойларын ?осып отыр?анын бай?адым. Жа?а та?ырыпты ме?геруге, ?ткен та?ырыпты ?айталау ар?ылы білімдерін толы?тырады. О?ушыларды ?ойыл?ан ма?сат?а ба?ыттай отырып, жа?а та?ырыпты аша білді. О?ушылар?а та?ырыпты ?з беттерімен ?арап шы?у?а, уа?ытты ?немдеу ма?сатында ?р топ?а та?ырыпты? б?лімдерін б?ліп беріп, таныс емес термин с?здерді аны?тау?а бердім. Содан кейін сол термин с?здерді тал?ылауды с?радым. Аны?тай алмаса сынып бойынша тал?ылау?а тапсырдым. Білмеген жерлеріне ба?ыт бердім. Б?л жерде о?ушылармен кері байланыс орнаттым. М?нда?ы ма?сатым, берілген материалды о?ыту не береді, о?ушылар?а ?андай ресурстар ?ажет болады екенін аны?тау. Мені? т?сінгенім, диалог кезінде м??алім де, о?ушы да те? ???ылы серіктес бола алады екен.
Диалогтік о?ыту барысында о?ушылар ?андай да бір тапсырманы бірігіп отырып орындаса, ?андай да бір м?селелерді бірігіп отырып тал?ыласа, сол бойынша жатты?у ж?мысын орындаса, ?рине осыны? барлы?ы о?ушыны? есінде са?талып ?алады екен. Жаттанды болса, о?ушы ?арапайым жа?дайларды? ?зін ?мытып ?алатын. Осы?ан орай барлы? саба?тарымда о?ушылар?а та?ырыпты т?сінуді? тиімді жолдарын пайдаланып, ?ткен та?ырыпты еске т?сіруді? тиімді жолдары ар?ылы байланыстырып отырдым. ?леуметтік-м?дени теориясында?ы ма?ызды ??ым ЖАДА-ны мен ?з саба?ымда ?олдандым. ?сіресе «К?піршелер» - о?ушы?а ЖАДА бойынша ?олдау к?рсетіп, біреуді? к?мегінсіз орындай алмайтын тапсырманы орындау?а м?мкіндік беру ?шін м??алімні? ?сынатын интерактивті м?мкіндігі екнін сезіндім (1,26б). Ба?дарламаны? ма?ызды ??ымдарын ?з саба?тарымда ?олдану?а тырыстым. Мысалы тізбектелген саба?ымны? т?ртінші саба?ында ?й тапсырмасын «?рмекші торы» ?дісі ар?ылы бір-біріне на?ты, ?тымды с?ра?тар ?оюлары бай?алды. «?рмекші» ойыны ар?ылы балалар алды??ы бірінші саба?та ме?герген та?ырыпты ары ?арай шы?дау ар?ылы табыс?а жетті десем арты? болмас. ?р топ ?ор?а?ан кезде о?ушылар тарихи тілді ?олдану?а тырысты. Тіпті т?мен де?гейдегі С о?ушым «М??алім менде айтайыншы» деп ?зіні? пікірін айтты. К?бінесе формативті ба?алауда ?олдандым, оны? ішінде о?ушылар ?з-?здерін ба?алауда. Мысалы: саба?ты ?орыту ма?сатында ?здік ж?мыс жаса?анда ж?мыстарын бір-біріне алмастырып тексеріп, ба?алады. Осыдан ойдан–ой туды, ой б?лісті, оны д?лелдеуге талпынды, я?ни о?ушыларды? саба??а деген ынтасы артты, жауапкершіліктері артты деп есептеймін.
О?ушы мен м??алім, о?ушы мен о?ушы арасында кері байланыс орнатып, диалог?а т?суді? ма?ызы зор екен. Саба?тарымда жеті модульді? бір- бірлерімен ы?палдасуы н?тижеге жетуді? тиімді жолдарын ашты. Саба?та?ы м??алімні? к?шбасшылы?ын жасалып жат?ан ж?мыстар?а ба?ыт-ба?дар беріп отырып жа?а ма?ынада т?сіндім.
