Та?ырыбы: Есбол ?мірбаев (слайд)

Шевченкотанушы

Есбол Өмірбаев

-

Өмірбаев Есбол – Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері, халық ағарту ісінің үздігі , тарихшы – өлкентанушы , этнограф. Әке –шешеден жастай жетім қалып, жалшылық өмір кешкен 1929-1932 ж.ж. Форт- Шевченко қаласындағы панасыз балалар үйінде тәрбиеленген. 1932-1935 жылдары

« 3 - интернационал » колхозында балықшы , Астрахань , Махашқалаға қатынайтын кемелерде қолбала-жұмысшы болады, Орал өңірінде Қазталовка , Фурманов аудандарында әритүрлі жұмыстар істейді,оқутышылық курсында оқиды. Оралдың оқутышылары (1940 ) , Атыраудың педогогикалық (1962) институттарын бітірген. 1935-64 жылдары Форт –Шевченко қаласында орта мектептерде оқутышы, оқу ісінің меңгерушісі, мектеп директоры қызметтерін атқарады.1964-82 жылдары Т.Г Шевченко мемориалдың музей кешенінің ,1982-88 жылдары Маңғыстаудың этнографиялық музейінің (оны 1970 ж. Қоғамдық негізінде өзі ұйымдастырған) директоры болған.

Украинның ұлы ақыны әрі суретшісі Т.Г. Шевченконың Маңғыстауда туған суреттері мен әдеби шығармашылығын тарихын анықтауда елеулі қызметтер атқырды. Шевченко музейі экспонатын 8000 –ға жеткізеді. Кобзарь ізімен 26 рет арнайы сапарға шығып ,атпен және жаяулап 2000 км жерді жүріп өтеді. 1 рет суретші болған жерлердің картасын жасайды (1967). Мерзімді баспасөзде « Т.Г Шевченко ізімен» 1957 жылы, «Тарас ақын» 1962 жылы , « Т.Г. Шевченконы Қаратау экспедициясымен» 1964 жылы, «Қазақ қызы Катя кім?» 1964 жылы, т.б. елеулі мақалаларын көп жылғы ізденіс - зерттеулерінің қорытындысындай « Гүлденген дала» ( А. Костенкомен бірге,1977 ) монографиясын жариялайды.Өмірбаев Есбол - Маңғыстау этнографиялық музейінің материалдарын көптеген қалалар мұражайлары мен мұрағаттарына өзі жинап қоғамдық негізді ашып негізін қалаушы. Маңғыстау тарихы жөніндегі « Маңғыстау – отырар замандасы » ,

« Революция от – жалын жылдарында » сияқты маңызды мақалалардың , «Маңғыстау» (1973 С.Шалабаев, Қ. Сыдиықовпен бірге) , « Октябрь арайында» ( 1986 Қ. Сыдиықовпен бірге) кітаптарының авторы .

1925 жылы Түпқараған жеріне Украин КСР Жазушылар одағының төрағасы В.Пилипенко келеді. Ол Қазақ Республикасының халық комисарлары Кеңесіне Форт- Александровскіде Тарас Григорьевич Шевченконың мемориалдық мұражайын ашу туралы ұсыныс жасаған. Қазақстан үкіметі бұл ұсынысты түсіністікпен қабылдап ,көп ұзамай мемориалдық мұражайды ашу туралы Қаулы қабылдады.

Т.Г.Шевченко мемориалдық музейінің сыртқы көрінісі. Осы музейде Е.Өмірбаев 1963 – 1982 жылдары директор қызметін атқарған.

Есбол ағаның украин халқына деген құрметі мен сүйіншілігі өзгеше болды.

Есбол Өмірбаевтың арқасында «Қазақ қызы Катяның» мемлекет қайраткері Жалау Мыңбаевтың әжесі екенін білдік.

1964 жылы Украинадан Коцюбинский мен Кузнецов мүсіндеген Т.Г.Шевченконың гранит бюстісі және А.В.Беклемишевтің туындысы – Тарастың мәрмәр бюстісі жіберілді.

Жергілікті қазақтардың айтуынша, Шевченко мен оның жолдастары құдық қазған екен.Сол құдық жақын маңдағы ауылдарды да қуаңшылық қысқан кезде аман алып қалыпты. Құдық қазылып болған соң , Шевченконың сызбасы бойынша шөміші бар дөңгелек жасалып , оған науа орнатып, жеті метр тереңдңктен су алына бастапты. Қазіргі таңда осы инженерлік құрылғы Форт-Шевченко тарихының ескерткіші ретінде баяғы қалпында тұр.

