Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а ХX ?асырды? бас кезіндегі ?аза? хал?ыны? м?дениеті ?асырлар бойы дамы?ан, ?зіндік тарихи ерекшеліктерін са?тай отырып, 1905-1907 жылдарда?ы революциялы? ?оз?алысты?, тапты? к?ресті? шегінуі ж?не ?айтадан ?рлеуі де ?аза? м?дениеті салаларыны? жа?а мазм?нда ?ар?ышдап дамуына ?сер еткені туралы т?сіндіру
1-?й тапсырмасын с?рау:
І-топ
М?ш??р Ж?сіп К?пей?лы –
147 мы? ?аза? –
1906 жыл 6 ?а?тар –
Надеждинск кен ?азу орны -
Жа?ып А?баев –
1905 жыл желто?сан –
Капитал?а ?арсы орыс-?ыр?ыз ода?ы» –
ІІ-топ
1905 жыл жаз –
?.Б?кейханов, А.Байт?рсынов, М.Дулатов –
Кадеттер –
1905 жыл ІІ Николай -
І Мемлекеттік Дума –
ІІ Мемлекеттік Дума –
М?стафа Шо?ай -
ІІІ-топ
?аза? депутаттары -
Ш?ймерден ?осшы??л –
Реакцияшыл сайлау за?ы –
1907 жыл маусым –
Баш??рт, татар, закавказьелік депутаттар –
Же?іліс –
Жа?а саба?
20 ?асырды? басында?ы ?аза?станны? м?дениеті империализм жа?дайында ?зіне жа?а сапа, бас?а ба?ыт ал?ан ?ткен м?раны? жал?асы болды. 20 ?асырды? басынан ?азан революциясына дейін Семейде, Оралда, Омбыда, Орынборда кітап басып шы?ару на?ты ?ол?а алынды. Орыс географиялы? ?о?амыны? Батыс Сібір, Т?ркістан б?лімдері, Семейдегі, Орынборда?ы б?лімшелері басылымдарды? шы?уына ?ам?орлы? жасады. ?аза? кітаптарын басып шы?ару ісін жол?а ?оюда Петербург, Ташкент, ?азан ?алаларында?ы баспалар ?лестерін ?осты. 20 ?асырды? басында Ш.??дайберді?лыны?, М.Дулат?лыны?, С.Д?нентай?лыны?, А.Байт?рсын?лыны?, Д.Тынышпаевты?, ?.Б?кейхановты? шы?армалары жары? к?рді. 1909 жылы Абай ??нанбай?лыны? шы?армалар жина?ы ресми баспадан шы?ты. Демокартиялы? ба?ытта дами баста?ан С.Торай?ыров,С.Д?нентай?лы, Т.Ізтілеуов, М.К?пеевті? м?ралары шы?ыс ?дебиетінен ерекше орын алды.
А.Байт?рсын?лыны? “?аза? салты”, “?аза? ?алпы”, “Жи?ан-терген” ?ле?дері ?аза? хал?ыны? саяси санасын ояту?а арналды. 1900 жылы Петербургте “?ыры? мысал” деген кітабы, 1911 жылы Орынборда “Маса” атты жина?ы шы?ты.
Абайды? талантты ш?кірті – Ш?к?рім ??дайберді?лы (1858-1931) араб, парсы, т?рік, орыс тілдерін ме?герген. Орыс географиялы? ?о?амыны? Батыс Сібір б?ліміні? Семей б?лімшесіне м?ше болып сайлан?ан белгілі ?айраткер. 1911 жылы жары??а шы??ан “Т?рік, ?ыр?ыз, ?аза? ??м хандар шежіресі”, “М?сылманды? шарты” кітаптарында, “?аза? айнасы”?ле?дер жина?ында, “?ал?аман-Мамыр”, “Е?лік-Кебек” поэмаларында Ш?к?рімні? мазм?нды ойлары, сырлары орын алды.
Патша ?кіметіні? 1906 жылы ?абылда?ан о?у-а?арту ісіндегі ережелері ?лтты? айма?тарда орыс-?аза? мектептеріні? ке?еюіне жа?дай жасады. Ал діни мектептерге, медреселерге кедергілер келтірді. А?арту ісін дамытуда ж?не насихаттауда негізгі орын ал?ан басылымдар: “Ай?ап” журналы, “?аза?” газеті, “Киргизская степная газета”, “Сибирская жизнь”, “Степной край”, “Сибирский телеграф” газеттері.
Ауыз ?дебиетіні? алыбы Жамбыл Жабаев (1846-1945) байлар мен а?с?йектерді? жем?орлы?ын мінеп, оларды, халы? алдында ?шкереледі.