Просмотр содержимого документа
«?шінші де?гей ба?дарламасыны? «О?ыту мен о?уда?ы жа?а т?сілдері» модулі»
Үшінші деңгей бағдарламасының «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдері» модулі
Әлеуметтік-сындарлылық тұрғыдан оқытуды түсіну (Vygotsky,1978; Alexander, 2008) осы бағдарламада айтылған «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» негізінде жатқанын түсіндім. Аталған бағдарламадан күтілетін нәтижелер: оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сын пікір көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологиялада құзырлылық танытатын оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды деп жазылған (1, 6б). Білім үдерісінің нәтижелі болуы мұғалімдердің оқушы өздігінен меңгеріп, таныта білген білім дағдылары мен көзқарастарына зейін қойып, зерделей білген білім модельдері аясында ғана жүзеге асырылады деген екен. Егер мұғалім мен оқушының білім игеруді бастау нүктесі өзара үлеспей, қолайсыз таңдалған болса, онда оқуда табысқа жету күмәнді болады екен (3, 3б).
Мұғалім, оқушыларда Чиксентмихай жазғандай «өзіндік мақсат» деп атайтын және Райан мен Деки «ішкі уәж» деп атайтын қасиеттердің болуына жағдай жасауға тырысуы тиіс депті (1,31б). Сонда ғана оқушыларда ұмтылыс, қызығушылық, сабаққа деген ынтасы арта бастайды екен. Оқушы оқу үдерісіне белсенді қатысқанда ғана тақырыпты жақсы меңгереді. Осыған орай, әр сабақта оқушыларға оқу үдерісінің барлық аспектілеріне белсенді қатысуы керек: олар өзінің болжамдары мен сұрақтарын құрастырады, бір-біріне кеңес береді, өз алдына мақсат қояды, алынған нәтижелерді қадағалайды, идеялармен эксперимент жасайды және қателер-оқудың ажырамас бөлігі екенін түсіне отырып, тәуекелге барады екен.
Мен оқушылардың зер салып тыңдауын сақтап қалу мақсатында жұмыс үдерісін барынша күрделі және әртүрлі болуын қадағаладым. Себебі оқушылар өзін-өзі ынталандыра алады және осыған орай, оларда ұмтылыс пен қызығушылық пайда болады. «Диалог негізінде оқыту және оқу» (Mercer,1995; Alexander, 2008), метасана немесе «Қалай оқу керектігін үйрену» (Flavell, 1976; Vygotsky,1978) деген атаулармен танымал педагогикалық тәсілдер әлеуметтік-сындарлылық идеяларының қазіргі заманғы маңызды түсіндірмелері ретінде қолданылады деген. (1,10б). Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақтарында оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсеткенін ұқтым (1, 36б ).
«Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулінде: Оқушы өз ойын сын тұрғысынан ойлап, дәлелдеуге тырысады, ой-өрісін кеңейтеді, еркін ойлай отырып, келе-келе мұғалімнің түсіндіргенінен гөрі, өз ізденісімен, қызығушылық танытып, шығармашылық қабілеттері ұшталады деген ойға толықтай қосыламын. Бұны оқушылардан сауалнама алған кезде анықтадым. Өйткені, сабақтарда оқушылар аз сөйлеп мұғалімнің сөйлеуі басым болатын. Сонымен жекелей жұмыстар арқылы өз ойларын ашық айта білу, пікір айтуға үйрену, пікір таластыру (әңгіме-дебат әдісі), ойланып жауап беру, жолдастарының ойын тыңдау, жауаптарын бағалай білу, сыйластық, ұйымшылдыққа, білім деңгейлерінің жоғары болуына көп әсерін тигізеді екен. Оның ішінде ерекше бөлетін жағдай-сынып бойынша көп сөйлемейтін, ойлауы төмен оқушылардың да қызығушылық танытып, өз мүмкіндіктеріне қарай топтар бойынша сабаққа қатысуға тырысып, өз үлестерін қосатынын байқадым.
Диалогтік оқыту әдісін кез келген мұғалім өз сабақтарында қолданып жүр. Бірақ бұл диалогті оқытудың маңызын курсты өткен кезде және іс-тәжірибемде қандай мақсаттарға жеткізгеніне көз жеткізген кезде, оның басқа қырларын байқадым. Сабақтарда оқушылардың тарихи тілде сөйлеуге, сабаққа белсене қатысуға, өз ойларын еркін де, ашық жеткізе білуге, тақырып бойынша ең негізгіні түсініп, ажырата білуге, барлық топтармен бірлесіп ұйымшыл болуына көмектесті. Әңгімелесу негізінде кеңес берудің кен тараған үш түрі «ашық сұрақтар қою», талқылау, зерттеудегндей. Тәжірибеге дейін бұрында негізінен тек жақсы оқитын оқушылар ғана сұраққа жауап беретін, ал қалғандары үндемейтін. Сондықтан әр оқушының өзіне деген сенімділігін арттыру үшін олардың көзқарастарына үнемі рахмет айтып, берген жауаптарын дұрыс емес деудің орнына басқалардың бұл көзқарасқа келісе ме екенін біліп отыру.
