Сайрам ?аласы– Сансыз баптар мекенi

Сайрам -Сансыз баптар мекенi деп бекер атамайды. Себебi, бұл өлке киелi де, шежiресi мол аймақ. Тарихы тереңде жатқан Сайрам қаласында мәдени-тарихи орындар көптеп кездесетіні баршамызға мәлім. Қазы Байзави әулие, Сүзік ата, Ибраһим ата кесенесі, Қарашаш ана кесенесі, Ақ ата баба кесенесі, Қыдыр мешіт мұнарасы т.б. Сайрам қаласының аумағында тарихи мекендер мен қалашықтар, сонымен қатар архитектура және қала құрылысының ескерткіштері бар.

ИБРАҺИМ АТА кесенесі

Орта ғасырларда ислам дінін

насихаттау орталықтарының

біріне айналған көне Сайрамда

көптеген діни ғуламалар, ыстаз-

дар пайда болған еді. Солардың

бірі - атақты Қожа Ахмет Иассауи-

дің әкесі Ибраһим Ата мыңдаған

мыриттерге ыстаздық қылған. Ол жасаған XI ғасыр ислам дінінің қылашын кең жайып, халықтың жырегіне жол тауып тырған бір дәуір еді. Ибраһим Атаның диқаншылық кәсібі де болды. Сонымен қатар ел арасында ол кісінің әулиелік, көріпкелдік кереметтері туралы аңыздар таралған. Қасиетті бабамыздың шығу, таралу тегі туралы тежіре жазбалары Сайрам муражайында сақтаулы.

ҚАРАШАШ АНА кесенес і

Қарашаш Ананың шын есімі

Айша бибі, сайрамдық атақты

Мұса шейхтың қызы болған.

Айша бибі өмір сұрген XI

ғасырда өлкемізде ғылым мен

өнердің, мәдениеттің дамыған кезі еді. Ұлы ғұлама Қожа Ахметтің анасы өз дәуірінің көзі ашық, әдепті, білімді әйелдерінің бірі болды. Қарашаш Ананы бұкіл тұркі әлемі ардақ тұтады. Ол пгі аналықтың символы Іспеттес. Қарашаш ананың қабірстанында ол кісіге қатысты Ибрагим қожа, Сұлеймен қожа, Сәлім қожа және Дәуіт қожа сынды жандардың да қабірлері қойылған.

АҚ АТА БАБА

Оның шын аты-жөні

Шахабиддин Исфиджаби

болып, халық арасын да

Ақата есімімен белгілі.

Х-ХІ ғасыр аралығында

өмір сұріп, өз заманы- ның ғуламаларының бірі болған.  Тарихи кітаптарда замандасы Қожа Ахмет Иассауиге жол көрсетуші үстаз Шахабид-дин Исфиджаби-білімділігімен, ақыл-парасатымен дараланар ерекше түлға

МАХМУДХАН АТА    Махмудхан ата өмір сүрген кезең X ғасыр - да өлкеміздің ең гұл - денген дәуіріне тура келеді. Бабамыз асыл ата тегіне тартып, өз замандастарына, үрпақтарына дін ілімін кең насихаттаған, олардың дұниеге көзқарасын кеңейткен, әдепті, мәдениетті өмір суруге ұйреткен.

МІРӘЛІ БАП    Мірәлі бап өз дәуірінің жетік ғұламасы болып, ислам дінін кеңінен наси - хаттауға ұлкен ұлес қосқан. Мірәлі бап-тың атасы Қазі - рет Мәлік патша (ХІ-ХІІ ға - сыр) Қожа Жұсіп Хамада - нимен дос болған. Олар бір-біріне хат жазысып, кітап жіберіп, пікір алмасып тұрған. Бұл кісілердің "бап" деп аталуы да олардың әділет пен ақиқат жолында қосқан ұлестерін аңғартады.

Қажы Талиға  

Қажы Талиға  XVII ғасыр

Қажы Талиға кесенесі

Оңтүстік Қазақстан облы-

сы Сайрам елді мекенінде

орналасқан. Кесене сол

заманның белгілі адамы

Қажы Талиғаның құрметіне салынған XVII ғасырдың дәстүрлі монументті сәулет ескерткіші. Оңтүстік фасадтың сылағында сары, көгілдір, қара түсті бояулы суреттер үлгісі сақталған.

БАЛЕГЕРДАН БАБА

Абділ Әзіз бап

771 жылы елімізге Ысқақ бап

басшылығындағы араб эскер-

лері келіп кіреді. Осы әскердің ту

ұстаушысы Абд эл- Әзіз бап

мұсылманшылықты тарату

жолында ерен ерлік көрсетіп,

көзге тұседі. Оныѕ білімділігі,

табандылығы және пайғамбар ісіне адал екендігі бірден байқалады. Тарихи жазбаларда былай делінген: "Қазірет Абд әл -Әзіз бап ишан ақылды да абзал жан еді. Онын, игі ісін жалғастырушылар Сайрамда да бар болатын. Олардың бәрінің жол бастаушысы, сардары Ысқақ бап болды. Әзіз бап ишан шариғатқа берілген, дуагөй еді".  Бәле-жаланы аластайтын жанды халық "Бәлегердан" деп атайтын. Бабамыз да тарихта сол атпен қалып қойды

Хызыр мұнарасы Оңтүстік Қазақстан облысы Сайрам қаласында орна- ласқан. Сайрам қалашығы Оңтүстік Қазақстанда орна- ласқан ежелгі елдімекеннің бірі болып табылады. Сай- рамсу өзенінің бойында, Шымкент қаласынан 10 шақырым қашықтықта орналасқан. Ерте орта ғасыр заманында (ІХ – ХІІ ғасырлар) Сайрам қаласының орнында – Испиджаб қаласы болған..