Ма?саты:Абылай хан ж?ргізген билігі жайлы, ж?не сол кездегі ?аза? ханды?ыны? ішкі, сырт?ы саясаты, саяси экономикалы? жа?ыдайы туралы білу, оларды? тарихи ма?ыздылы?ын аны?тау,т?жырым жасау.
А?ылды доп(?й тапсырмасын с?рау)
Т?ртіп алу(ма?ынаны ашу)
Джигсо (жа?а саба? барысында)
Фишбоун (балы? ?а??асы ар?ылы д?лелдеу)
Тест.(электронды окулык)
ООЖТ
ОБжК
О?БжОБ
ТжДБО
АКТ
СТО?
Барлы?ы : Абылай хан туралы біледі, та?ырып бойынша с?ра? ?ойып жауап бере алады.
Басым б?лігі: Абылай хан жургізген реформаларды? ма?ыздылы?ын т?сіну ар?ылы ой ?орытып, та?ырыпты ашады.
Кейбіреулер: Абылай хан т?сында ?аза? ханды?ыны? ішкі сырт?ы саяси ж?не экономикалы? жа?ыдайы бойынша ?зіндік т?жырымдамалар жасай отырып, тарихта?ы ма?ыздылы?ын д?лелдей алады.
Формативті ба?алау: фишкалармен, нысана бойынша ?зін-?зі ба?алау, ж?пта ба?алау, (тесттпен)
Рефлексия ар?ылы «Екі ж?лдыз, бір ?сыныс» ар?ылы о?у мен о?ытуды ба?алау
Окулык
Интербелсенді такта
Маркер
Стикер
Постер
Слайдттар
Эл. о?улык
Та?ырыбы: ?аза?тарды? Е.Пугачев баста?ан шаруалар со?ысына ?атысуы
Максаты: Е.Пугачев баста?ан шарулар к?терілісіне ?аза?тарды? да ?атысуыны? негізгі себептері мен барысын білу. ?аза? жаса?тарыны? же?ілу себептерін аны?тау, к?терілісті? тарихи ма?ыздылы?ын д?лелдеу.
?ар кесегі (?й тапсырмасы)
Т?жырымдамалы? карта (жа?а саба? барысы)
Венн диаграммасы(жа?а саба?ты салыстыру)
Тарихи диктант
жылдар с?йлейді
(саба?ты ?ортындылау)
ООЖТ
ОЖУСОжО
ОБжК
О?БжОБ
СТО?
ТжДБО
Барлы?ы : Та?ырыпты т?сініп, сол бойынша с?ра? ?ойып жауап бере алады.
Басым б?лігі: Шаруалар к?терілісіне ?аза? жаса?тарыны? ?атысу себептері аны?тай отырып, же?ілулеріні? негізгі сепептерін аша алады.
Кейбіреулер: ?аза?тарды? шаруалар к?терілісіне ?атысуыны? тарихи ма?ыздылы?ын т?сінеді, деректерді тал?ылайды ж?не ба?а береді.
Ба?дарламаны? жеті модулі ?алай ы?палдастырыл?аны к?рсетілген тізбектелген саба?тар топтамасыны? орта мерзімді жоспары.
Орта мерзімді жоспардалауда?ы ма?сатым: ба?дарлама мазм?нына с?йкес о?ытуды? жа?а ?діс-т?сілдерін пайдалана отырып жеті модулді 4 саба? барысында ы?палдыстыру. О?ушыларды? п?нге ?ызы?ушылы?ын арттырып, ойлау ?абілетін дамыту, ?зін-?зі реттеп, ?здігінен білім алуын ?алыптастыру ж?не білім сапасын арттыру. Б?л жоспарда ?аза?стан тарихы п?ні бойынша «Абылай хан т?сында?ы ?аза? ханды?ы», «Е.Пугачев баста?ан шаруалар к?терілісі», «Сырым Дат?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс», «Сырым Дат?лы баста?ан ?лт-азатты? ?оз?алыс» атты т?рт та?ырыпты ?амтиды.
Саба?тар топтамасында о?у мен о?ытуда?ы жа?а т?сілдер пайдаланылып, ж?ппен ж?мыс, топты? ж?мыс, де?гейлі тапсырмалар, «ЖИГСО», «Т?жырымдамалы? карта», «Ми?а шабуыл», «?рмекші о?ыта ?йрету ойыны» сия?ты стратегияларды о?ушыларды? сыни к?з?арастарын ж?йелі дамыту ?шін ?олдандым. Н?тижесінде о?ушыларым жас ерекшеліктеріне сай берілген тапсырмаларды бірге сыни к?з?араспен тал?ылап, ба?алап, орта? шешімге келеді. Саба?тарымда ?иынды?тар туындайтынын есекере отырып (мысалы: топта бірлесіп ж?мыс істей алмауы, бір-біріні? пікірін ты?дамауы, о?ушыларды? ?з ойын жеткізе алмауы, тіл байлы?ыны? жетіспеушілігі), оларды ынтыма?тасты? орта орнату, топ ережесін ??ру, ?зіне деген сенімділіктерін бойына сі?іру, ?зін-?зі реттеп еркін ?арым-?атынас жасау?а ба?ыттау ар?ылы шешемін деген ойдамын. Топты? ба?алау, ?зара ба?алау ж?реді ж?не о?ушыларды? білім де?гейлерін ай?ындау ?шін бірлесіп, о?ыту ?шін ба?алау критерийлерін ??рамыз. Т?рт саба?ым АКТ-мен т?рленіп отырады. Дарынды о?ушылар ?осымша тапсырмалар орындап, сыныптастарын ба?алайды, ?з білгендеріне Б де?гейдегі о?ушылар?а ?йретеді, ?ал?ан ?лгерімі т?мен о?ушылар да ?алыспай, сурет салып, с?здерді о?ып, с?ра?тар ?ойып, сынды д?рыс ?абылдап, диалог?а белсенді ?атысуына жа?дай жасауды ескеріп отырамын.
Тізбектелген саба?тар топтамасын тиімді жоспарлау к?нделікті саба? жоспарлау?а тигізер ?сері мол екенін т?йдім.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«О?ып-?йренуді? негізгі ма?саттары»
Үшінші деңгей бағдарламасының «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдері» модулі
Әлеуметтік-сындарлылық тұрғыдан оқытуды түсіну (Vygotsky,1978; Alexander, 2008) осы бағдарламада айтылған «Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» негізінде жатқанын түсіндім. Аталған бағдарламадан күтілетін нәтижелер: оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сын пікір көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологиялада құзырлылық танытатын оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды деп жазылған (1, 6б). Білім үдерісінің нәтижелі болуы мұғалімдердің оқушы өздігінен меңгеріп, таныта білген білім дағдылары мен көзқарастарына зейін қойып, зерделей білген білім модельдері аясында ғана жүзеге асырылады деген екен. Егер мұғалім мен оқушының білім игеруді бастау нүктесі өзара үлеспей, қолайсыз таңдалған болса, онда оқуда табысқа жету күмәнді болады екен (3, 3б).
Мұғалім, оқушыларда Чиксентмихай жазғандай «өзіндік мақсат» деп атайтын және Райан мен Деки «ішкі уәж» деп атайтын қасиеттердің болуына жағдай жасауға тырысуы тиіс депті (1,31б). Сонда ғана оқушыларда ұмтылыс, қызығушылық, сабаққа деген ынтасы арта бастайды екен. Оқушы оқу үдерісіне белсенді қатысқанда ғана тақырыпты жақсы меңгереді. Осыған орай, әр сабақта оқушыларға оқу үдерісінің барлық аспектілеріне белсенді қатысуы керек: олар өзінің болжамдары мен сұрақтарын құрастырады, бір-біріне кеңес береді, өз алдына мақсат қояды, алынған нәтижелерді қадағалайды, идеялармен эксперимент жасайды және қателер-оқудың ажырамас бөлігі екенін түсіне отырып, тәуекелге барады екен.
Мен оқушылардың зер салып тыңдауын сақтап қалу мақсатында жұмыс үдерісін барынша күрделі және әртүрлі болуын қадағаладым. Себебі оқушылар өзін-өзі ынталандыра алады және осыған орай, оларда ұмтылыс пен қызығушылық пайда болады. «Диалог негізінде оқыту және оқу» (Mercer,1995; Alexander, 2008), метасана немесе «Қалай оқу керектігін үйрену» (Flavell, 1976; Vygotsky,1978) деген атаулармен танымал педагогикалық тәсілдер әлеуметтік-сындарлылық идеяларының қазіргі заманғы маңызды түсіндірмелері ретінде қолданылады деген. (1,10б). Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақтарында оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсеткенін ұқтым (1, 36б ).
«Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер» модулінде: Оқушы өз ойын сын тұрғысынан ойлап, дәлелдеуге тырысады, ой-өрісін кеңейтеді, еркін ойлай отырып, келе-келе мұғалімнің түсіндіргенінен гөрі, өз ізденісімен, қызығушылық танытып, шығармашылық қабілеттері ұшталады деген ойға толықтай қосыламын. Бұны оқушылардан сауалнама алған кезде анықтадым. Өйткені, сабақтарда оқушылар аз сөйлеп мұғалімнің сөйлеуі басым болатын. Сонымен жекелей жұмыстар арқылы өз ойларын ашық айта білу, пікір айтуға үйрену, пікір таластыру (әңгіме-дебат әдісі), ойланып жауап беру, жолдастарының ойын тыңдау, жауаптарын бағалай білу, сыйластық, ұйымшылдыққа, білім деңгейлерінің жоғары болуына көп әсерін тигізеді екен. Оның ішінде ерекше бөлетін жағдай-сынып бойынша көп сөйлемейтін, ойлауы төмен оқушылардың да қызығушылық танытып, өз мүмкіндіктеріне қарай топтар бойынша сабаққа қатысуға тырысып, өз үлестерін қосатынын байқадым.
Диалогтік оқыту әдісін кез келген мұғалім өз сабақтарында қолданып жүр. Бірақ бұл диалогті оқытудың маңызын курсты өткен кезде және іс-тәжірибемде қандай мақсаттарға жеткізгеніне көз жеткізген кезде, оның басқа қырларын байқадым. Сабақтарда оқушылардың тарихи тілде сөйлеуге, сабаққа белсене қатысуға, өз ойларын еркін де, ашық жеткізе білуге, тақырып бойынша ең негізгіні түсініп, ажырата білуге, барлық топтармен бірлесіп ұйымшыл болуына көмектесті. Әңгімелесу негізінде кеңес берудің кен тараған үш түрі «ашық сұрақтар қою», талқылау, зерттеудегндей. Тәжірибеге дейін бұрында негізінен тек жақсы оқитын оқушылар ғана сұраққа жауап беретін, ал қалғандары үндемейтін. Сондықтан әр оқушының өзіне деген сенімділігін арттыру үшін олардың көзқарастарына үнемі рахмет айтып, берген жауаптарын дұрыс емес деудің орнына басқалардың бұл көзқарасқа келісе ме екенін біліп отыру.
