Просмотр содержимого документа
«"?аза? ханды?ыны? ??рылуы" та?ырыбына презентация»
Сабақтың тақырыбы:
Қазақ хандығы«Тарихшы ғылыми жаттандылық біткенніңбәріне күмәнмен қарағаны жөн»О. Сүлейменов
Әбілхайыр хан (1428-1468)
МҰХАММЕД ХАЙДАР ДУЛАТИөзінің “Тарихи -Рашиди” атты шығармасында былай деп жазады: «Ол кезде Дешті-қыпшақ Әбілхайыр хан биледі және Жошы әулетінен шыққан сұлтандарға күн көрсетпеді. Нәтижесінде Керей мен Жәнібек Моғолстанға көшіп барады. Есенбұға хан оларды құшақ жая қарсы алып, Моғолстанның батыс жағындағы Шу мен Қозыбас аймақтарын берді. Олар барып орналасқан соң, Әбілхайыр (1468 ж.) дүние салды да, Өзбек ұлысының щаңырағы шайқалды. Ірі –ірі шиеленістер басталды. Оның үлкен бөлігі Керей мен Жәнібекке көшіп кетті. Сөйтіп олардың маңына жиналғандардың саны 200 мыңға жетті. Оларды «өзбектер-қазақтар» деп атады. Қазақ сұлтандары 870 жылдары (1465-1466 жж.) билей бастады» . Сөйтіп, 1465-1466 жылдыры Шу мен Талас өзендерінің алқабында Қазақ мемлекетінің негізін салған дербес қазақ хандығы құрылды
Қазақ хандығының
қалыптасуы
Шығыс Дешті Қыпшақ жерлерінде - “еркін өмір сүрген адамдар”
Орхон-Енисей жазуларында - «қазақ оғлум»
Араб-қыпшақ сөздігінде- «еркін,кезбе»
“қазақ”
Терминінің шығу
тарихы
Түркі тіліндегі деректерде – “еркіндік аңсаушы,батыл”
Алтай және Сібір халықтарында - «мықты,берік, алып»
Математикалық ойын 4000/2 - 532= (Әбілқайыр ханның қайтыс болған жылы) 400х3+148= (Моғолстанның құрылған жылы) 2800+105 - 1500= (Әмір Темірдің қайтыс болған жылы) 728х2+9= (Қазақ хандығының құрылған жылы) 4000+221 - 3000= (Шыңғысханның Орта Азияны жаулауды аяқтауы) 500х2+395= (Тоқтамыс пен Темірдің шешуші шайқасы) 3800/2 + 91= (ҚР - ның Тәуелсіздік алған жылы)
ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ЖАЛАУЫ
КЕРЕЙ ХАН (туған, өлген жылы белгісіз – 15 ғасырдың 70-жылдарының бас кезі) – Қазақ хандығының негізін қалаушы ұлы екі тарихи тұлғаның бірі, алғашқы қазақ ханы. Ақ орда ханы Орыстың ұрпағы. Орыс ханнан Тоқтақия, одан Болат, одан Керей хан тараған.
«Тауарих-и гузида-йи нусратнаме» дерегі бойынша, Керей хан – Болаттың жалғыз баласы. Керей ханның қандай жағдайда, қай жылы қайтыс болғандығы жөнінде нақты мәліметтер жоқ. Керей ханның үш баласы болды. Олар: Бұрындық хан, Қожа-Мұхаммед және Сұлтан Әлі. Олардың ішінде 30 жылдан астам Қазақ хандығын билеген Бұрындық ханнан соң тақ билігі түпкілікті түрде Жәнібек ханның ұрпақтарының қолына өтеді. Керей ханның қалған екі ұлы жөнінде деректер кездеспейді.
1456-1473 ж.ж.
Әз-Жәнібек хан (Жәнібек Әбусағит) (туған жылы мен өлген жылы белгісіз) — Қазақ хандығы мен қазақ хандары әулетінің негізін қалаушы, Барақ ханның ұлы, Орыс ханның шөбересі. 15 ғ. өмір сүрген. 1450 жж. дейінгі өмірі мен қызметі туралы нақты деректер жоқ.
1473-1480 ж.ж.
Бұрындық хан
(1480-1511 ж.ж. билік құрған) — Керей ханның үш ұлының бірі.
1480-1511 ж.ж.
Қасым хан Жәнібекұлы (1445—1518) —қазақтың ұлы хандарынын бірі, Қазақ хандығының негізін қалаушылардың бірі — Әз-Жәнібек ханның ортаншы баласы.Бұрындық хан Самарқанға кетуге мәжбүр болып, жат елде қаза болған соң, Қасым хан билікті өз қолына алды.1511 жылы Қасым хан билікке қол жеткізгеннен кейін, Қазақ хандығы Қасым хандығы деп атала бастады. Қасым хан тұсында Қазақ хандығы саяси ықпалын күшейтіп, ірі және қуатты хандыққа айналды. Қасым хандығының аумағы батыста Сырдарияның оңтүстік жағалауларына дейін, оңтүстік-батысында Түркістан қалаларына дейін, оңтүстік-шығысында Жетісудың солтүстік бөлігінің таулары мен таулы бөктерлеріне дейін созылып жатты. Кейбір мәліметтер бойынша, Қасым хан тұсында Қазақ хандығының шекарасы солтүстік-шығыста Ұлытау қыраттары мен Балқаш өзенінің жағалауын қаитып, ал солтүстік-батыста Жайық өзеніне дейін жететін. Қасым тұсында Қазақ хандығы халқының саны бір миллионнан асатын .