Походы славян в Азербайджан в 944 г

BAKI

Mürsəlova Leylanın

TƏQDİMATI

Tarix gəl əcəkdə törəyə bil ən əhvalatı keçmi şi n libasında insanların i br ət

nəzərinə çatdırır.

A.Bakıxanov

MÖVZU:

Slavyanların Azərbaycana hücumları.

MƏQSƏD:

• Tarixən mütəmadi olaraq yadelli işğalçılar tərəfindən işğala məruz qalan Azərbaycan xalqının öz torpaqlarını mərdliklə müdafiyə etdiyini göstərmək,şagirdləri öz tarixi keçmişimizi unutmamağı,Vətənə məhəbbət və onun gələcəyinə məsuliyyət hisslərini tərbiyə etməkdən ibarətdir.

SLAVYANLARIN AZƏRBAYCANA

İLK HÜCUMLARI.

• Rusların Azərbaycanla əlaqəsinin tarixi qədimdi. Şərqşünas V.V.Bartoldun fikirincə,”ruslarla Azərbaycan arasında ticarət və sair əlaqələr hələ çox qədimdən başlamışdır.Kiyev rusu dəniz və çay yolları ilə qərbdə Bizans, şərqdə Xəzər dənizi vasitəsilə digər ölkələrlə ticarət edirdi”.Digər mənbələrdən məlum olduğu kimi, IX əsrdə ruslar Don və Volqa (İtil) çayları ilə ticarət məqsədilə Xəzər dənizinə gəlmiş,sonrada ticarət mallarını quru yolla dəvə karvanlarında Bağdada aparmışlar.
• X əsrdə rusların bu ərazilərə gəlişinin məqsədi və mahiyyəti tamamilə dəyişdi.Əvvəllər 15-20 gəmidən ibarət kiçik dəstələrlə ticarət məqsədilə gəldikləri halda, indi yüzlərlə gəmi ilə səfərə çıxanların niyyəti qarətçilik və istilaçılıq idi.

Slavyanların Xəzəryanı Azərbaycan torpaqlarına IX əsrin ikinci yarısında başlanan basqınları Xəsrin əvvələrində daha da genişlənməyə və aramsız xarakter almağa başladı. 909-cu ildə onlar 16 gəmi ilə Xəzərə daxil oldular. Xəzər dənizinin cənubundakı Abaskun adasını ələ keçirdilər və sahil məntəqələrini qarət etməyə başladılar.Sarı adasındada və sahil məntəaələrində yanğınlar və talanlar törətdilər. Ələ keçirdikləri əsirlər və qənimətlərlə birlikdə Xəzərin Gilan sahillərinə hücum etdilər.Gilan şahın hərbi qüvvələri ilə toqquşmada məğlub oldular. Geri çəkilən slavyanlar bu dəfə Şirvanşahların qoşunları tərəfindən darmadağın edildilər.

SLAVYANLARIN AZƏRBAYCANA

914-cü il yüryşləri.

• 914-cü ildə slavyanların Xəzər sahillərinə daha dəhşətli bir hərbi yürüşü baş verdi. Əvvəlkilərdən fərqli olaraq,böyük və nizamlı bir hərbi səfər xarakteri daşıyan bu hücum zamanı hər birində100 döyüşçü olan 500 gəmi Xəzərə daxil oldu.Xəzər xaqanlığının ərazisindən keçib gəldikləri üçün onlar Xəzər sahillərindən ələ keçiriləcək qənimətin yarısını Xəzər xaqanına vəd etdilər.Beləliklə,dənizdən hərbi təhlükənin baş verəcəyini gözləməyən yerli əhali düşmənin dənizdən qəfil hücumu qarşısında çətin vəziyyətə düşdü.Ruslar Bakı sahillərinə gəlib çıxdılar və sahilə yaxın adalarda düşərgə saldılar.Onlar,adətən Bakı ətrafında və Xəzərin Azərbaycan sahillərində Pirallahı,Sahilan,Zirə,Kiçik Zirə,Böyük Zirə,Zənbilə,Xirə,Zirə,Sarı adalarında möhkəmlənir və buradan sahil məntəqələrinə basqınlar edirdilər.914-cü il yürüşü zamanı slavyanlar dinc əhaliyə divan tuturdular.Qadınları və uşaqları əsir alıb apardılar.Geri qayıdarkən slavyanlar ələ keçirdikləri qənimətin bir hissəsini şərtləşdikləri kimi,Xəzər xaqanına göndərdilər.Lakin Xəzərin şimal sahillərində müsəlman-türk qoşunları ilə qarətdən qayıdan slavyan durjinaları arasında şiddətli döyüş baş verdi.Ərəb tarixçisi Məsudınin məlumatına görə,üç gün davam edən bu döyüşdə ruslar darmadağın edildi,onlardan ancaq beş minə qədərlik kiçik bir dəstə qaçıb canını qurtara bildi. Bu vuruşmadan sonra bir müddət rusların Xəzər sahillərinə -Azərbaycana yürüşləri təkrar olunmadı.

