ІІ. 1837-1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан к?теріліс
К?терілісті? басталу себептері
ХІХ?-ды? 20жыл-а ?лы ж?зді? бір б?лігі, Кіші ж?зді? о?т. ??ірі ?о?ан бектеріні? билігінде болды. Хиуа хан-ы шекті, табын, т?рт?ара, бай?лы руларына ?ысым к?рсетті. Сыр бойына бекініс т?р?ызып, ?аза? хал?ыны? тынышты?ын б?зды. 1822 ж. жар?ыдан со?, патша ?кіметіні? ?ысым, жазалау саясаты к?шейді. ?аза? хал?ын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын ж?ргізді. Осы?ан ?арсы к?теріліс баста?ан Саржан ?асым?лын 1836ж. ?о?ан ханы ?лтірді ж?ргізді.
1822 жылдан бастап, Кенесарыны? ?кесі ?асым ?зіні? балаларымен бірге Ресейге ?арсы к?рес ж?ргізді. ?асым да, Есенгелді де азатты? ?шін к?рес жолында Ташкент билеушілеріні? ?олынан ?аза тапты. К?терілісті? басты себебі: ?о?анды?тарды? езгісінен ?аза?тарды азат ету, Ресейді? озбырлы?ын тежеу.
К?терілісті? ма?саты
?аза?станны? Абылай хан кезіндегі аума?ты? т?тасты?ын ?алпына келтіру ?рі Ресейді? ??рамына кірмеген жерлерді са?тап ?алу.
К?терілісті? басты ?оз?аушы к?ші
?аза? шаруалары. Сонымен ?атар егіншілер, старшындар, с?лтандар да ат салысты.
К?теріліс ?амтыл?ан айма?
Барлы? ?ш ж?зді ?амтыды:
Кіші ж?зден - шекті, тама, табын, алшын, ш?мекей, жаппас.?лы ж-н – ?йсін, дулат ж?не т.б. рулар ?атысты.
Кенесары ?асым?лы – саясатшы, м?мілегер, батыр, ?лт – азатты? ?оз?алысыны? ?олбасшысы, Абылай ханны? ісін жал?астырушы, е? со??ы хан. Ол патша ?кіметіні? озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша ?кіметіні? ?аза?станда?ы ?кілдеріне бірнеше рет хат жазып, ?здеріне ?оныстарын ?айтаруды с?райды.
2. К.?асым?лы туралы ?алымдар ?рт?рлі айтып келеді. Біреулері оны ханны? т??ымы, ?зімшіл, ба???мар десе, екіншілері – мемлекет ?айраткері, ?олбасшы, дипломат дейді сендерді? пікірлері? ?з ойлары?ды д?лелде?дер.
3. Егер Кенесары же?ілмесе, ?лмесе, ?з іс - ?рекетін ?алай жал?астырушы еді?
?орытынды: М.Ж?мабаевты? ?ле?ін талдау.
Ар?ада К?кшетау?а жер жетпейді
Бас?а жер к??ілді ондай тербетпейді,
Ту тіккен Абылай ата ке? даламда,
?аза?та Хан Кенеме ер жетпейді.
?аза? хал?ыны? ?лы батыры ж?не со??ы ханы Кенесары туралы ата?ты тарихшы Е.Бекмаханов тарихи шынды?ты жаз?аны ?шін,25 жыл?а сотталды. Аяусыз азап тартты. Бекмахановты ?олда?аны ?шін М.?уезов, ?.Сатпаевтар ?у?ын?а т?сті.
Ел ?шін ерлік к?ресте Хан Кене ?лімді де ас?ан ерлікпен ?арсы алады. Кенесары ?лім алдында ту?ан елімен, жерімен ?оштасып ?н салады. Кенесарыны? со??ы с?тін ?ыр?ыздар былай суреттейді. «Кенесары жинал?ан ж?рт?а ?арап, алыста?ы талдар?а, к?н шуа?ы т?гілген аспан?а ?арап ?нін ая?тады. Кенесары ?ні, ерлігі тауды жа??ыртып ?ара жерді тебіренткендей болды»,- дейді
Саба? со?ында проблемалы? с?ра??а ?айта келіп, о?ушыларды? жауабын салыстыру?а болады.
К?терілісті «шо?ты?ы биік к?теріліс» деп атау?а болама?
