?аза?станны? экономикалы? дамуы

ХІХ ғ. ІІ жартысындағы Қазақстандағы қоныстандыру саясатының салдарын, Қазақ жерінде өндірістік және сауда қатынастарының дамуы жөнінде мәлімет беру.

Сабақтың мақсаты:

Сабақтың танымдылығы:

Оқушылардың дамытушылық қабілеттерін арттыруда қосымша материалдар пайдалану арқылы ойлау, есте сақтау, сөйлеу қабілеттерін арттыру.

Сабақтың тәрбиелілігі:

Патриоттық сезімін ояту, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс:

Қазақ әдебиеті, дүние жүзі тарихы.

Сабақтың түрі:

Аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі:

Карта, тірек сызбалар.

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау

19 ғ. 60-70 ж.ж. Қазақ халқыныі отарлық езгіге қарсы азаттық күресі

1867-68 жылдардағы Қазақстандағы әкімшілік реформалар

Генерал-губернаторлық

Түркістан

Орынбор

Батыс-Сібір

Орал облысы

Торғай облысы

Ақмола

Семей

Жетісу

Сырдария

№

Әкімшілік бірлік

1

Басшысы

Генерал губернаторлық

2

Генерал-губернатор

Облыс

3

4

Әскери губернатор

Уезд

Уезд басшысы

Болыс

5

Болыс сұлтаны

Ауыл

Ауыл старшыны

Ш. УАЛИХАНОВ

АЛЕКСАНДР ІІ

А. ҚҰНАНБАЕВ

Ы. АЛТЫНСАРИН

Азған елдің хандары, Тақ үстінде отырғандары. Жарлыдан алып байларға, Сыйлар берсе керек - ті. Азған елдің қожасы, Қыдырып келер есікке. Бұл үйде кім бар екен деп, Көзін салар тесікке. Балаларын бастырып, Қатындарын састырып, Төрге қарай ұмтылып, Тамақ үшін қылғынып.

Болыс болдым мінекей 

Бар малымды шығындап. 

Түйеде қом, атта жал 

Қалмады, елге тығындап. 

Сүйтсе дағы елімді 

Ұстай алмадым мығымдап. 

Күштілерім сөз айтса, 

Бас изеймін шыбындап. 

Әлсіздің сөзін салғыртсып, 

Шала ұғамын қырындап. 

Әкімшілік – басқару реформалары қазақ даласында отаршылдық езгіні тереңдетті:

• Жаңа бекіністер салу үшін көшпелі шаруалардың жері тартып алынды;
• Салықтар көбейді;
• Патша шенеуніктері мен отаршылдық басқару қызметіне көшкен топтардың қысымы қарапайым халықтың онсыз да ауыр жағдайын шиеленістірді;
• Қазақ даласында барлыңына міндетті шаңырақ салығы енгізілді;
• Мал-жайымен көшпелі өмір сүрген кедейлерге “Уақытша ереженің” жерді пайдаланудағы қағидалары қолайсыз болды;

Қазақстанның экономикалық дамуы

• Орыс шаруаларын Қазақстанға қоныс аудару.
• Жаңа өндірістік орындардың дамуы.
• Сауда және қалалар.

АЛЕКСАНДР ІІ

1861 ж. 19 ақпанда

• Шаруалардың басыбайлық құқығын жою туралы манифес
• “ Шаруалардың жаңа құрылымы туралы ереже”

Шаруалар жылжымалы және жылжымайтын мүлік иеленуге құқылы болды.

Помещиктердің шаруаларды сатуға, сатып алуға, сыйлық, кепілдік ретінде беруге, айырбастауға құқықтары болмады

Шаруаларға жеке бас бостандығы берілді.

19 ақпан 1861 ж. ереже

Ресей үкіметі

• Ішкі губерниялардағы әлеуметтік толқуларды басу және жер мәселесін өзінше шешу үшін орыс шаруаларын Шығыс аудандарға қоныс аударуды ұйғарды.
• Шаруаларды ұлттық аудандарға көшіре отырып, патша үкіметі өзіне әлеуметтік тірек жасамақ болды.

Сырдария

Орал

Торғай

19 ғ. 60-70 ж.ж.

Ақмола

Жетісу

Семей

Г.А. Колпаковский – Жетісу облысының генерал-губернаторы 1868 жылы “Жетісуда шаруаларды қоныстандыру” ережені қабылдады.

Ереже бойынша қоныстанушыларға жан басына 30 десятина мөлшерде жер берілді.

1889 жылы 13 шілде

“ Село тұрғындары мен мещандарының қазыналық

жерлерге өз еркімен қоныс аударуы және бұрынғы қоныс

аударғандар жағдайын қарастыру”

Тобыл, Төле губерниялары, Жетісу, Ақмола, Семей

Қоныс аударатын басты аймақтар ретінде белгіленді.

• 1855 – 1893 ж.ж. 250 мың десятинадан астам жер тартып алынды.

24 село құрылды, онда 11 мың орыс отбасы жайғасқан.

Ақмола

облысы

19 ғ. 30-50 ж.ж.

• көмір, кен, тұз, қорғасын өндірілді
• Тері, май өңдейтін кәсіпорындар іске қосылды
• Темір жол тораптары салынды.

Орал 1876 ж.

Петропавл 1881 ж.

Семей 1887 ж.

Омбы 1895 ж.

Верный 1912 ж.

Ақмола, Сарысу, Қарқаралы уездері арқылы Ресейдің орталық аудандарына 60 мың ірі қара, 200 мың қой жеткізілген.

Петропавлдан Қорған және Щадринск арасындағы мал айдайтын жолмен жыл сайын 340 мыңдай ірі қара, 600 мыңға жуық қой, ешкі айдалды.

1832 ж. – Бөкей Ордасында тұңғыш жәрмеңке ашылды.

Ақмола облысындағы жәрмеңкелер:

• Тайыншакөл – 78 мың қой сатылған.
• Константиновка – 77 мың қой
• Петровка – 2 мың қой

Аса ірі жәрмеңке – Семей облысы, Қарқаралы уезіндегі Талды-Қоянды жерінде 1848 жылы ашылған. Көпес Варков Ботовтың есімімен аталатын жәрмеңке.

20-25 қой

6-7 сом

ұстара

1 қой

19-20 ғ. бас. Қазақ жерінде 19 жаңа қала пайда болды.

1897 жылғы Ресейде өткізілген халық санағы.

Ірі қоныстардағы халық саны

Қала халқының

санының өсу

жолдары

Қоныс аударған шаруалар

Ауылдан кеткен қазақтар

Ішкі демографиялық өсім

№

1

Сөйлем

Келісемін

Қоныстандыру саясаты мал шаруашылығының дамуына нұқсан келтірді

2

Келіспеймін

Қоныс аударушылардың лек-легімен шұбырған аймағы-Жетісу өлкесі болды

3

19 ғ.70-80 ж.ж. қазақтар тау-кен орындарына, қаладағы ірілі-ұсақты кәсіпорындарға тартыла бастады

3

Ресейлік кәсіпқойлар өз қаражатын Қазақстанға салды

4

19 ғ. ІІ жартысында орталық аудандардан мақта, мата өндірісінің бұйымдары үлкен сұранысқа ие болды

Үй тапсырмасы § 26 “Қазақ ауылының жағдайы”