XIV-XV ғасырлардағы Қазақстанның экономикалық жағдайы.

XIV-XV ғасырлардағы Қазақстанның

экономикалық жағдайы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: XIV-XVғасырлардағы Қазақстан халқының шарушалығы, егіншіліктің дамуы, қалалары мен селолық қоныстары, қолөнері кәсібінің өркендеуі жайлы түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушыларды жаңа білім сабағын алу барысында өзіндік қорытынды жауға дағдыландыру.

Тәрбиелік: Еңбекті сүюге тәрбиелеу.

Көрнекілігі: ҚР-ның картасы, сызба, жұмыс дәптері.

Пәнаралық байланыс: География, математика, еңбек, бейнелеу өнері.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгеру.

Сабақтың әдісі: СТО

Күтілетін нәтиже: XIV-XVғасырлардағы Қазақстанның экономиялық жағдайы,шаруашылық,қолөнер түрлері түсіндірілді.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру бөлімі:

II.Үй тапсырмасын тексеру.

1.Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар беріледі.

2. Жұмыс дәптерімен жұмыс.

II.Жаңа сабақ.

I. Қызығушылықты ояту

II.Мағынаны тану

III.Толғаныс

II.Мағынаны тану. Мәтінмен жұмыс.

Екі топқа тапсырмалар беріледі.

I.топ тапсырмалары: мал шаруашылығы

егін шаруашылығы.

II.топ тапсырмалары: қалалар мен қыстақтар

қолөнер, зергерлік, әйнек жасау.

III.Толғаныс

1.Суреттеу

2.Тест жұмысы

Қорытынды:

Бағалау.

II.Үй тапсырмасын тексеру.

• XIV-XV ғасырдағы хандық өкіметтің әлеуметтік құрылысы қандай болды?

• Жерге меншіктің қандай түрлерін білесіңдер?

• Салықтың қандай түрлері жиналады?

Жұмыс дәптерімен жұмыс.

1. “Мемлекеттік басқарудың құрылымы” сызбасын аяқта.

Кеңесшілері

Шыңғыс ұрпақтары

Хандық өкіметтің ең жоғарғы жиыны жылына бір рет жаз айында шақырылды

Хан кеңесі

Құрамына енеді

Жұмыс дәптерімен жұмыс.

1. “Мемлекеттік басқарудың құрылымы” сызбасын аяқта.

құрылтай

хан

уәзірлер

Кеңесшілері

Шыңғыс ұрпақтары

Хандық өкіметтің ең жоғарғы жиыны жылына бір рет жаз айында шақырылды

Хан кеңесі

Құрамына енеді

мемлекет

2. “Лауазымдар” басқатырғышын шеш.

1

2

Б

1. Ұлыс билеушісі.

2. 10 мың әскерді басқарған әскери басшы.

3. 1000 әскерді басқарған әскери басшы титулы.

4. Түрік және моңғол халықтарында адамдардың есіміне қосылып айтылатын титул.

5. Әскери шеберлігімен, батылдығымен көзге түскен адамға берілетін құрметті атақ.

6. Халық соты.

2. “Лауазымдар” басқатырғышын шеш.

2т

1ұ

л

ұ

м

ы

с

е

м

н

ы

е

ң

к

е

к

е

к

а

һ

а

а

и

т

ы

д

р

ұ

р

Б

1. Ұлыс билеушісі.

2. 10 мың әскерді басқарған әскери басшы.

3. 1000 әскерді басқарған әскери басшы титулы.

4. Түрік және моңғол халықтарында адамдардың есіміне қосылып айтылатын титул.

5. Әскери шеберлігімен, батылдығымен көзге түскен адамға берілетін құрметті атақ.

6. Халық соты.

3. «Жерге меншіктің түрлері». Сәйкес ұяшықты бір түспен боя.

Жер иелену түрлері

Мемлекеттік жерлер

Дін мекемелері мен қызметшілерінің жерлері

Вақфтық жерлер

Хан қарамағындағы жерлер

Інжу

Шыңғыс тұқымдарының алған жерлері

3. «Жерге меншіктің түрлері». Сәйкес ұяшықты бір түспен боя.

Жер иелену түрлері

Мемлекеттік жерлер

Дін мекемелері мен қызметшілерінің жерлері

Вақфтық жерлер

Хан қарамағындағы жерлер

Інжу

Шыңғыс тұқымдарының алған жерлері

4. Тарихи лото. Карточкадағы салық түрлерінің кімнен алынғандығын көрсет:

1. малшылар;

2. Егіншілер;

3. Қала халқы.

Тағар

Соғым

Харадж

Қапшуыр

Зекет

Қалан

Баж

4. Тарихи лото. Карточкадағы салық түрлерінің кімнен алынғандығын көрсет:

2. Егіншілер;

3. Қала халқы.

1. малшылар;

3

Тағар

1

Соғым

1

2

Харадж

Қапшуыр

2

2

1

Зекет

Қалан

Баж

5. Анықтаманы оқи отырып, ұғымды ата.

Қарапайым халық, кедейлер –

Әскери ақсүйек өкілі –

Үлеске бөлінген иеліктер –

Ханның аң аулау ісін басқарушы –

Хан мұрагерін тәрбиелеуші –

Ұлыс билеушісі –

Ханның кеңесшісі –

Салық жинаушылар –

5. Анықтаманы оқи отырып, ұғымды ата.