?орыта айт?анда, жасындай жар?ылдап ?ткен Кене хан баста?ан 1837-47 жылдар аралы?ында?ы жалпы?лтты? ?арсылы? – б?гінгі мемлекеттілік т?уелсіздігімізбен ?лтты? жа??ыруымыз?а жетер жолда?ы еш уа?ытта ?з ма?ызын жо?алтпайтын тарихи кезе?. Ал Кене хан ?р?ашанда Отан?а ?ызмет етуді? биік ?лгісі болып ?ала бермек.
?ІІ.Ба?алау.
?йге тапсырма: Кенесары ?асым?лыны? ?мірімен байланысты ?осымша м?ліметтер о?ып келу
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Кенесары ж?не Т?уелсіздік»
Бекітемін: Келісемін: Уақыты: 2.10.14 Сыныбы:11а Сабақтың тақырыбы: 1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Ресей империясының алғашқы жартысындағы отарлық саясатына қарсы Кенесары бастаған ұлт – азаттық қозғалыстың мән мағынасын жете түсіндіру, көтерілістің сәтсіздікке ұшырау себептерін және көтерілістің маңызын ашып көрсету.
Дамытушылық: Көтерілістің себептерін, қозғаушы күштерін, мақсатын кесте арқылы түсіндіру, салыстыра білу, өз пікірін дәлелдермен тұжырымдай білу дағдысын дамыту
Тәрбиелілік: Туған тарихының аса маңызды оқиғаларын терең түсініп, тағылым алатын ұлтжанды тұлға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: СТО ,интерактивті түрде.
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, салыстырмалы сараптау, талдау.
Көрнекілігі: Кенесары хан туралы слайд, тест сұрақтары
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушыларды түгендеп сабаққа назарын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: тест арқылы тексеру
Жоспар:
І. Мотивация (Ой қозғау).
Оқушыларға проблемалық сұрақ қойылады: Көтерілісті «шоқтығы биік көтеріліс» деп атауға болама?
( оқушылардың ауызша жауаптары тыңдалады және сабақтың соңында бұл сұраққа қайтып келетініміз ескертіледі.)
ІІ. 1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
Көтерілістің басталу себептері
ХІХғ-дың 20жыл-а Ұлы жүздің бір бөлігі, Кіші жүздің оңт. өңірі Қоқан бектерінің билігінде болды. Хиуа хан-ы шекті, табын, төртқара, байұлы руларына қысым көрсетті. Сыр бойына бекініс тұрғызып, қазақ халқының тыныштығын бұзды. 1822 ж. жарғыдан соң, патша үкіметінің қысым, жазалау саясаты күшейді. Қазақ халқын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын жүргізді. Осыған қарсы көтеріліс бастаған Саржан Қасымұлын 1836ж. Қоқан ханы өлтірді жүргізді.
1822 жылдан бастап, Кенесарының әкесі Қасым өзінің балаларымен бірге Ресейге қарсы күрес жүргізді. Қасым да, Есенгелді де азаттық үшін күрес жолында Ташкент билеушілерінің қолынан қаза тапты. Көтерілістің басты себебі: қоқандықтардың езгісінен қазақтарды азат ету, Ресейдің озбырлығын тежеу.
Көтерілістің мақсаты
Қазақстанның Абылай хан кезіндегі аумақтық тұтастығын қалпына келтіру әрі Ресейдің құрамына кірмеген жерлерді сақтап қалу.
Көтерілістің басты қозғаушы күші
Қазақ шаруалары. Сонымен қатар егіншілер, старшындар, сұлтандар да ат салысты.
Көтеріліс қамтылған аймақ
Барлық үш жүзді қамтыды:
Кіші жүзден - шекті, тама, табын, алшын, шөмекей, жаппас.Ұлы ж-н – үйсін, дулат және т.б. рулар қатысты.
Көтерілістің тарихы маңызы
Үш жүзді қамтыған тұңғыш ірі көтеріліс.
Халықтың ұлттық сана - сезімінің өскендігін дәлелдеді.
Кенесары Қасымұлы – саясатшы, мәмілегер, батыр, ұлт – азаттық қозғалысының қолбасшысы, Абылай ханның ісін жалғастырушы, ең соңғы хан. Ол патша үкіметінің озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша үкіметінің Қазақстандағы өкілдеріне бірнеше рет хат жазып, өздеріне қоныстарын қайтаруды сұрайды.
Петропавл қаласынан шыққан Ақтау бекінісі казактарына алғаш рет шабуыл жасады.
Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.
ҚозғалысКіші жүзді шарпып, оған би Жоламан Тіленшіұлы қосылды.
