«Ертіс ??іріні? батырлары: Серікбай М?ткенов»

«Ертіс ??іріні? батырлары: Серікбай М?ткенов»

Д.Б.Галлямова Павлодар ?аласында?ы № 37 ЖОМ, сынып 7 «А»

Жетекші – Ж.К.Садуова тарих п?ні м??алімі

Зерттеуді? ма?саты: ?лы Отан со?ысыны? ?лкемізге тигізген ?серін зерттеу.
Міндеті:. Та?ырып аясында С.М?ткеновті? м?ражайына, республикалы? м?ра?атты? жеке ?орына бару,м?ліметтермен танысу.
Зерттеу ?дісі: ?алалы?,ауданды? архивтен, ?ор?аныс б?лімінен, м?ражайдан, туыс?андарынан материалдар іздестіру, ж?йелеп жина?тау. Кіріспе:Б?л ж?мыс ?лкемізді? тарихта аты ?ал?ан т?л?аларын д?ріптеуге арнал?ан. Соны? ішінде ХХ ?асырды? алапат со?ысы Екінші д?ниеж?зілік со?ыс болса, соны? бір б?лшегі ?лы Отан со?ысы болды. Бірінші д?ниеж?зілік со?ыс кезінде ?аза?тарды? ?олдарына ?ару бермей, ауыр тыл ж?мыстарына алса, ?лы отан со?ысы кезінде ?аза?станды?тар ?олдарына ?ару алып бір кісідей майдан?а барып Отан ?ор?ау?а атсалысты. ?аншама ?аза?станды?тар ?рыс даласында мерт болды. Же?іс бізге арзан?а т?спегені ?рбір жан?яны? тарихында із ?алдырып кеткені барша?а аян.
Адамзат тарихында же?істер к?п. Соларды? ішінде м?н - ма?ызы ж?нінен шо?ты?ы биік – ?лы Отан со?ысында?ы Же?іс. Демек, бізді? бейбіт аспан астында ?мір с?ріп жатырмыз. Екінші д?ние ж?зілік со?ысты? ішінде е? ауыры саналатын ?лы Отан со?ысында хал?ымызды? басым б?лігі Отан ?ор?ау жолында мерт болса, майданды керек жара?пен ?амту жолында е?бек етіп, ?лы Же?істі? негізін ?ала?ан тыл е?бекшілері ?аншама.1943 жылы Сталинград пен Курск шай?астары ж?не стратегиялы? ма?ызы т?р?ысынан солардан кем т?спеген Днепр ?шін бол?ан шай?ас гитлерлік Германияны? бел омырт?асын ?зді. Жау армиясы о?алмастай же?іліске ?шырады. Осыдан бастап Ке?ес Армиясы барлы? майданда ?стемдік алып, ?арсы шабуылдар?а шы?ты. Б?л ?лы Отан со?ысында?ы е? ірі же?істерді? бірі болып есептелді. Ке?ес ?скері Украинаны азат етуге кірісті. Жаралы жолбарыстай ашын?ан жау Днепр ?зеніні? о? жа?алауына мы?тап бекінген екен. Міне, осы шай?аста бізді? жерлесіміз, а?то?айлы? азамат Серікбай М?ткенов айры?ша ерлігімен к?зге т?сті.Днепр ?шін бол?ан шай?аста «. жауды? пехотасын д?лдей со?. К?здерін жоймай тынбайы?. Днепрді? суынан татырмайы?!» деп команда беріп, жау о?ына ?ас?ая ?арсы т?р?ан Серікбай М?ткенов алдына ?ойыл?ан жауынгерлік тапсырманы ерлікпен орындады. Снаряд жары?ша?ы тиіп ?атты жараланды. 34 жасында ажалды? ?анды тырна?ына ілінді.

. К?п ?замай Серікбайды? ж?байы Орынтай М?ткенова СССР Жо?ар?ы Советі Президиумыны? Председателі Н.Шверниктен хат алды. Онда былай деп жазыл?ан ырды? ш?кірті бол?ан со?ыс ардагері Зекен С?рсенов бар, бір топ адам та?ы барып ?айтты. Б??ан жауап ретінде батыр жерленген селодан Звенигородский ауданды? комсомол комитетіні? бірінші секретары Сергей Михайлович Воронны? жетекшілігімен бір топ украинды?тар А?то?ай ауданы С.М?ткенов ауылына келді. Оларды Павлодар аэропортынан сол кездегі Краснокутск ауданды? комсомол комитетіні? бірінші секретары Ж?мабек ?амзин баста?ан адамдар ?арсы алды. Украинадан келген меймандар батыр ауылын аралап, шаруашылы?пен танысып, ескерткішіне г?л шо?тарын ?ойды. Ауылда салтанатты м?жіліс, концерт ?йымдастырылды, олар Серікбайды? ?арындастары Б?діг?л, Б?пежанмен кездесті, мектепке украинды? жазушы Тарас Шевченконы? кітаптарын сый?а тартты. Музейдегі кездесуде Украинадан келген меймандарды? бірі, е?бек ардагері А.Н.Федорчук ?зіні? Серікбай М?ткеновке о?-д?рі тасы?анын, оны? ?алай ?аза тап?анын, ?алай жерленгенін, кейін ?айта жерленгенін айтып берді. Ол кезде А.Федорчук 12 жаста екен.

Сол жолы меймандар А?то?ай ауданына ?иын-?ыстау заманда келіп т?ра?тап ?ал?ан ?андастарымен кездесіпті.

С?йтіп, Серікбай ту?ан ?аза? ауылы мен ол ?аза бол?ан украин селосыны? арасында досты? к?пірі салын?ан екен.

Серікбай М?ткеновті? немере інісі Н?РМ?ХАНОВ ?анатбек ?абден?лы:

- Серікбай а?аны к?рген жо?пыз. Біра? ол кісіні? ?мірбаяны мен ерліктері жайлы жа?сы білеміз. «Со?ыс?а ?зі с?ранып аттанды» дейтін ?лкендер.

А?а ?нерлі, спортпен айналыс?ан, к?п о?ы?ан, бір с?збен айт?анда, жан-жа?ты білімдар бол?ан азамат екен. Балалар мен жастар арасында ойын-сауы? ?йымдастырып, спорт?а баулып, жарыс ?ткізіп, жа?сы істерге баулыпты. Амал не, осындай адамны? ?мірі ?ыс?а болып, ерте ?зілгені.

?орытынды:
С?з со?ында айтарым, мен ту?ан ?лкемізде осындай батыр рухты ?аза?ты? бар бол?анын ма?тан етемін. С.М?ткеновты? ?лы Отан со?ысында к?рсеткен ерліктеріні? ?зі ?лкен ба?а?а ие болды деп ойлаймын. ?йткені «Ата?а ?арап ?л ?сер» дегендей жас ?рпа? а?а буын?а ?арап сап т?зейді емес пе?

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1) Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988.

2) «Сарыар?а самалы»газеті №5 2013жыл.

3) Сурет: vsluh.ru, mistikatv.ru, kz.abyroi.kz, spyderrivne.ucoz.ua, vn-parabellum.com, istoriyadrevnegomira.ru, actualhistory.ru, permvelikaya.ru

4) Фотосуреттер, кейбір м?ліметтер облысты? Г.Потанин атында?ы тарихи-?лкетану музейіні? ?орынан, С.М?ткенов ауылында?ы орта мектептегі музей мен кітапханадан, сондай-а?, Н?раш М??ажан?ызыны? жеке ?орынан алынды.

5) Архив материалы. ?ор№34, т 1, іс13

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
««Ертіс ??іріні? батырлары: Серікбай М?ткенов»»

«Ертіс өңірінің батырлары: Серікбай Мүткенов»

Д.Б.Галлямова Павлодар қаласындағы № 37 ЖОМ, сынып 7 «А»

Жетекші – Ж.К.Садуова тарих пәні мұғалімі

Зерттеудің мақсаты: Ұлы Отан соғысының өлкемізге тигізген әсерін зерттеу.
Міндеті:. Тақырып аясында С.Мүткеновтің мұражайына, республикалық мұрағаттың жеке қорына бару,мәліметтермен танысу.
Зерттеу әдісі: Қалалық,аудандық архивтен, қорғаныс бөлімінен, мұражайдан, туысқандарынан материалдар іздестіру, жүйелеп жинақтау. Кіріспе:Бұл жұмыс өлкеміздің тарихта аты қалған тұлғаларын дәріптеуге арналған. Соның ішінде ХХ ғасырдың алапат соғысы Екінші дүниежүзілік соғыс болса, соның бір бөлшегі Ұлы Отан соғысы болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде қазақтардың қолдарына қару бермей, ауыр тыл жұмыстарына алса, Ұлы отан соғысы кезінде Қазақстандықтар қолдарына қару алып бір кісідей майданға барып Отан қорғауға атсалысты. Қаншама қазақстандықтар ұрыс даласында мерт болды. Жеңіс бізге арзанға түспегені әрбір жанұяның тарихында із қалдырып кеткені баршаға аян.
Адамзат тарихында жеңістер көп. Солардың ішінде мән - маңызы жөнінен шоқтығы биік – Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс. Демек, біздің бейбіт аспан астында өмір сүріп жатырмыз. Екінші дүние жүзілік соғыстың ішінде ең ауыры саналатын Ұлы Отан соғысында халқымыздың басым бөлігі Отан қорғау жолында мерт болса, майданды керек жарақпен қамту жолында еңбек етіп, Ұлы Жеңістің негізін қалаған тыл еңбекшілері қаншама.1943 жылы Сталинград пен Курск шайқастары және стратегиялық маңызы тұрғысынан солардан кем түспеген Днепр үшін болған шайқас гитлерлік Германияның бел омыртқасын үзді. Жау армиясы оңалмастай жеңіліске ұшырады. Осыдан бастап Кеңес Армиясы барлық майданда үстемдік алып, қарсы шабуылдарға шықты. Бұл Ұлы Отан соғысындағы ең ірі жеңістердің бірі болып есептелді. Кеңес әскері Украинаны азат етуге кірісті. Жаралы жолбарыстай ашынған жау Днепр өзенінің оң жағалауына мықтап бекінген екен. Міне, осы шайқаста біздің жерлесіміз, ақтоғайлық азамат Серікбай Мүткенов айрықша ерлігімен көзге түсті.Днепр үшін болған шайқаста «... жаудың пехотасын дәлдей соқ. Көздерін жоймай тынбайық. Днепрдің суынан татырмайық!» деп команда беріп, жау оғына қасқая қарсы тұрған Серікбай Мүткенов алдына қойылған жауынгерлік тапсырманы ерлікпен орындады. Снаряд жарықшағы тиіп қатты жараланды. 34 жасында ажалдың қанды тырнағына ілінді.