SlAVYANlARIN AZƏRBAYCANA HÜCUMLARI.

‘’ İzin ver, bu xalqla haqq-hesabı çürüdək.Onlar bizim müsəlman qardaşlarımızın torpaqlarına basqın etdilər, onların qanını tökdülər, arvadlarını və uşaqlarını əsir aldılar.’’

910-cu il

Gilan sahilləri

Nəticə

914-cü il

Ruslar türk-müsəlman qoşunları tərəfindən darmadağın edilmişdi.

Xəzər xaqanlığının əhalisinin xaqana müraciəti:

914-cu il

910-cu il

Gilan sahilləri

100 döyüşçüsü

Olan 500 gəmi

910-cu il

Sarı adası

909-cu ildə 16 gəmi ilə

Bərdə şəhərinin slavyanlar tərəfindən alınması.

Rəssam N.M.Koçerqin. 1947-ci il.

dic.academic.ru

“ BƏRDƏ FACİƏSİ”.

• Slavyanlar müəyyən fasilədən sonra bu əfsanəvi diyarın zəngin sərvətini ələ keçirmək üçün daha böyük qüvvə ilə hücuma keçirdilər 30 illik fasilədən sonra yenə hücuma keçən slavyanlar,bu dəfə Şirvana və Xəzər sahillərinə deyil, Aranın mərkəzi Bərdəyə gəldilər.Slavyanların Bərdəni hədəf seçməsi təsadüfi deyildi. Bərdə haqqında məlumat verən orta əsr müəllifləri və şərqşünaslar iqtisadi,siyasi,mədəni inkişafına,təbii-coğrafi mövqeyinə,və sərvətlərinin zənginliyinə görə Bərdəni IX-X əsrlərdə təkcə Qafqazda deyil,Yaxın və Orta Şərqdə ən çox inkişaf etmiş şəhərlərdən biri hesab edirdilər.Ona görə də Bərdənin zəngin sərvəti rusların diqqətini daha çox cəlb edirdi. Slavyanların məqsədi Bərdəni ələ keçirib, Azərbaycanda möhkəmlənmək idi.
• Onlar dənizlə cənuba doğru üzərək Kürün mənsəbinə çatdılar, ordan da çay vasitəsilə keçib Bərdə yaxınlığındakı Mübarəki deyilən kənddə sahilə çıxdılar.Gəmiləri burda saxlayıb, özləri 944-il avqustun 24-də Bərdəni mühasirəyə aldılar. Salari hakiminin Bərdədəki naibi öhdəsində olan 5600 nəfərlə yadelli istilaçılara müqavimət göstərdi. O dövrün silahları olan nizə, qalxan, qılınc, xəncər, əmud və s.ilə silahlanmış çoxminli rus drujinaları döyüşdə qalib gələrək şəhəri tuta bildilər.Əhalini incitməyə və qarət etməyə başladılar.

“ BƏRDƏ FACİƏSİ”.

‘’ Aranın anası Bərdə’’

Mübarəki

xoy

salmas

Ərdəbil

(941-981-ci illər)

Ruslar 944-cü il 24 avqustda hücum etdilər.

Mərziban ibn Məhəmmədin şəhəri mühasirəyə alması.

Mosul hakiminin yürüşü

“ BƏRDƏ FACİƏSİ”.

Mənbələrin məlumatına görə,bu zaman Bərdədə, ümumiyyətlə,20 min nəfərə qədər

adam öldürüldü.Bərdənin ağır günlərində 30 min nəfərlik qoşunla özünü yetirən Salari

hökmdarı Mərzban ibn Məhəmməd şəhəri mühasirəyə aldı. O, hərbi fənd işlədərək

düşmənin 700 nəfər döyüşçüsünü məhv etsə də,şəhəri azad edə bilmədi.

Şəhərin müqədaratı həll edildiyi bir vaxtda Mosul hakimi ölkənin cənubundakı Xoy və

Səlmas şəhərlərinə hücum etdi. Mərziban ibn Məhəmməd Bərdənin müdafiəsini davam

etdirmək üçün burada 4 min əsgər saxlayıb,özü Səlmasa getdi.

