Х?І-Х?ІІІ ?асырларда?ы ?ндістан

Үндістан

8-сынып Дүниежүзі тарихы

Сабитова А.Б.

Сабақтың мақсаты:

• Ұлы Моғол империясының құрылуы және нығаюы
• Мемлекеттің саяси-экономикалық дамуы
• Тәуелсіздік үшін күрес. Сипайлар көтерілістері

Сабақтың түрі: аралас,презентация

Әдісі: баяндау

Пән аралық байланыс: География

ХҮІІ ғасырдың ІІ-жартысындағы Ұлы Моғол мемлекеті

• Үндістанның солтүстігінде мұсылман мемлекеті -Дели сұлтандығы өмір сүрді.
• 1526 жылы Бабыр жаулап алды.

Захиредден Мұхамед Бабыр — өзбек және үнді ел билеушісі, сардары, Ұлы Моғол мемлекетінің орнатушысы, ақын мен жазушы

1483 ж. ақпанның 14 қазіргі Ферғана уалаятында туған. Оның әкесі Омар Шайхы — Ақсақ Темірдің шөбересі, Ферғананың әмірі еді. Ал Бабырдың шешесі — Құтлық Нигар ханым Моғолстан ханы, Шыңғыс хан әулеті Жүністің қызы болатын. Бабыр және қазақтың тұңғыш тарихшысы Мұхаммед Хайдардың шешелері — бірге туған, апалы-сіңлілі адамдар болған. Демек, Бабыр мен Мұхаммед-Хайдар — бөле болып келеді.

1526 жылдың қарашасында Бабыр 12 мың кісілік қолмен Пенджабқа кіреді де, Делиге қарай бет алады. 1526 жылы 21 сәуірде Панипат маңында Үндістанның тағдырын шешкен үлкен ұрыс болды. Бұл кезде Бабыр ысылған қолбасшы болып қалған еді. Ол қызылбастардың зеңбіректерімен соғысын және көшпелі өзбектердің «толғама» атты әскери тактикасын шебер меңгерген болатын. Міне осы ұрыс әдістерінің нәтижесінде Бабыр 12 мың әскермен Дели патшасы сұлтан Ибрагим Лодидың 40 мың кісілік қолын жеңіп шығады. Сөйтіп қазіргі Ауғанстан мен Үндістан жерінде «Ұлы моғұлдар империясы» мағынасы (Аспан адамдары) аталған үлкен мемлекет құрылды.

Бабырға Үндістанның ауа-райы да жақпады. Біресе ыстық соғып, біресе салқын тиіп, ауыра берді. Ақырында ол 1530 жылдың 26 желтоқсанында Аграда қайтыс болды. XVII ғасырдың басында оның денесі әкелініп, өзінің көзі тірі кезіндегі өсиеті бойынша, биік төбенің бауырындағы бақ ішінде жерленеді, басына мәрмәрдан құлпытас қойылды.

Ақбар билігінің кезеңі/1556-1605жыл/ империяның гүлденген кезеңі

Ғылым мен білімнің қамқоршысы, мұсылмандар мен үнділер арасындағы некені қолдады. Дінге еркіндік берді. Діни әртектілік халық арасында наразылық туғызды.

Ақбар падишах жерленген сарай

Моғолдардың соңғы билеушісі Аурангзеб/1658-1707/

• Шах Жахан мен Мүмтаз бегімнің үшінші ұлы, елді 19 облысқа/суба/ бөлген. Субадтар қолында әкімшілік, әскер, сот билігі болған.

Тадж-Махал-махаббат символы

Ұлы Моғол империясындағы жер мәселесі: бүкіл жердің иесі падишах

• Заминдар- жеке меншік жер, жерді өңдеуге шаруаларды пайдаланды. Алынған өнімнің 10 өздеріне қалдырып, қалғанын мемлекетке өткізген.
• Джагидарлар- әскери қызметі үшін берілетін жер үлесі. Джагидарлар көбінесе мұсылмандар болды.
• Инам- мұсылман дінбасыларының меншігіне берілген жер
• Вакф-діни орындардың меншік жері. Вакфқа салық салынбады.

Үндістанның Бенгал, Маратха, Гуджарат, Пенджаб сияқты ірі ұлыстары кастаға бөлінді.

Ең жоғарғылар

жоғарғылар

орташалар

төмендегілер

Ең төмендегілер

1675-1708 жылы Сикхалар көсемі Говинд Сикха мемлекетін құрды: Мұсылмандарды қуып , жер мен билікті өз қолдарына алуды көздеді.

ХҮІІІ ғасырда Моғол үстемдігіне қарсы Шиваджи/1627-1680/ көтеріліс болды .

20 жыл бойы моғолдарға қарсы партизандық күрес жүргізіп, жеңіске жетті. Үндістанда күшті Маратха мемлекетін құрды.

Ахмед – шах Дуррани

1747 жылы Ауғанстанда Дуррани мемлекетінің негізін салушы Ахмед-шах жорық жасады. 1761 жылы Панитат жазығындағы кескілескен шайқаста маратхалар ауғандардан күйрей жеңіледі. Бұл оқиға Маратхалардың бүкіл Үндістан жерін жаулап алуды болдырмайды.

ХҮІІІ ғасырда Үндістанды отарлауда Франция мен Англия арасында күресте /1756-1763/ Ост-Үнді компаниясы жеңіске жетті.

• Үндістанның бытыраңқылығын пайдаланып, Ост-Үнді компаниясы Бенгалияны жаулап алды.
• Отарлаушыларға қарсы үнді халқының күресі өрістеді.
• 1773 жылы Үндістанға басқаратын генерал-губернатор тағайындады. Алғашқы г-г Уоррен Гастингс тағайындалды.
• Ағылшындар өз қолдарына жергілікті жердегі әкімшілік, сот, полиция т.б. қызметтерді қолдарына алды.
• Үндістанда ағылшындар өз мүдделерін қорғау үшін арнайы әскер ұстады. Олар сипайлар деп аталды.

Уоррен Гастингс-1773-1785 жылдардағы Үндістан генерал-губернатор

Сипайлар

Ағылшындар:

• 175 7-1780 жылдарда Үндістаннан тауар мен ақша түрінде 38млн фунт стерлинг алып кетті.
• Халықты қанап, салық салды.
• Үндістан арзан шикізат көзіне айналды.
• Халық наразылығы күшейді.
• Сипайлар әскері үнді халқы жағына ойысты.

Үндістанның экономикалық дамуы

• Бомбей, Мадрас, Калькутта ірі сауда орталықтарына айналды.
• Үндістан арқылы ірі халықаралық сауда жолдары өтті.
• Ост-Үнді компаниясы жергілікті халықтан қолөнер бұйыдары мен мата сатып алып отырды.
• Мақта мен мата өнеркәсіптері мен кеме жасау мануфактуралары құрылды.

Бекіту тапсырмалары:

• Жұмыс дәптері бойынша орындау
• 25-27 беттер