Та?ырыбы: ?аза?стан тас д?уірінде
Саба?ты? ма?саты: о?ушылар?а тас д?уірі тарауы бойынша ал?ан білімдерін жина?тап ?орытындылау, о?ушыларды? білім де?гейлерін аны?тау. Логикалы? ойлау, о?и?аларды о?ып ?йрену, есте са?тау ?абілеттерін арттыру.
Т?рі: жарыс саба?
?діс-т?сілдері: топпен жарыс, с?ра? – жауап, танымды? ойын.
К?рнекі-??ралдары: интерактивтік та?та, о?улы?, кеспе-?а?аздар
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру.
— Амандасу. Саба??а дайынды?тарын тексеру. Т?гендеу.
?й тапсырма:
- Адамды кім жаратты?
- Тас д?уірінні? неше кезе?і бар?
- Тарихты? атасы кім?
- Шы?ыста?ы тарих атасы деп кімді білеміз?
ІІ. Жа?а саба?.
- О?ушыларды топ?а б?лу. ?діл- ?азыларын та?айындау.
- 1-топ«Палеолит»
- 2-топ«Мезолит»
- 3- топ«Неолит»
1-кезе?. «Сенемін – сенбеймін». Шарты: ?р топ?а кезекпен т?рт – т?рттен 12 с?ра? ?ойылады. Бірінші топ жауап бермесе келесі топ жауап беруге болады. ?р д?рыс жауап 2-?паймен есептеледі.
«Палеолит» тобына с?ра?.
Тарих – адамзатты? басынан ?ткен о?и?аларды зерттейтін ?ылым. Тарих с?зі арабша «зерттеу, о?и?алар туралы ??гіме» деген ма?ына береді. (сенемін)
«Мезолит» тобына с?ра?.
Т?ра? – тас д?уіріндегі адамдар мекендеген орын. Т?ра?тар ??гірдегі ж?не аспан астында?ы болып екіге б?лінеді. ??гір т?ра?тарын адамдар бірнеше к?ннен мы?да?ан жылдар?а дейін мекендеген. (сенемін)
«Неолит» тобына с?ра?.
Археология – заттай деректер бойынша адамзат тарихыны? ежелгі кезе?ін зерттейтін ?ылым. Археология атауы грекше « архео» — к?не, «логос» — зерттеймін деген ма?ынаны білдіреді. (сенемін)
«Палеолит» тобына с?ра?.
Микролит – ?ола ??ралдарды? ?ндіріске енген кезе?і. (сенбеймін)
«Мезолит» тобына с?ра?.
М?з д?уірі – б.з.б. 100-13 мы?ж. Орта палеолит пен мезолит аралы?ында жер бетін ?за? уа?ыт м?з бас?ан кезе?. (сенемін)
«Неолит» тобына с?ра?.
Синантроп – а?ыл –ой ?абілеті мен дене ??рылысы бойынша ал?аш?ы жаратылысынан ?лде?айда жетілген адам. (сенбеймін)
«Палеолит» тобына с?ра?.
Бифас – екі жа?ынан да ?нделген ?арапайым шап?ыш тас ??рал (сенемін)
«Мезолит» тобына с?ра?.
Терімшілік – жинау, теру. Ал?аш?ы адамдар жер бетінде а?аш, б?та басында?ы ?сіп т?р?ан ?р т?рлі жеміс – жидектерді теру, жеуге жарамды тамырларды ?азып алу, ??старды? ж?мырт?асын жинап ?рек ету. (сенемін)
«Неолит» тобына с?ра?.
Ретушь – а?аш сап?а орнатыл?ан, ?ш ашалы с?йектен ж?не темірден жасал?ан ?шты?ы бар балы? аулайтын ??рал. (сенбеймін)
«Палеолит» тобына с?ра?.
Мамонт — палеолит д?уірінде Еуропа, Азия, Африка ж?не Солт?стік Америкада ке?інен таралып, м?з басу кезінде ??рып біткен, салма?ы 5 тонна?а дейін жететін алып піл. (сенемін)
«Мезолит» тобына с?ра?.
Этнография – ?р т?рлі ?ауымды? топтар негізінде жа?а ??рамда?ы туыстас тайпаны? немесе халы?ты? ?алыптасуы (сенбеймін)
«Неолит» тобына с?ра?.
Питекантроп – б.з.б. 1 млн.жыл б?рын ?мір с?ріп, тік ж?ру ?абілетін ме?герген ерте палеолит адамы. Ал?аш?ы питекантроп 1891 жылы Индонезияда?ы Ява аралынан табылды. Миыны? к?лемі – 950 см. 3. (сенемін)
2-кезе?. «Ж?мба? жылдар». Шарты: берілген жылдарда ?андай тарихи о?и?а бол?анды?ын айту керек. Д?рыс жауап бір ?пай.