Қасиетті жәдігер- қызыл талды жергілікті тұрғындар көздерінің қарашығындай қастерлеп сақтаған. Сол ағаш жүз жылдан аса өсіп ,талайлардың көз қуанышы болған. Тарастың сол қызыл талының өскіні Қазақстан мен Украинаның мызғымас бірлігінің символы болды. 1961 жылы украин ақынының қайтыс болғанына 100 жыл толуына орай осында келіп қайтқан ақынның жерлестері , украин жазушыларының делегациясы ақын өсірген талдың өскінін өздерімен ала кетіп , Стрийск саябағында , канев қаласындағы Чернячье тауындағы Тарастың бейітінің басына апарып отырғызған.

Жауынгерлер бейітінен Тарас Шевченконың жобасы бойынша жасалған бекіністің коменданты И.А.Усковтың ұлына қойылған ескерткіш мұражайға алдырылды.

Шебер Қара Жүсіп пен Т.Г.Шевченко Маңғыстау жерін аралап жүріп тапқан тастан жасалған үстел

Маңғыстаудың байырғы тұрғыны Киікбай Рзаханов 1964 жылы Форт-Шевченко қаласының қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы болған кезінде мұражай мен құлазып кеткен саябақты қалпына келтіру жұмыстарына бастамашы болған еді. Қаржыландыру мәселесін шешу үшін арнайы Қаз ССР-інің Мәдениет Министрлігіне барған болатын. Оның ұсынысы бойынша Ленинградтағы әскери мұрағаттан Новопетровск бекінісінің бас жоспары алдырылып , ол бойынша бекіністің макеті жасалды, сол макет әлі күнге дейін мұражайда сақтаулы.

Қаратау экспедициясы кезінде Т.Г.Шевченконың бірнеше суреттері зерттеліп, өмірге «Ожувит степи» еңбегі жарыққа шықты.

Ханга баба шатқалынан Тарас Шевченко туындыларында бейнеленген құлпытастар әкеліндi.

Мұражайда қабір басына қойылған ескерткіштердің тұруы – сирек кездесетін құбылыс.Ескерткіш болғанда да – рыцарлық үлгідегі тұғырға орнатылған тастан жасалған крест.[ 11-сурет ] Новопетровск бекінісінің бейіттерінің арасынан осы бір ескерткішті тауып,оның сырын ашуға үңілінген зертеуші, тарихшы Есбол Өмірбаев болатын. Т.Г.Шевченко мен комендат Усковтың бір-біріне жалғыз хаттарын зерттей келе , бұл ескерткіштің Усковтың қайтыс болған төрт жасар ұлы Дмитрийдің бейітіне қойылғаны анықталған.

Жертөле - Т.Г.Шевченко мен Усковтың достық белгісі.

Ленинградтағы әскери мұрағаттан Новопетровск бекінісінің бас жоспары алдырылып , ол бойынша бекіністің макеті жасалды, сол макет әлі күнге дейін мұражайда сақтаулы.

Қазақстан КП бірінші хатшысы Д.А.Қонаевтың Т.Г.Шевченко музейіне келу сәті. 1978 жыл 5 мамыр.

1964 жылы Т.Г.Щевченконың 150 жылдық мерейтойы қарсаңында Есбол ағаға жіберілген шақыру билеті.

Есбол Өмірбаевқа Т.Г.Шевченконың өмір жолын зерттеу үшін жасаған еңбегіне алғыс , құрмет грамоталары

Украин халқының бірегей сыйы болған дүние , Украин Мемлекеттік киносының режиссері Татьяна Степаненконың түсірген «Екі ғасыр» деп аталатын деректі фильмі.Бұл фильм екі тамаша жанның – Тарас Шевченко мен бар ғұмырын Украинның ұлы ақынының өмір жолы мен шығармашылығын зерттеуге арнаған Есбол Өмірбаевтың тағдырларының тоғысуы жайлы.

Өз күнделігінде суретші мына сөздерді жазған екен: «Мен биік жартаста орналасқан батарияға қарап тұрып, өзімнің өткен күндерімдегі қапасты есіме жиі-жиі түсіруші едім. Сол кезде маған сол азапты жолдан өтуге күш – қуат берген Жаратушыға алғыс айта отырып , өзімді, өзімнің адамдық қасиеттерімді жоғалтып алмағаным үшін де шүкіршілік етемін. Қасиетті дұғаны қайталап оқумен өз жанымды тыншытып , содан соң әнімді айта отырып , жаймен түн тыныштығында мүлгіген баққа бет алдым».

Йір әже мен Есбол атаның

ғұмыр бойғы арманы «За морями, за горями » еңбегінің көшірмесі.

Еңбек бәрін жеңбек

Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға

Есбол ата мұражайынан көріністер

Назарларыңызға рахмет!!!