Өз сабақтарымда көбінесе зерттеушілік әңгіме, оқушыларға әр түрлі мазмұндағы сұрақтар: ашық және күрделі сұрақтар қоюға тырыстым. Тізбектелген сабақтар топтамасында бірінші сабағымды таңдауға алған 8б сыныбында «Абылай хан тұсындағы қазақ хандығы» тақырыбын өткізгенде үй тапсырмасын сұраудан бастап оқушылармен диологқа түсуім сабақтың өн бойынан байқалды, жаңа тақырыпты ашу үшін Джигсо әдісінің элементтері арқылы олар бір-бірімен диологқа түсу арқылы сол кездегі Абылай тұсындағы қазақ хандығының жағыдайын және ол жүргізген ішкі, сыртқы саяси экономикалық жағыдайын аша білді. Бұл сабақта бақылағаным топтық жұмыста әр оқушы Абылай бейнесін танып қана қоймай сол кезеңдегі жағыдайды қазіргі өмірмен салыстырып өздерінің тұжырымдарын жасай отырып, әр қайсысы белсенді пікірлері арқылы диолгқа түсіп отырып сын тұрғысынан ойлаулары сабақ барысында анық байқалады. Себебі, әр топ бірлесіп, талқылап, тақырыптың тарихи маңыздылығын дәлелдей білді. Әсіресе жұпта талқылау жасаған кезде таңдаулы оқушылар сыныптасына түсіндіруі кезінде байқалады екен. Рефлексия арқылы «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы оқу мен оқытуды бағалаулары тілектері мен ұсыныстарынан байқағаным олардың топтық жұмыстан алған әсерлері анық байқалды. Бұрынғы дәстүрлі сабақтарымда топпен жұмыс болмайтын оқушылар жекелей түрде ғана тапсырмалар орындайтын. Бұлай оқытудың дұрыс еместігін білдім. Өйткені, жұппен бірлесе орындаған тапсырмалар осындай жағдайда ғана оқытудың неғұрлым нәтижелі болатынында.
Келесі сабағымда «Ұзақ мерзімді жады» қажет кезінде алып пайдалану үшін ұзақ мерзімді сақтауға жіберілген ақпарат ретінде сипатталғандай болды (3,20б). Осы мақсатта «Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс» тақырыбында ой қозғау «С. Датұлының көтеріліске қатысу себебі?» деген сұрақтың жауабын оқушылар топта пікірлесе отырып ашуға тырысты. Әрбір топ бір-бірімен диологқа түсу арқылы үй тапсырмасын айтуда кестені толтыру арқылы көтерілістің себебі мен барысын, нәтижесін айқын дәлелдеп берді. Осы кезде байқағаным, оқушылар «Қазақтардың 1773-1775ж. Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысуына не себеп болды?» «Орта жүз қазақтары бұл соғысқа қалай қатысты, оның ерекшелігі неде?», «Кіші жүз феодалдарының қолдауына соншама үміттенген Е.Пугачев кімге үндеу жолдады?» - деп сұрақтар қойып, олардың қызығушылықтары арта бастады. С деңгейдегі оқушы «Олардың қолынан келгенде, менің де қолымнан келеді» дегенінен тиімділік компоненттің (Бандура, 2001) пішіндеу теориясының дәлелін көрдім. Бұрын ондай оқушылар жасқанып, қате айтып қоямын ба? деп үндемей отыра беретін. Енді осы әдісті келешекте жиі қолдану керектігін ұқтым. Яғни, жаңа тақырыпты өздігінен меңгеруге жағдай жасаймын, мәтінді оқушыларға оқыта отырып талдатамын.
«Джигсо» әдісі арқылы оқыта іздену, үйрету сабақты жақсартты. Әр топ негізгі түсініктерді талдап, түсіндірді. Жаңа тақырыпты әр топ өздеріне берілген «Жылдар сөйлейді», «Семантикалық карта» жасау, «Термин сөздер», «Венн диаграмасын» жасау арқылы сабақты табысты, тиімді етіп қорыта білулері табысты болды. Осындай әдіс арқылы өз бетімен білімді меңгерді, бір-біріне ұқпағандарын түсіндірді. Бұрын барлығын өзім түсіндіріп, талдап беретінмін. Ал қазір үндемейтін оқушылар да зерттеудегі С деңгейіндегі оқушымда сабаққа қатысып, өз ойларын қосып отырғанын байқадым. Жаңа тақырыпты меңгеруге, өткен тақырыпты қайталау арқылы білімдерін толықтырады. Оқушыларды қойылған мақсатқа бағыттай отырып, жаңа тақырыпты аша білді. Оқушыларға тақырыпты өз беттерімен қарап шығуға, уақытты үнемдеу мақсатында әр топқа тақырыптың бөлімдерін бөліп беріп, таныс емес термин сөздерді анықтауға бердім. Содан кейін сол термин сөздерді талқылауды сұрадым. Анықтай алмаса сынып бойынша талқылауға тапсырдым. Білмеген жерлеріне бағыт бердім. Бұл жерде оқушылармен кері байланыс орнаттым. Мұндағы мақсатым, берілген материалды оқыту не береді, оқушыларға қандай ресурстар қажет болады екенін анықтау. Менің түсінгенім, диалог кезінде мұғалім де, оқушы да тең құқылы серіктес бола алады екен.
Диалогтік оқыту барысында оқушылар қандай да бір тапсырманы бірігіп отырып орындаса, қандай да бір мәселелерді бірігіп отырып талқыласа, сол бойынша жаттығу жұмысын орындаса, әрине осының барлығы оқушының есінде сақталып қалады екен. Жаттанды болса, оқушы қарапайым жағдайлардың өзін ұмытып қалатын. Осыған орай барлық сабақтарымда оқушыларға тақырыпты түсінудің тиімді жолдарын пайдаланып, өткен тақырыпты еске түсірудің тиімді жолдары арқылы байланыстырып отырдым. Әлеуметтік-мәдени теориясындағы маңызды ұғым ЖАДА-ны мен өз сабағымда қолдандым. Әсіресе «Көпіршелер» - оқушыға ЖАДА бойынша қолдау көрсетіп, біреудің көмегінсіз орындай алмайтын тапсырманы орындауға мүмкіндік беру үшін мүғалімнің ұсынатын интерактивті мүмкіндігі екнін сезіндім (1,26б). Бағдарламаның маңызды ұғымдарын өз сабақтарымда қолдануға тырыстым. Мысалы тізбектелген сабағымның төртінші сабағында үй тапсырмасын «Өрмекші торы» әдісі арқылы бір-біріне нақты, ұтымды сұрақтар қоюлары байқалды. «Өрмекші» ойыны арқылы балалар алдыңғы бірінші сабақта меңгерген тақырыпты ары қарай шыңдау арқылы табысқа жетті десем артық болмас. Әр топ қорғаған кезде оқушылар тарихи тілді қолдануға тырысты. Тіпті төмен деңгейдегі С оқушым «Мұғалім менде айтайыншы» деп өзінің пікірін айтты. Көбінесе формативті бағалауда қолдандым, оның ішінде оқушылар өз-өздерін бағалауда. Мысалы: сабақты қорыту мақсатында өздік жұмыс жасағанда жұмыстарын бір-біріне алмастырып тексеріп, бағалады. Осыдан ойдан–ой туды, ой бөлісті, оны дәлелдеуге талпынды, яғни оқушылардың сабаққа деген ынтасы артты, жауапкершіліктері артты деп есептеймін.
Оқушы мен мұғалім, оқушы мен оқушы арасында кері байланыс орнатып, диалогқа түсудің маңызы зор екен. Сабақтарымда жеті модульдің бір- бірлерімен ықпалдасуы нәтижеге жетудің тиімді жолдарын ашты. Сабақтағы мұғалімнің көшбасшылығын жасалып жатқан жұмыстарға бағыт-бағдар беріп отырып жаңа мағынада түсіндім.
Қорыта келгенде, сабақ оқушылардың қалай ойлайтынын әрі оқитынын қадағалау, бағалау, бақылау және өзгерту қабылетін дамытатынына көзім жетті деуіме болады.
Қолданылған әдебиеттер:
Мұғалімдерге арналған нұсқаулық Үшінші базалық деңгей Төртінші басылым. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» Педагогикалық шеберлік орталығы, 2015ж
