Саба?ты? та?ырыбы: ?аза?станда?ы ашаршылы? кезе?дері
Саба?ты? ма?саты: 1.?аза?станда?ы ашаршылы? кезе?дері туралы т?сінік беру;
2.Ашаршылы?ты? себеп-салдары мен ?кімет саясаты туралы ма?л?мат бере отырып, о?ушыларды? ой таразысын ке?ейту;
3.Ел тарихын ??рметтеуге баулу.
Саба?ты? ?дістері: ??гімелеу, с?ра?-жауап, ойын.
Саба?ты? к?рнекіліктері: Интерактивті та?та, плакаттар, с?зж?мба?тар, на?ыл
с?здер
Саба?ты? т?рі: жа?а білімді игеру саба?ы
Саба?ты? барысы: І.?йымдастыру кезе?і
Саба??а ?зірлігін тексеру.
ІІ.?ткен материалды тексеру
ІІІ.Жа?а саба?. ?аза?станда?ы ашаршылы? кезе?дері
Ашаршылы? — саяси-?леуметтік процестер мен таби?атта?ы ?олайсыз ахуалдар салдары болып табылатын ?леуметтік апат. Оны? ашы? ж?не жабы? т?рі бар. Біріншісі — м?лдем ?немсіз ?алу да, екіншісі — ?немі шала ??рса? болып ж?ру. Екеуі де ауру?а, індетке, ?лімге ?келіп со?тырады (?. Ашы?у). АШАРШЫЛЫ? жеке адамны? не отбасыны? ашы?уы емес, б?тін бір айма?ты?, халы?тарды?, мемл-терді? басына т?сетін н?убет. Оны? со?ы адамдарды? жаппай ?ырылуына алып келіп, халы? санын к?рт азайтып жібереді. Адамзат баласы ?зіні? ?за? тарихында ?р т?рлі себептерден: ?уа?шылы?тан, ж?ттан, со?ыстан, ?олдан жасал?ан да?дарыстар мен к?йзелістерден ж?не геноцидтен со? к?шті АШАРШЫЛЫ?тар?а жиі ?шырап т?р?ан.
?ытайда, ?ндістанда, Ресейде, Африка елдерінде бол?ан ?аламат Ашаршылы?тар тарихтан белгілі. Жер бетінде адамзат баласы саныны? демогр. д?мпуінен кейін, 21 ?асырда экон-сы, ?сіресе, ауыл шаруашылы?ы артта ?ал?ан кейбір дамушы елдерде Ашаршылы? жайлауы м?мкін деп болжанады. Дегенмен, болаша?та ?ркениетті елдерді? ?зара халы?ар. ынтыма?ты?ы н?тижесінде ондай ?ауіпті? алдын алу?а болады.
1926 жыл?ы бірінші сана? ?орытындысына с?йкес, ?аза? АКСР-і аума?ында 3 млн 628 мы? т?р?ылы?ты халы? мекендеді. Біра? 12 жыл ?ткеннен кейінгі 1939 жыл?ы сана?та халы? саныны? 1 млн 321 мы? адам?а, я?ни жина?тап айт?анда 36,7%-?а азай?аны тіркелген. Тарихшы-демографтарды? айтуы бойынша тіпті осы цифрды? ?зі азайтылып к?рсетілген, демек ол факторлы? талдау аясында елеулі т?рде т?зетуді ?ажет етеді деген с?з. 1930 жылды? ортасына, халы?ты? санды? ??рамы шартты т?рде т?ра?ты бол?ан кезде республика аума?ында?ы т?р?ылы?ты халы?ты? саны 4 млн 120 мы? адамды ??рады.
Осы деректер т?р?ысынан есептесек, сол з?лмат жылдарда ?аза?стан ?зіні? т?р?ылы?ты хал?ыны? орны толмас к?п б?лігінен, атап айт?анда 2 миллион?а жуы? адамынан айырыл?ан.