?аза? хал?ыны? ?лы а?ындарыны? бірі Н?рпейіс Бай?анин халы? дастандарын ел арасында уа?ыздап, жыршылы? ?нерді жа?а тарихи жа?дайда дамытты. Халы? арасында ке? тара?ан батырлар жырыны? т?п н?с?аларын насихаттауда шеберлікті? тамаша де?гейіне к?терілді.
20 ?асыр басында?ы халы? м?дениетіндегі жан-жа?ты дамы?ан сала – музыкалы? м?дениет. ?аза? музыкасын дамыту?а ?лес ?ос?андар: Кенен ?зірбаев, Балуан Шола? Баймурзин, Дина Н?рпейісова, ?кілі Ыбырай Сандыбаев, С?гір, ?аза?ты? б?лб?лы Майра Шамсутдинованы? музыкалы? ?нерді дамытуда?ы орны ерекше. ?ншілер ?али Байжанов, Манарбек Ержанов, ?міре ?ашаубаевты? орындаулы? шеберліктері айры?ша. Халы? сазгерлері Естайды? “Майда?о?ыры”, ?кілі Ыбырайды? “Г?ккуі”, Динаны? “К??іл ашары” ?аза?ты? музыкалы? м?дениетіні? дамуына ?лкен ?сер еткен туындылар. Патша ?кіметіні? отаршыл саясатына ?арамастан, ?аза? хал?ыны? ?зіндік м?дениет ?лгілері тамаша н?тижелерге жетті.
Сергіту с?ті
3-саты: білім шы?ы
1-тапсырма:
1913 жылы басыл?ан «?алы? мал» романы?ы? авторы.
С.Торай?ыров. романыны? авторы болды
1900-1903 жылдары «Топ жар?ан», «Г?лкашима» поэмаларыны? авторы, журналист.
И.Крыловты? «?ыры? мысал» жина?ын ?аза? тіліне аударушы.
М.Дулатов жаз?ан т???ыш ?аза? романыны? атауы.
1912 жылы М.Ж?мабаев. атты ?ле?дер жина?ы шы?ты
1911 жылы жары??а шы??ан “Т?рік, ?ыр?ыз, ?аза? ??м хандар шежіресі”, “М?сылманды? шарты” кітаптары, “?аза? айнасы”?ле?дер жина?ы, “?ал?аман-Мамыр”, “Е?лік-Кебек” поэмаларыны? авторы.
Жауаптары:
С.К?беев
?амар с?лу
М.Сералин
А.Байт?рсынов
«Ба?ытсыз Жамал»
«Шолпан»
Ш?к?рім ??дайберді?лы
Жауаптары:
?бдірашид Ибрагим?лы - «Серке» газеті
К.То?ысов – «Алаш» газеті
?ошке Кеме?геров – «Балапан» журналы
Ахмет Байт?рсынов – «?аза?» газеті
М?хаметжан Сералин – «Ай?ап» журналы
3-тапсырма:
1888 жылы Шы?ыс ?аза?станда ту?ан.
1921 – 24 жылдары Семейде ??рыл?ан ?аза? жастарыны? а?арту ?йымы «Ес-айма??а» м?ше болып, ?ншілік ?нерін шы?дай т?сті. 1924 жылы осы ?алада ?йымдастырыл?ан халы? ?нерпаздарыны? бай?ауына ?атысып, бас б?йгеге ие болды. 1925 жылы Парижде ?ткен Б?кіл д?ние ж?зі с?н ?нері к?рмесінде «А?аш ая?», «?анапия», «?ш дос», «Жал?ыз арша», «?осбалапан», т.б. ?ндерді орындап, 2-б?йгемен ?оса к?міс медаль алды. «Париж апталы?ы» газеті мен «Ле мюзикаль» журналы оны? сирек кездесетін талант екенін жазса, Сорбонна университетіні? профессоры Перно фонограф?а оны? орындауында бірнеше ?н жазып ал?ан. ?аза? хал?ын д?ниеж?зіне паш еткен жез та?дай ?нші.(?міре ?ашаубаев)
?орытындылау
Ба?алау
?й тапсырмасы: та?ырып мазм?ны
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«ХХ ?асыр басында?ы ?аза?стан м?дениеті»
Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы
Е.Айшуақұлы атындағы орта мектеп
Тарих пәні мұғалімі
Атшыбаева Салтанат
ХХ ғасыр басындағы Қазақстан мәдениеті
(8-сынып)
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларға ХX ғасырдың бас кезіндегі қазақ халқының мәдениеті ғасырлар бойы дамыған, өзіндік тарихи ерекшеліктерін сақтай отырып, 1905-1907 жылдардағы революциялық қозғалыстың, таптық күрестің шегінуі және қайтадан өрлеуі де қазақ мәдениеті салаларының жаңа мазмұнда қарқышдап дамуына әсер еткені туралы түсіндіру
м
«Білім шыңы» ойыны
«Білім шыңы»
(сабақты бекіту )
Төменгі саты «Көмекші сөздер»
Шығармашылық жұмыс
(жаңа сабақ)
«Көмекші сөздер»
(үй тапсырмасы)
1-Төменгі саты:
Әр топ берілген
«Көмекші сөздер» арқылы тақырып
мазмұнын айту. Әр оқушы берген
жауабына қарай өзі бағланады,
тобына ұпай әкеледі
«Көмекші сөздер»
(үй тапсырмасы)
5
І-топсөздері:
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы –
147 мың қазақ –
1906 жыл 6 қаңтар –
Надеждинск кен қазу орны -
Жақып Ақбаев –
1905 жыл желтоқсан –
«Капиталға қарсы орыс-қырғыз одағы» –
ІІ-топсөздері:
1905 жыл жаз –
Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов –
Кадеттер –
1905 жыл ІІ Николай -
І Мемлекеттік Дума –
ІІ Мемлекеттік Дума –
Мұстафа Шоқай -
ІІІ-топсөздері:
Қазақ депутаттары -
Шәймерден Қосшығұл –
Реакцияшыл сайлау заңы –
1907 жыл маусым –
Башқұрт, татар, закавказьелік депутаттар –
Жеңіліс –
2-Ортаңғы саты:
Әр топ дайындалып келген
конспект тақырыпшаларын
қорғайды. Әр оқушы берген
жауабына қарай өзі бағланады,
тобына ұпай әкеледі
Шығармашылық жұмыс
(жаңа сабақ)
3-топ:
Әдебиет пен музыка мәдениеті
ХХ ғасыр басындағы Қазақстан мәдениеті
1-топ: Мәдениет дамуы, қазақ зиялылары
2-топ:
Баспа ісі
20 ғасырдың басындағы Қазақстанның мәдениеті империализм жағдайында өзіне жаңа сапа, басқа бағыт алған өткен мұраның жалғасы болды. 20 ғасырдың басынан Қазан революциясына дейін Семейде, Оралда, Омбыда, Орынборда кітап басып шығару нақты қолға алынды. Орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір, Түркістан бөлімдері, Семейдегі, Орынбордағы бөлімшелері басылымдардың шығуына қамқорлық жасады. Қазақ кітаптарын басып шығару ісін жолға қоюда Петербург, Ташкент, Қазан қалаларындағы баспалар үлестерін қосты. 20 ғасырдың басында Ш.Құдайбердіұлының, М.Дулатұлының, С.Дөнентайұлының, А.Байтұрсынұлының, Д.Тынышпаевтың, Ә.Бөкейхановтың шығармалары жарық көрді. 1909 жылы Абай Құнанбайұлының шығармалар жинағы ресми баспадан шықты. Демокартиялық бағытта дами бастаған С.Торайғыров,С.Дөнентайұлы, Т.Ізтілеуов, М.Көпеевтің мұралары шығыс əдебиетінен ерекше орын алды.
м
10
С.Торайғыровтың “Шəкірт ойы”, “Алты аяқ”, “Бір адамға”, “Адасқан өмір” шығармаларында қазақ ауылының өміріндегі өзгерістер сипатталады. Б.Майлиннің “Шұғаның белгісі”, С.Көбеевтің “Қалың малы”, С.Торайғыровтың “Қамар сұлуы” өмір шындығын, халық тағдырын сипаттаған.
А.Байтұрсынұлының “Қазақ салты”, “Қазақ қалпы”, “Жиған-терген” өлеңдері қазақ халқының саяси санасын оятуға арналды. 1900 жылы Петербургте “Қырық мысал” деген кітабы, 1911 жылы Орынборда “Маса” атты жинағы шықты.
Абайдың талантты шəкірті – Шəкəрім Құдайбердіұлы (1858-1931) араб, парсы, түрік, орыс тілдерін меңгерген. Орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір бөлімінің Семей бөлімшесіне мүше болып сайланған белгілі қайраткер. 1911 жылы жарыққа шыққан “Түрік, қырғыз, қазақ һəм хандар шежіресі”, “Мұсылмандық шарты” кітаптарында, “Қазақ айнасы”өлеңдер жинағында, “Қалқаман-Мамыр”, “Еңлік-Кебек” поэмаларында Шəкəрімнің мазмұнды ойлары, сырлары орын алды.
м
10
Патша үкіметінің 1906 жылы қабылдаған оқу-ағарту ісіндегі ережелері ұлттық аймақтарда орыс-қазақ мектептерінің кеңеюіне жағдай жасады. Ал діни мектептерге, медреселерге кедергілер келтірді. Ағарту ісін дамытуда жəне насихаттауда негізгі орын алған басылымдар: “Айқап” журналы, “Қазақ” газеті, “Киргизская степная газета”, “Сибирская жизнь”, “Степной край”, “Сибирский телеграф” газеттері.
Ауыз əдебиетінің алыбы Жамбыл Жабаев (1846-1945) байлар мен ақсүйектердің жемқорлығын мінеп, оларды, халық алдында əшкереледі.
Қазақ халқының ұлы ақындарының бірі Нұрпейіс Байғанин халық дастандарын ел арасында уағыздап, жыршылық өнерді жаңа тарихи жағдайда дамытты. Халық арасында кең тараған батырлар жырының түп нұсқаларын насихаттауда шеберліктің тамаша деңгейіне көтерілді.
.
м
10
20 ғасыр басындағы халық мəдениетіндегі жан-жақты дамыған сала – музыкалық мəдениет. Қазақ музыкасын дамытуға үлес қосқандар: Кенен Əзірбаев, Балуан Шолақ Баймурзин, Дина Нұрпейісова, Үкілі Ыбырай Сандыбаев, Сүгір, қазақтың бұлбұлы Майра Шамсутдинованың музыкалық өнерді дамытудағы орны ерекше. Әншілер Қали Байжанов, Манарбек Ержанов, Əміре Қашаубаевтың орындаулық шеберліктері айрықша. Халық сазгерлері Естайдың “Майдақоңыры”, Үкілі Ыбырайдың “Гəккуі”, Динаның “Көңіл ашары” қазақтың музыкалық мәдениетінің дамуына үлкен әсер еткен туындылар. Патша үкіметінің отаршыл саясатына қарамастан, қазақ халқының өзіндік мәдениет үлгілері тамаша нәтижелерге жетті.
м
10
Қазақ зиялылары, жазушы-ақындары
СЕРГІТУ СӘТІ
з
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
П
,
з
қ
3-ЖОҒАРҒЫ САТЫ
Бекіту
тапсырмалары
«Білім шыңы»
(сабақты бекіту )
1-тапсырма:
1913 жылы басылған «Қалың мал» романыңың авторы.....
С.Торайғыров ................... романының авторы болды
1900-1903 жылдары «Топ жарған», «Гүлкашима» поэмаларының авторы, журналист....
И.Крыловтың «Қырық мысал» жинағын қазақ тіліне аударушы.....
М.Дулатов жазған тұңғыш қазақ романының атауы.......
1912 жылы М.Жұмабаев ...... атты өлеңдер жинағы шықты
1911 жылы жарыққа шыққан “Түрік, қырғыз, қазақ һəм хандар шежіресі”, “Мұсылмандық шарты” кітаптары, “Қазақ айнасы”өлеңдер жинағы, “Қалқаман-Мамыр”, “Еңлік-Кебек” поэмаларының авторы......
1-тапсырма:
С.Көбеев
Қамар сұлу
М.Сералин
А.Байтұрсынов
«Бақытсыз Жамал»
«Шолпан»
Шәкәрім Құдайбердіұлы
2-тапсырма:
Баспасөз атауы
Редакторы
Әбдірашид Ибрагимұлы
«Айқап» журналы 1911 жылы
К. Тоғысов
«Қазақ» газеті 1913-1918 жж
Қошке Кемеңгеров
«Алаш» газеті 1916-1917 жж
Ахмет Байтұрсынұлы
«Серке» газеті 1907 жылы
Мұхаметжан Сералин
«Балапан» журналы 1914-1918 жж
2-тапсырма:
Әбдірашид Ибрагимұлы - «Серке» газеті
К.Тоғысов – «Алаш» газеті
Қошке Кемеңгеров – «Балапан» журналы
Ахмет Байтұрсынов – «Қазақ» газеті
Мұхаметжан Сералин – «Айқап» журналы
3-тапсырма:
1888 жылы Шығыс Қазақстанда туған.
1921 – 24 жылдары Семейде құрылған қазақ жастарының ағарту ұйымы «Ес-аймаққа» мүше болып, әншілік өнерін шыңдай түсті. 1924 жылы осы қалада ұйымдастырылған халық өнерпаздарының байқауына қатысып, бас бәйгеге ие болды. 1925 жылыПариждеөткен Бүкіл дүние жүзі сән өнері көрмесінде«Ағаш аяқ», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қосбалапан»,т.б. әндерді орындап, 2-бәйгемен қоса күміс медаль алды.«Париж апталығы»газеті мен«Ле мюзикаль»журналыоның сирек кездесетінталантекенін жазса,Сорбоннауниверситетінің профессоры Перно фонографқаоныңорындауында бірнеше ән жазып алған.Қазақ халқын дүниежүзіне паш еткен жез таңдай әнші .......