Өз сабақтарымда көбінесе зерттеушілік әңгіме, оқушыларға әр түрлі мазмұндағы сұрақтар: ашық және күрделі сұрақтар қоюға тырыстым. Тізбектелген сабақтар топтамасында бірінші сабағымды таңдауға алған 8б сыныбында «Абылай хан тұсындағы қазақ хандығы» тақырыбын өткізгенде үй тапсырмасын сұраудан бастап оқушылармен диологқа түсуім сабақтың өн бойынан байқалды, жаңа тақырыпты ашу үшін Джигсо әдісінің элементтері арқылы олар бір-бірімен диологқа түсу арқылы сол кездегі Абылай тұсындағы қазақ хандығының жағыдайын және ол жүргізген ішкі, сыртқы саяси экономикалық жағыдайын аша білді. Бұл сабақта бақылағаным топтық жұмыста әр оқушы Абылай бейнесін танып қана қоймай сол кезеңдегі жағыдайды қазіргі өмірмен салыстырып өздерінің тұжырымдарын жасай отырып, әр қайсысы белсенді пікірлері арқылы диолгқа түсіп отырып сын тұрғысынан ойлаулары сабақ барысында анық байқалады. Себебі, әр топ бірлесіп, талқылап, тақырыптың тарихи маңыздылығын дәлелдей білді. Әсіресе жұпта талқылау жасаған кезде таңдаулы оқушылар сыныптасына түсіндіруі кезінде байқалады екен. Рефлексия арқылы «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы оқу мен оқытуды бағалаулары тілектері мен ұсыныстарынан байқағаным олардың топтық жұмыстан алған әсерлері анық байқалды. Бұрынғы дәстүрлі сабақтарымда топпен жұмыс болмайтын оқушылар жекелей түрде ғана тапсырмалар орындайтын. Бұлай оқытудың дұрыс еместігін білдім. Өйткені, жұппен бірлесе орындаған тапсырмалар осындай жағдайда ғана оқытудың неғұрлым нәтижелі болатынында.
Келесі сабағымда «Ұзақ мерзімді жады» қажет кезінде алып пайдалану үшін ұзақ мерзімді сақтауға жіберілген ақпарат ретінде сипатталғандай болды (3,20б). Осы мақсатта «Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс» тақырыбында ой қозғау «С. Датұлының көтеріліске қатысу себебі?» деген сұрақтың жауабын оқушылар топта пікірлесе отырып ашуға тырысты. Әрбір топ бір-бірімен диологқа түсу арқылы үй тапсырмасын айтуда кестені толтыру арқылы көтерілістің себебі мен барысын, нәтижесін айқын дәлелдеп берді. Осы кезде байқағаным, оқушылар «Қазақтардың 1773-1775ж. Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысуына не себеп болды?» «Орта жүз қазақтары бұл соғысқа қалай қатысты, оның ерекшелігі неде?», «Кіші жүз феодалдарының қолдауына соншама үміттенген Е.Пугачев кімге үндеу жолдады?» - деп сұрақтар қойып, олардың қызығушылықтары арта бастады. С деңгейдегі оқушы «Олардың қолынан келгенде, менің де қолымнан келеді» дегенінен тиімділік компоненттің (Бандура, 2001) пішіндеу теориясының дәлелін көрдім. Бұрын ондай оқушылар жасқанып, қате айтып қоямын ба? деп үндемей отыра беретін. Енді осы әдісті келешекте жиі қолдану керектігін ұқтым. Яғни, жаңа тақырыпты өздігінен меңгеруге жағдай жасаймын, мәтінді оқушыларға оқыта отырып талдатамын.