Келтірілген деректерден бай?а?анымыздай, шаруашылы?ты ?ктемдікпен тал?андауды? салдарынан туында?ан Ашаршылы? ау?ымы жа?ынан жан шошытарлы?тай болды. Малдан ж?рдай бол?ан ?ыр хал?ы ?здеріне т?н д?ст?рлі та?амдары еттен айырылды. Балы?шылы?, а?шылы? ж?не бас?а жиын-терім жа?дайды т?зей алмады. Егін шы?па?анды?тан ауылда асты? болмады (ал болса, асты? дайындау нау?аны кезінде сыпырып алды).
Ж?та?ан айма?ын тастап кету де барлы? уа?ытта бірдей ?олдан келмеді. Жыл?ысы, т?йесі жо?, жаяу ?ал?ан к?шпеліге бірнеше ж?з, тіпті мы?да?ан ша?ырымды? орасан зор ?ашы?ты?ты е?серу ?иын?а т?сті. Малсыз ?ал?ан шаруа шаруашылы?ына ке?-байта? дала енді асыраушы емес, ажал торына айналды.
М??тажды? ?у?ан адамдар тобы бір ?ана ма?сатпен — тірі ?алу ?шін ?алаларды, кенттерді, станицаларды, теміржол станцияларын кезіп кетті. Олар шо?ырлан?ан жерлерде б?ртпе с?зегі шы?ты, адамдар сирек ?оныстан?ан м?ндай жерлер ?шін б?л б?рын-со?ды кездеспеген індет еді. Белпаз ауру?а ?арсы к?ресеті? иммунитеті болма?анды?тан, сондай-а? денсаулы? са?тау ?ызметіні? ?лсіздігінен (к?птеген жа?дайларда м?лдем болма?анды?тан) аштыктан ?лсіреген адамдар ?аза?а ?шырады.
Т?р?ылы?ты халы? санына к?ші-?он да ?атты шы?ын ?келді. Халы?ты? бастап?ы жиынты? саныны? т?рттен бірі, я?ни 1 030 мы? адам республикадан тыс айма?тар?а кешіп кетті. Оны? 616 мы?ы оралмады, ал 414 мы?ы кейін ?аза?стан?а ?айтып келді. Мамандардын ба?алауы бойынша оралмай кеткен 200 мы??а жуы? адам шет елге — ?ытай?а, Мо??олия?а, Ау?анстан?а, Иран?а ж?неТ?ркия?а жол тартты.
Билікті? жо?ары эшелонда?ыларыны? екіж?зділігіне РКФСР ХКК т?ра?асыны? орынбасары Т. Рыск?ловты? . Сталинге жаз?ан хаты ку? бола алады.
Онда былай деп жазылды: "Шамамен ?аза?стан ?лкесімен к?ршілес к?шіп-?онып ж?рген жерден алын?ан со??ы деректер бойынша ?азір ?аза?тар: Орталы? Еділде - 40 мы? адам, ?ыр?ызстанда - 100 мы? адам, Батыс Сібірде — 50 мы? адам, ?ара?алпа?та — 20 мы?, Орта Азияда 30 мы? адам шамасы. К?шпелілер тіпті ?алма? жері, Т?жікстан, Солт?стік елке ж?не т.б. шал?ай жерлерде де бар. Халы?ты? бір б?лігі байлары бастап Батыс ?ытай?а да к?шіп бар?ан. ?аза?тарды? орталы? аудандар?а ?арай к?шуі бірінші рет бай?алып отыр. Б?л жай к?шу емес (?деттегі жазда, ша?ын ?ашы?ты??а ж?не малдары бол?ан кезде), аш адамдардын елеулі б?лігіні? тал?ажау іздеп босуы. К?шіп кетушілер жекелеген аудандар бойынша аудандар хал?ы жалпы саныны? 40—50%-ына жетеді..."
І?.?орытынды
Саба??а ?атыс?ан балаларды ба?алау, мада?тау.
