Научная статья на тему : "Принцип наглядности в обучении истории" на узбекском языке

ТАРИХ ДАРСЛАРИДА КЎРГАЗМАЛИЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ – ДАРС САМАРАДОРЛИГИНИ КЎТАРИШДА МУҲИМ ОМИЛ СИФАТИДА

Принцип наглядности в обучении истории

Гафурова Ирода Нуралиевна

Караулбазарский профессиональный колледж

промышленности и транспорта

Маълумки, таълим беришда ўқитиш услублари асосий ўринни эгаллайди. Услубларни эса ҳар қандай муаммони узатиш ва қабул қилиш хусусиятига қараб сўз орқали ифодаланадиган, кўргазмали ва амалий усул каби турларга ажратиш мумкин. Ўз навбатида, таълимнинг кўргазмали усул – шартли равишда иккига бўлинади. Яъни иллюстрация услубига плакат, харита, жадваллар, тарихий шахслар ва алломаларнинг портретлари, музей экспонатлари, тарихий ёдгорликлар расмлари, стендлар кирса; намойиш қилиш услубига дарс ўтиш мобайнида мавзуга боғлиқ бўлган тарихий воқеаларни ҳикоя қилиш жараёнида янги педагогик технологияларга мувофиқ замонавий компьютер ва ахборот коммуникация тармоқлари ёрдамида компакт дискда электрон китоблардаги мавзуларни экранда ёритиш, мавзуга оид махсус кинофильм ва диафильмларни намойиш этиш киради.

Кўргазмали усулни таълим соҳасига жорий этишда масофавий ўқитиш тизими муҳим аҳамиятга эга. Бугунги кунда дунёнинг ривожланган мамлакатларида масофадан ўқитиш тизими кенг қўлланилмоқда. Шу нуқтаи назардан келиб чиққан ҳолда масофадан ўқитиш борасида бирмунча ишлар амалга оширилаётганини айтиш жоиз. Бошқа фанлар қатори тарих фанининг «Қадимги дунё тарихи», “Ўрта асрлар тарихи”, «Жаҳон цивилизациялари тарихи» ўқув курслари бўйича давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурига мувофиқ махсус электрон китоб тайёрланиб, ўқув машғулотлари замонавий компьютер ва ахборот коммуникация технологиялари ёрдамида олиб борилиши мақсадга мувофиқдир. Бу технологиялардан тарих дарсида қандай фойдаланиш мумкин? Мисол тариқасида тарих фанининг «Жаҳон цивилизациялари тарихи» курси бўйича «Жануби-шарқий Осиё халқлари цивилизацияси» мавзуларида дарс ўтишда замонавий компьютер ва ахборот технологиялари ёрдамида кўргазмали жиҳозлардан қандай фойдаланишни кўриб чиқамиз. Жумладан, «Жанубий – шарқий Осиё халқлари цивилизацияси» мавзусида «Индонезия цивилизацияси» асосий саволини олайлик. Авваламбор, қўйилган масала моҳиятини талабалар онгига тўлақонли етказиш мақсадида мавзуни режа асосида уч қисмга бўламиз.

1) Индонезиянинг Ҳиндистон ва мусулмон дунёси билан бўлган алоқаларидан олдин шаклланган маҳаллий хусусиятлари билан боғлиқ маданий босқич. 2) Ҳиндуизм-буддизм-анимизм маданий босқичи. 3) Ислом маданий босқичи.

Мавзуни тушунтиришдан олдин мавзу матнини, кўргазмали жиҳозларни видеопроектор ёрдамида доскада кўрсатиб, мавзуни тушунтиришда фойдаланмиз. “Хорижий Осиё мамлакатларининг ўрта асрлар тарихи”, “Қадимги цивилизациялар” китобларида маълумотлар, Интернет сайтларида (айниқса, www.travel.ru; www.turizm.ru; www.krugoswet.ru сайтларида) археологик топилмалар, ёдгорликлар расмлари, хариталар келтирилган. Улардан фойдаланиб, «Power Point» дастури асосида тақдимот кўргазмасини ташкил этиш ҳам мумкин. «Таълим тўғрисида»ги Қонуннинг изчиллик тамойилига амал қилиб, ўтилган мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар тузиб, уни видеопроектор ёрдамида доскада намойиш этамиз ва талабаларнинг мавзу бўйича олган билимларини аниқлаб оламиз.

Улар қуйидагича бўлиши мумкин:

1.Индонезия цивилизациясининг асосий ёдгорликларини биласизми? Уларга қандай археологик ёдгорлик ва топилмаларни киритиш мумкин?

2.Синкретлашган диний эътиқод, синкретлашган маданият деганда нимани тушунасиз?

3.Индонезиядаги ибодатхоналар қурилиши қайси услубда бўлган? ва ҳ.к.

Уйга вазифа сифатида мавзуни ўқиб келиш ва тест топшириқларини ечишни, махсус мустақил топшириқларини бажариб келишни бериш мумкин.

Адабиётлар:

1. История стран зарубежной Азии в средние века. – М.: Наука, 1970.

2. Древние цивилизации. – М.: Мысль, 1989.