Кенесары қолының Ташкентке шабуылы жұқпалы аурудың таратылуынан тоқтатылды.
Патша үкіметінің көтеріліске қарсы жүргізген шаралары.
Даталар
Оқиғалар
1842ж
1842ж
1843 жылғы 27 маусымда
1843 ж тамызда
1844ж. шілденің 20-21;
1844ж. аяғы;
1845жжазында
Орынбор генерал – губернаторы Обручев әскері жіберілді.
Сібірден Сотников тобы аттанды.
І Николай Старшина Лебедевтің 300 казактан тұратын тобын жіберуге келісім берді.
Сұлтан Жантөреұлы, Айшуақұлы, полковник Герн, Бизанов бастаған 5 мыңдық топ ұйымдастырылды.
Көтерілісшілер сұлтан Жантөреұлының тобын қоршап, 44 сұлтанды мерт қылды.
Кенесарыға қарсы күресте дәрменсіздігі үшін войсковолық старшина Леведев Орынборға шақырылып, сотқа берілді.
Ырғыз, Торғай өзендері бойында бекіністер салынды.
Кенесарының Сарыарқадан ұлы жүзге қарай бет алуы.
- Қоқан езгісіндегі қазақтарға дербестік алуға көмектесіп, өзіне тірек жасауды ойластырды
Даталар
Оқиғалар
1845ж.қазан, қарашада
1847ж, сәуірде
1847ж,
Көтерілісшілер Созақ, Жаңа жүлек, Қорған бекіністерін алды.
Кенесары 10мың әскерімен қырғыз жеріне басып кірді.
Майтөбе түбіндегі шайқаста Кенесары 32 сұлтанмен бірге қаза тапты
Көтерілістің жеңілу себебі:
- Ресей билеушілерінен жеңілдіктер алған ақсүйектердің бір бөлігінің орталықтанған феодалдық мемлекет құруға мүдделі болмауы.
- Руаралық қайшылықтар.
- Кенесарының өзін қолдамаған ауылдарға қаталдық көрсетуі.
ҮІ.Сабақты бекіту
1. К.Қасымұлы бастаған көтерілістің ұлт – азаттық сипатта болғанын немен дәлелдейсіңдер?
2. К.Қасымұлы туралы ғалымдар әртүрлі айтып келеді. Біреулері оны ханның тұқымы, өзімшіл, баққұмар десе , екіншілері – мемлекет қайраткері, қолбасшы, дипломат дейді сендердің пікірлерің өз ойларыңды дәлелдеңдер.
3. Егер Кенесары жеңілмесе, өлмесе, өз іс - әрекетін қалай жалғастырушы еді?
Қорытынды: М.Жұмабаевтың өлеңін талдау.
Арқада Көкшетауға жер жетпейді
Басқа жер көңілді ондай тербетпейді,
Ту тіккен Абылай ата кең даламда,
Қазақта Хан Кенеме ер жетпейді.
Қазақ халқының ұлы батыры және соңғы ханы Кенесары туралы атақты тарихшы Е.Бекмаханов тарихи шындықты жазғаны үшін,25 жылға сотталды. Аяусыз азап тартты. Бекмахановты қолдағаны үшін М.Әуезов, Қ.Сатпаевтар қуғынға түсті.
Ел үшін ерлік күресте Хан Кене өлімді де асқан ерлікпен қарсы алады. Кенесары өлім алдында туған елімен, жерімен қоштасып ән салады. Кенесарының соңғы сәтін қырғыздар былай суреттейді. «Кенесары жиналған жұртқа қарап, алыстағы талдарға, күн шуағы төгілген аспанға қарап әнін аяқтады. Кенесары үні, ерлігі тауды жаңғыртып қара жерді тебіренткендей болды»,- дейді
Сабақ соңында проблемалық сұраққа қайта келіп, оқушылардың жауабын салыстыруға болады.
Көтерілісті «шоқтығы биік көтеріліс» деп атауға болама?
Қорыта айтқанда, жасындай жарқылдап өткен Кене хан бастаған 1837-47 жылдар аралығындағы жалпыұлттық қарсылық – бүгінгі мемлекеттілік тәуелсіздігімізбен ұлттық жаңғыруымызға жетер жолдағы еш уақытта өз маңызын жоғалтпайтын тарихи кезең. Ал Кене хан әрқашанда Отанға қызмет етудің биік үлгісі болып қала бермек.
ҮІІ.Бағалау.
Үйге тапсырма: Кенесары Қасымұлының өмірімен байланысты қосымша мәліметтер оқып келу