«Джигсо» әдісі арқылы оқыта іздену, үйрету сабақты жақсартты. Әр топ негізгі түсініктерді талдап, түсіндірді. Жаңа тақырыпты әр топ өздеріне берілген «Жылдар сөйлейді», «Семантикалық карта» жасау, «Термин сөздер», «Венн диаграмасын» жасау арқылы сабақты табысты, тиімді етіп қорыта білулері табысты болды. Осындай әдіс арқылы өз бетімен білімді меңгерді, бір-біріне ұқпағандарын түсіндірді. Бұрын барлығын өзім түсіндіріп, талдап беретінмін. Ал қазір үндемейтін оқушылар да зерттеудегі С деңгейіндегі оқушымда сабаққа қатысып, өз ойларын қосып отырғанын байқадым. Жаңа тақырыпты меңгеруге, өткен тақырыпты қайталау арқылы білімдерін толықтырады. Оқушыларды қойылған мақсатқа бағыттай отырып, жаңа тақырыпты аша білді. Оқушыларға тақырыпты өз беттерімен қарап шығуға, уақытты үнемдеу мақсатында әр топқа тақырыптың бөлімдерін бөліп беріп, таныс емес термин сөздерді анықтауға бердім. Содан кейін сол термин сөздерді талқылауды сұрадым. Анықтай алмаса сынып бойынша талқылауға тапсырдым. Білмеген жерлеріне бағыт бердім. Бұл жерде оқушылармен кері байланыс орнаттым. Мұндағы мақсатым, берілген материалды оқыту не береді, оқушыларға қандай ресурстар қажет болады екенін анықтау. Менің түсінгенім, диалог кезінде мұғалім де, оқушы да тең құқылы серіктес бола алады екен.
Диалогтік оқыту барысында оқушылар қандай да бір тапсырманы бірігіп отырып орындаса, қандай да бір мәселелерді бірігіп отырып талқыласа, сол бойынша жаттығу жұмысын орындаса, әрине осының барлығы оқушының есінде сақталып қалады екен. Жаттанды болса, оқушы қарапайым жағдайлардың өзін ұмытып қалатын. Осыған орай барлық сабақтарымда оқушыларға тақырыпты түсінудің тиімді жолдарын пайдаланып, өткен тақырыпты еске түсірудің тиімді жолдары арқылы байланыстырып отырдым. Әлеуметтік-мәдени теориясындағы маңызды ұғым ЖАДА-ны мен өз сабағымда қолдандым. Әсіресе «Көпіршелер» - оқушыға ЖАДА бойынша қолдау көрсетіп, біреудің көмегінсіз орындай алмайтын тапсырманы орындауға мүмкіндік беру үшін мүғалімнің ұсынатын интерактивті мүмкіндігі екнін сезіндім (1,26б). Бағдарламаның маңызды ұғымдарын өз сабақтарымда қолдануға тырыстым. Мысалы тізбектелген сабағымның төртінші сабағында үй тапсырмасын «Өрмекші торы» әдісі арқылы бір-біріне нақты, ұтымды сұрақтар қоюлары байқалды. «Өрмекші» ойыны арқылы балалар алдыңғы бірінші сабақта меңгерген тақырыпты ары қарай шыңдау арқылы табысқа жетті десем артық болмас. Әр топ қорғаған кезде оқушылар тарихи тілді қолдануға тырысты. Тіпті төмен деңгейдегі С оқушым «Мұғалім менде айтайыншы» деп өзінің пікірін айтты. Көбінесе формативті бағалауда қолдандым, оның ішінде оқушылар өз-өздерін бағалауда. Мысалы: сабақты қорыту мақсатында өздік жұмыс жасағанда жұмыстарын бір-біріне алмастырып тексеріп, бағалады. Осыдан ойдан–ой туды, ой бөлісті, оны дәлелдеуге талпынды, яғни оқушылардың сабаққа деген ынтасы артты, жауапкершіліктері артты деп есептеймін.
Оқушы мен мұғалім, оқушы мен оқушы арасында кері байланыс орнатып, диалогқа түсудің маңызы зор екен. Сабақтарымда жеті модульдің бір- бірлерімен ықпалдасуы нәтижеге жетудің тиімді жолдарын ашты. Сабақтағы мұғалімнің көшбасшылығын жасалып жатқан жұмыстарға бағыт-бағдар беріп отырып жаңа мағынада түсіндім.
Қорыта келгенде, сабақ оқушылардың қалай ойлайтынын әрі оқитынын қадағалау, бағалау, бақылау және өзгерту қабылетін дамытатынына көзім жетті деуіме болады.
Қолданылған әдебиеттер:
Мұғалімдерге арналған нұсқаулық Үшінші базалық деңгей Төртінші басылым. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» Педагогикалық шеберлік орталығы, 2015ж