... Көп ұзамай Серікбайдың жұбайы Орынтай Мүткенова СССР Жоғарғы Советі Президиумының Председателі Н.Шверниктен хат алды. Онда былай деп жазылған ырдың шәкірті болған соғыс ардагері Зекен Сәрсенов бар, бір топ адам тағы барып қайтты. Бұған жауап ретінде батыр жерленген селодан Звенигородский аудандық комсомол комитетінің бірінші секретары Сергей Михайлович Воронның жетекшілігімен бір топ украиндықтар Ақтоғай ауданы С.Мүткенов ауылына келді. Оларды Павлодар аэропортынан сол кездегі Краснокутск аудандық комсомол комитетінің бірінші секретары Жұмабек Қамзин бастаған адамдар қарсы алды. Украинадан келген меймандар батыр ауылын аралап, шаруашылықпен танысып, ескерткішіне гүл шоқтарын қойды. Ауылда салтанатты мәжіліс, концерт ұйымдастырылды, олар Серікбайдың қарындастары Бәдігүл, Бөпежанмен кездесті, мектепке украиндық жазушы Тарас Шевченконың кітаптарын сыйға тартты. Музейдегі кездесуде Украинадан келген меймандардың бірі, еңбек ардагері А.Н.Федорчук өзінің Серікбай Мүткеновке оқ-дәрі тасығанын, оның қалай қаза тапқанын, қалай жерленгенін, кейін қайта жерленгенін айтып берді. Ол кезде А.Федорчук 12 жаста екен.

Сол жолы меймандар Ақтоғай ауданына қиын-қыстау заманда келіп тұрақтап қалған қандастарымен кездесіпті.

Сөйтіп, Серікбай туған қазақ ауылы мен ол қаза болған украин селосының арасында достық көпірі салынған екен..

Серікбай Мүткеновтің немере інісі НҰРМҰХАНОВ Қанатбек Қабденұлы:

- Серікбай ағаны көрген жоқпыз. Бірақ ол кісінің өмірбаяны мен ерліктері жайлы жақсы білеміз. «Соғысқа өзі сұранып аттанды» дейтін үлкендер.

Аға өнерлі, спортпен айналысқан, көп оқыған, бір сөзбен айтқанда, жан-жақты білімдар болған азамат екен. Балалар мен жастар арасында ойын-сауық ұйымдастырып, спортқа баулып, жарыс өткізіп, жақсы істерге баулыпты. Амал не, осындай адамның өмірі қысқа болып, ерте үзілгені.

Қорытынды:
Сөз соңында айтарым, мен туған өлкемізде осындай батыр рухты қазақтың бар болғанын мақтан етемін. С.Мүткеновтың Ұлы Отан соғысында көрсеткен ерліктерінің өзі үлкен бағаға ие болды деп ойлаймын. Өйткені «Атаға қарап ұл өсер» дегендей жас ұрпақ аға буынға қарап сап түзейді емес пе?

Пайдаланған әдебиеттер:

Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988.
«Сарыарқа самалы»газеті №5 2013жыл.
Сурет: vsluh.ru, mistikatv.ru, kz.abyroi.kz, spyderrivne.ucoz.ua, vn-parabellum.com, istoriyadrevnegomira.ru, actualhistory.ru, permvelikaya.ru
Фотосуреттер, кейбір мәліметтер облыстық Г.Потанин атындағы тарихи-өлкетану музейінің қорынан, С.Мүткенов ауылындағы орта мектептегі музей мен кітапханадан, сондай-ақ, Нұраш Мұқажанқызының жеке қорынан алынды.
Архив материалы. Қор№34, т 1, іс13