Қарапайым халық, кедейлер –

Әскери ақсүйек өкілі –

Үлеске бөлінген иеліктер –

Ханның аң аулау ісін басқарушы –

Хан мұрагерін тәрбиелеуші –

қ

а

Ұлыс билеушісі –

р

а

Ханның кеңесшісі –

ш

а

Салық жинаушылар –

ә

м

і

р

ұ

л

ы

с

м

и

р

ш

и

к

а

р

а

т

а

б

е

к

ұ

л

ы

с

б

е

к

н

а

и

б

д

а

р

у

ғ

а

л

а

р

ЖАңА сабАҚ

Қазақстан халқының

негізгі шаруашылығы қандай

Егін

Мал шаруашылығы

шаруашылығы

арпа,бидай,сұлы

-отырықшы жер шаруа-ғы

-жартылай отырықшы мал шаруа-ғы

-көшпелі мал шаруа-ғы

төрт түлік

мал терісінен

жасаған

ағаштан сәндік күміс

жасаған бұйымдар бұйымдар

Қолөнер кәсібі

Зергерлік кәсіп

металдан жасаған әшекей бұйымдар

сырға, алқалар

Мал аруашылығы мен егіншілік ХІІІ ғасырдың аяғында

Мал аруашылығы мен егіншілік ХІІІ ғасырдың аяғында

қайта жандана бастады

қайта жандана бастады

Отырықшы жер шаруашылығы

Қыстау маңында, қалалар жанында дамыған

Қыстау маңында, қалалар жанында дамыған

Жартылай отырықшы мал шаруашылығы

Көшіп – қону бағыты 100 – 150 шақырым шамасында болды

Көшпелі мал шаруашылығы

Көшу бағыттарының қашықтығы 800-1000 шақырымға дейін жеткен

Қалалар мен қыстақтар

2 түрлі көзқарас болған:

1.Қалалық өмірге қарсы болып, отырықшы халықты аяусыз тонап, шетсіз – шексіз алым – салық төлеуге тырысты.

2.Қалалық өмірді дамытып, отыршылықты өркендетпей, алым – салықты көбейту мүмкін еместігін түсінді.

1269 жылы Талас жағасында құрылтай өткізіліп, онда отырықшы халық пен қала тұрғындарынан белгіленген алым –салық көлемінен артық алуға тыйым салынған заң шығарылды

Оңтүстік Қазақстан жеріндегі Йассы, Отырар, Құтмекен, Созақ, Сығанақ сияқты қалалардағы тіршілік жақсара бастайды.

қолөнер

Кірпіш күйдіру кәсібі

Зергерлік кәсібі

Әйнек жасау

Қыш ыдыс жасау

Отырар

Оңтүстік қазақстан және Орта Азияда

Отырар

Түркістан

Кең тараған

Тараз

Құлтөбе

Раң

қортынды

Отырықшы мал

шаруашылығы

Жартылай көшпелі

Көшпелі мал шаруашылығы

................................

мал шаруашылығы

...............................

..................................

1. “Мал шаруашылығының түрлері” сәйкестігін тап.

• Оңтүстік Қазақстан;
• Жетісу
• Батыс қазақстан;

4) Солтүстік Қазақстан;

7) Көшу бағыттарының қашықтығы 800-1000 шақырым шамасында болды;

5) Орталық қазақстан;

8) Егіншілікпен үйлестіре отырып дамтылды.

6) Көшіп-қону бағыты 100-150 шақырым шамасында болды;

“ XIV –XV ғасырлардағы Қазақстан аумағындағы

қолөнердің дамуы” кестені толтыр

Қала

Түрлері

Раң

Күлтөбе

Түркістан

Сарайшық

Тараз

Отырар

1. Отырықшы жер шаруашылығы Қазақстанның қай аймағында басым дамыды?

А) Батыс Қазақстанда

Ә) Орталық Қазақстанда

Б) Солтүстік Қазақстанда

В) Оңтүстік Қазақстанда

2. XIIIғасырдың 2-жартысында Сырдария бойындағы қалаларда қандай кәсіп өркендей бастады?

А) ұсталық

Ә) үй ішілік

Б) кірпіш күйдіру

В) зергерлік

3. Мал шаруашылығы неше түрге бөлінеді?

А) 2-ге Ә) 3-ке Б) 4-ке В) бөлінген жоқ

4. Көшпелі мал шаруашылығында көшу бағыттарының қашықтығы?

А) 800-1000шақырым Б) 10-15шақырым

Ә) 200-500шақырым В) 1000-2000шақырым

5. Құрылтай жиналысы өткізіліп халық пен қала тұрғындарының белгіленген алам-салық көлемінен артық

алуға тыйым салынған заң қай жылы, қай қалада?

А) Тараз 1400ж Б) Сырдария 1300ж

Ә) талас 1269ж В) Сығанақ 1362ж

6. X-XI ғасырларда әйнек жасау кәсібі белгілі болған қалалар

А) Отырар, Тараз Б) Созақ, Иасы

Ә) Түркістан, Сырдария В) Отырар, Сығанақ

7. Отырар қаласындағы шеберханалардың аумағы қанша жуық жерді алып жатыр?

А) 1гектарға жуық Б) 3гектарға жуық

Ә) 2гектарға жуық В) 5гектарға жуық

№ сұрақтар

жауаптар

1

В

2

Б

3

Ә

4

А

5

Ә

6

А

7

Ә

• 30 параграфты оқып келу.
• Жұмыс дәптеріне 2-4 тапсырмаларды орындау.

• Үйге тапсырма

Назарларыңызға рахмет!