"Ленинград чолганышы ?зел?г? 71 ел"

ГБМБУ «Лашман урта мәктәбе”

Чирмешән муниципаль районы

Ленинград чолганышы өзелүгә 71 ел

Гайсина Гүзәлия Идрис кызы

Онытырга хакыбыз юк!

Һәйкәл булып баса җиңүчеләр,

  Һәйкәл булып баса батырлар.

        Ә батырлар ике тапкыр үлми,

    Җирдә алар мәңге балкырлар.

    Тарихта тиң булмаган Бөек Ватан сугышы 1418 көн һәм төн дәвам итте. Илебез халыклары дошманга каршы бердәм күтәрелделәр.  Тик  ике юл бар: я – үлем, я – җиңү!

Моннан нәкъ җитмеш ел элек 871 көнгә кадәр дәвам иткән блокадада калганнар җиңел сулап куя.

1941 елның 4 сентябре көнне гитлерчылар Ленинградны артиллерия утына тоталар. Шул көннән 900 көнлек Ленинградны саклау эпопеясе башлана.

Блокада     длилась   с  8 сентября 1941 года по 27 января 1944 года ( бл Сугыш башланып, бер атна үтүгә, ун эшелонда 235 мең бала шәһәрдән чыгарыла. Июль – август айларында эвакуацияләнгән халык саны 1 миллионга якынлаша. Шулай булса да, шәһәрдә 2,5 миллион кеше торып кала. Алар шәһәр оборонасын ныгыту эшләрендә катнаша кольцо было прорвано  18 января 1943 года) — 872 дня.

3174 бина тулысынча җимерелгән

7143 бина яраксыз хәлдә калган

Ипи дә санаулы гына бирелә:

Көненә Сугышчылар 500 грам

Эшчеләр 250 грам

Балалар 150 грам икмәк ала

Ачлык , ялангачлык үзенең эзен тирән сала.

12 яшьлек Таня Савичева берничә көндә әбисен,әнисен, апа-абыйсын һәм тагын ике туганын югалта. Бу мәълүматларны ул үзенең көндәлегендә язып калдыра.

Азык – төлек, эчәргә яраклы су булмау үзен бик нык сиздерә .

Невада.

Тарихка “Яшәү юлы” дигән исем белән кереп кала. 5 ай дәвамында камалган шәһәргә 361 109 тонна йөк һәм 1 546 шәхси посылка кертелә.

“ Яшәү юлы”

Чолганышның беренче иң авыр елында 780 000 ленинградлы үлә. Төрле чыганаклардан алынган мәълүматлар буенча барлыгы  600 меңнән алып 1,5  милион кеше һәлак була.

Соңгы юлга озату

Ленинград чолганышында үлгәннәр хөрмәтенә куелган һәйкәл

Многих погибших ленинградцев  кремировали  в печах кирпичного завода, находившегося на территории нынешнего   Московского парка Победы. На территории парка построена часовня и установлен  памятник «Вагонетка»  — один из самых страшных памятников Петербурга. На таких вагонетках вывозили в близлежащие карьеры после сожжения в печах завода прах погибших.

Чолганышта үлгәннәрнең күбесен хәзерге Мәскәүнең җиңү паркы урнында эшләгән кирпеч заводы мичләрендә яндырганнар. Шулар хөрмәтенә куелган «Вагонетка»   һәйкәле. (Бу иң куркыныч һәйкәлләрнең берсе. Шундый җайланма белән яндырылганнан калган көлне карьерларга чыгара торган булганнар.)

Серафимовское кладбище  также было местом массового захоронения ленинградцев, погибших и умерших во время блокады Ленинграда. В 1941—1944 годы здесь было похоронено более 100 тысяч человек.

Гитлерчыларның зур каршылык күрсәтүләренә карамастан, 1944 елның 14 гыйнварында гаскәрләр һөҗүмгә күчә. Канкойгыч сугышлар 15 көн буена бара. 27 гыйнварда безнең гаскәрләр 324 орудиедән салют биреп, Ленинградны азат иткән тарихи җиңү турында бөтен дөньяга хәбәр ирештерәләр.

Герой шәһәр күренеше

Җиңү мәйданы

«Вы, живые, знайте, что с этой земли мы уйти не хотели и не ушли. Мы стояли насмерть у темной Невы, мы погибли, чтоб жили вы».

Канкойгыч сугышлар алып барылган урынга куелган « Торналар йолдызы » һәйкәле.

«Өзелгән түгәрәк»  — «Яшәү юлы» башланган урынга куелган һәйкәл. Ладога күле буе.

Монда шундый юллар язылган:

« Потомок, знай: в суровые года,

Верны народу, долгу и Отчизне,

Через торосы ладожского льда

Отсюда мы вели дорогу Жизни,

Чтоб жизнь не умирала никогда». Бронислав Кежун.

Яшәү чәчкәсе. Чолганыш елларында үлгән балалар истәлегенә куелган һәйкәл  

2010 елның 8 сентябрендә, чолганышта үлүчеләрне искә алу көнендә, балаларны искә алып, куелган һәйкәл. Ул 1953 елда утыртылган алма бакчасында урнаштырылган . 

2005 елның 7 маенда Красноярскида куелган һәйкәл .

Ярославльдә балалар истәлегенә куелган һәйкәл

Анда шундый сүзләр язылган: «Здесь покоятся дети блокадного Ленинграда, похороненные в декабре 1942 года.

Имена неизвестны, но люди помнят о них, безвинных жертвах войны».

О захоронении этих детей не найдено никаких документов. О них рассказали бывшие тверицкие ребята. Они видели и запомнили, что от железнодорожных станций и от волжского причала в телеге с наращенными бортами, прикрытой брезентом, возчик на лошади привозил ночами детские тела. Без гробов и «церемоний», а часто и без одежды, тела сбрасывались в большие общие могилы. По приблизительным подсчетам, здесь похоронено около тысячи детей.

В течение пяти лет краеведы 46-ой школы вели поисковую работу и решили на этом месте поставить памятник детям блокадного  города . Опрашивая очевидцев, они нашли места массового захоронения детей, умерших после эвакуации из Ленинграда. Средства на памятник собирали всем миром, в том числе среди школьников Заволжского района. Люди откликнулись: только школьники собрали почти четырнадцать тысяч рублей. Этот памятник стал, может быть, одним из самых значимых в  Ярославле . Возле него проходят мероприятия, связанные с памятными датами. Здесь встречаются бывшие блокадники, сюда приходят сегодняшние школьники. На могилах всегда лежат цветы, игрушки, конфеты, кусочки хлеба...

Стихи  написала тогда школьница Марина Афанасьева:

«Давно мы помним дни блокады -

  Обстрел, бомбежки, голод, мор,

  Домов холодные громады,

  В глазах тревога и укор.

  Там черные кружили птицы,

  Не перечесть ребячьих тел...

  А где же мера, где граница,

  Где всем несчастиям предел?

  Часть ленинградцев к нам однажды

  Еще живыми привезли,

  Но люди те, почти что каждый,

  Прожить подолгу не смогли…»

Мы стояли насмерть у темной Невы, мы погибли, чтоб жили вы.

Сез һәрвакыт истә!

“ Тарихны белмәгән кеше –

хәтерсез кеше.

Хәтердән башка вөҗдан юк”.   Академик Д. Лихачев