«Палеолит» тобына с?ра?.
1. Б.з.б. 2,6 млн.- б.з.б. 40 мы? жыл. ( ерте палеолит кезе?і)
2. Б.з.б. 140 – 132 мы? жыл б?рын
( Шы?ыс ?аза?стан жеріндегі ?анай ?онысынан табыл?ан тас ??ралдарды? пайдалан?ан уа?ыты)
3. Б.з.б. 3000 – 1800 жыл (энеолит кезе?і)
4. Б.з.б. 3-2 мы?ж. ( Ботай т?ра?ыны? мерзімі)
«Мезолит» тобына с?ра?.
1. Б.з.б. 2,6 млн. – 800 мы?ж. ( олдувэй кезе?і)
2. Б.з.б. 40-12 мы?ж. ( кейінгі палеолит кезе?і)
3. Б.з.б. 30-25 мы?ж. ( Орталы? ?аза?станда?ы Батпа? т?ра?ыны? уа?ыты)
4. Б.з.б. 12- 5 мы?ж. ( мезолит кезе?і)
«Неолит» тобына с?ра?.
1. Б.з.б. 5 – 3 мы?ж. (неолит кезе?і)
2. Б.з.б. 40 – 30 мы?ж. ( «саналы адам»)
3. Б.з.б. 100 – 13 мы?ж. ( м?з д?уірі кезе?і)
4. 1856 ж. ( неандерталь адамы табылды)
3-кезе?. «Сен ма?ан – мен са?ан».Шарты: ?ш топ бір – біріне ?ш с?ра? ?ояды. Д?рыс жауап бір ?пай.
4- кезе?. «Ежелгі адамдар елінде».Шарты: топ?а т?скен адам туралы толы? ма?л?мат айту. Д?рыс, ?рі толы? жауап 3 ?пай.
«Палеолит» тобына с?ра?.
«Кроманьон» — адамны? эволюциялы? даму сатысында неандерталь адамнан со? ?алыптас?ан ?азіргіге ??сас саналы адам. Б?л адамны? ?а??асын 1868 жылы Францияда?ы Кро – Маньон ??гірінен табыл?анды?тан, оны «кроманьонды?» деп атайды. Миыны? к?лемі – 1500 -1800 см. 3, бойы – 1,68 – 1,94 метр, жасы б.з.б. 40 мы?ж.
«Мезолит» тобына с?ра?.
Неандерталь – 1856 жылы Германияны? Неандерталь жотасынан ?азып алын?ан орта палеолит кезе?іні? адамы. Табыл?ан жеріні? атына байланысты «неандерталь адамы» деген атау ал?ан.
«Неолит» тобына с?ра?.
Синантроп – ерте палеолитте ?мір с?рген «тік ж?ретін адамны?» екінші т?рі. Ал?аш рет 1927 жылы ?ытайда?ы Чжоу – коу – дянь ??гірінен ?азып алын?ан. Миыны? к?лемі – 1075 см.3, жасы б.з.б. 1 миллион жыл. Кейде синантропты « ?ытай адамы» деп атайды.
5 – кезе?. «Сандар с?йлейді».Шарты: жылдар айтылады. Д?рыс жауап саны 2 ?пай.
«Палеолит» тобына с?ра?.
- 1 млн. 750 мы? ( епті адам)
- б.з.б. 2,6 млн. – б.з.б. 40 мы?ж. ( ерте палеолит)
- б.з.б. 140 – 40 мы?ж. (мустье кезе?і)
- б.з.б. 100 – 35 мы?ж. ( неандерталь адамы)
«Мезолит» тобына с?ра?.
- 1 – 2 сантиметр ( микролит)
- 1938 жыл ( Тесіктас ??гірі, неандерталь баласы)
- б.з.б. 10 мы?ж.б?рын ( егіншілік пайда болды)
- б.з.б. 5 – 3 мы?ж. (неолит кезе?і)
«Неолит» тобына с?ра?.
- б.з.б. 800- 140 мы?ж. ( ашель кезе?і)
- 7 метр – ( мустье кезе?індегі Ш.У?лиханов т?ра?ыны? ?алы?ды?ы)
- 150 т?ра? ( неолит кезе?іні? Жез?аз?ан ??ірінен табыл?ан т?ра?тар саны)
- 15 гектар, 158 т?р?ын ?й ( Ботай т?ра?ыны? аума?ы, т?р?ын ?й саны)
ІІІ.?орытындылау. ?пайлар санын есептеп же?імпаз топты аны?тау.
ІV. Ба?алау.
V. ?йге тапсырма: тарауды толы? ?айталау;