Əhali ruslara qarşı mübarizəni dayandırmadı. Xalqın möhkəm iradəsi düşmənin ümüdlərini sarsıtdı.Bu vaxt şiddətli istilərə dözə bilməyən ruslar arasında misiri (yolxucu)

deyilən xəstəlik başlandı və onların sırasını seyrəltdi.Xəstəliklərdən ölənlərin sayı döyüş

meydanında ölənlərdən çox idi.Ona görə də 944-cü il avqustun 24-də Bərdəyə daxil olmuş istilaçılar ələ keçirdikləri qənimətlə kifayətlənərək 945-ci il avqustun 12-də gündüz

döyüşlərində şəhərin mühasirəsini yara bilməyib gecə ikən qalanı yandırıb, şəhəri tərk

etdilər .944-cü il basqınlarından sonra Bərdə dağıldı və bir daha özünə gələ bilmədi.

Şəhərdə sənətkarlıq və ticarət tənəzzülə uğradı.Məhşur Bərdə bazarı öz əhəmiyyətini

ititdi.Şəhərdə pul kəsilməsi dayandırıldı.Salari hakimi əsas diqqətini dövlətin paytaxtı Ərdəbilə verdiyindən Bərdənin bərpasına qayğı göstərə bilmədi. Digər tərəfdən 944-cü il faciəsindən bir qədər sonra Azərbaycanın şimal torpaqlarında müs təqil dövlət yaradan Şəddadilərin Gəncəni özlərinə paytaxt seçməsi ilə Bərdə diqqətdən və abadlıq işlərindən kənarda qaldı.

Slavyanların Bərdəni

tərk etməsi.

Bərdə şəhərinin slavyanlar tərəfindən yandırılması.

Nəticə

Bərdə dağıldı Bərdə bazarı öz əhəmiyyətini itirdi.Pul kəsilməsi dayandırıldı.Bərdə şəhəri süqut etdi.

944-cü il 24 avqust---945-ci il 12 avqust ruslar Bərdəni tərk etdilər.

Nizami və tariximiz.

Nizami Gəncəvi qədim şəhərlərdən olan Bərdə haqqında

Çox maraqlı məlumatlar verir.O Azərbaycanın Aran vilayətinin

paytaxtı olan Bərdənin gözəlliyini təsvir edir.

Nizami Gəncəvi “İsgəndərnamə” əsərində Bərdənin başına

gələn müsibəti də göstərir.O,slavyanların Bərdəyə hücumunu,

əhalini qırmasını, onun başına gətirdiyı müsibətləri,şəhəri talan

etməsini ürək ağrısı ilə təsvir edir:

Deyirlər,qədərdən çox ölən varmış,

Həm qırıb-dağıtmış,həm də aparmış,

Heç bir şey qalmamış dolu anbarda,

Xəzinə boşalmış,yoxdur dinar da.

Gördüyün o Bərdə olmuşdur viran,

O zəngin şəhərdən qalmamış nişan.

• 227-ci il Atropatenanın Sasani dövlətinin tərkibinə qatılması.
• 262-ci il Albaniyanın Sasanilərdən aslı vəziyyətə düşməsi.
• 371-ci il Dzirav döyüşü.
• 387-ci il Erməni çarlığının ləğvi.
• 498-ci il Aquen kilsə məclisinin keçirilməsi.
• 636-cı il Kadisiyyə döyüşü.
• 705-ci il Ərəblərin Albaniyanın müstəqilliyinə son qoyması.
• 725-ci il Ərəblərin Azərbaycanda əhalinin mal-qaranın və torpağın siyahıya alması.
• 816-cı il Xürrəmilər hərakatına Babəkin rəhbərlik etməsi.
• 837-ci il Bəzz uğrunda son döyüşlər.
• 909-cu il Slavyanların Xəzəryanı vilayətlərə qarətkar yürüşü.
• 910-cu il Slavyanların Xəzəryanı vilayətlərə basqınları.
• 914-cü il Xəzər dənizi adalarına və sahil məntəqələrinə yürüşü.
• 944-cü il Slavyanların Bərdə şəhərini işğal etməsi.

"Təkrar biliyin anasıdır."

837

262

636

371

944

914

910

227

725

909

387

498

725

816

Şəhər: Bakı

Məktəb:Nərimanov r-nu 34№ orta məktəb

G O O G L E. R U

Fənn: Azərbaycan tarixi

Mövzu: Slavyanların Azərbaycana

N A R O D. R U

hücumları.

A Z Ə R B A Y C A N .A Z

Müəllif: Mürsəlova Leyla

W W W. O X U Y U R U Q. B İ Z

D İ K. A C A D E M İ C. R U

A N İ M A T İ O N S. C O M

A Z Ə R B A Y C A N T A R İ X İ

(ən qədim zamanlardan XX əsrədək) I cild

Z.M.Bünyadov və Y.B.Yysifov

BAKI – 1994

AZƏRBAYCAN TARİXİ VII sinif BAKI -2008

İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏLƏR