Ф.Франконы? авторитарлы? диктатурасыны? орнауы

Сабақтың тақырыбы: Ф.Франконың авторитарлық диктатурасының орнауы Тлегенова Г.О.

Сабақтың жоспары:

• І. 1936-1939 жж испан Азаматтық соғыс.
• ІІ. Ф. Франко режимі
• ІІІ. Ф. Франко режимінің күйреуі

Испанияның азамат соғысы – 1936-1939 жж. болған әскери тартыс. Бір жақта испан социалистер болған, арғы жақта испан әскери фашистер. Азамат соғысы 17 шілде 1936 ж. басталды, және 1 сәурде 1939 ж. аяқталды. Социалистерға КСРО мен Мексика көмектесті, ал фашистерға – Үшінші Рейх және Италия.

Франкистік режим Испанияда 1936-1939 жылдардағы қанға толы азамат соғысы жылдарында орнаған еді. Франкизмнің негізін салушы, орнатушы дамытушы Франсиско Франко.

ФРАНКО БААМОНДЕ, ФРАНСИСКО /1892-1975жж./.

1907-1910 жылдары Толедода әскери академияда оқыған. Әр түрлі гарнизондарда қызмет еткен, Испан Мароккосындағы ұ лт-азаттық қозғалысқа қарсы күреске қатысқан. 1922 жылы — бригадалық генерал. 1922-1925 жылдары Шетелдік легионды басқарған. 1926-1931 жылдары — Сарагостағы әскери академияның басшысы, 1932-1934 жылдары Балеар аралында әскери губернатор. 1934 жылы — дивизиялық генерал, Испан Мароккосындағы әскердің бас қолбасшысы, онан соң испан әскерінде Бас Штабтың басшысы. 1934 жылы Астуриядағы шахтерлар көтерілісін басуды ұйымдастырушы.

1936 жылы шілдеде Республикаға қарсы бүлік ұйымдастырушылар халық т ы олардың басты мақсаты анархиядан шаршаған елге "бейбітшілік, гүлдену және ұлттық бірлік", ал әрбір испан семьясына — "теңдік пен береке" әкелу деп сендірді. Алайда франкистер өздерінің жауларына қарсы аяусыз террор ұйымдастырды. Республиканы қолдаған барлық саяси партияларға, оның ішінде Испания Коммунистік партиясы /КПИ/, Испания социалистік жұмысшы партиясы /ИСРП/, әртүрлі республикандық партиялар, Еңбекшілердің жалпы одағы /ВСТ/, Еңбектің ұ лттық конфедерациясы /НКТ/ сияқ т ы жетекші кәсіподақ ұйымдарына да тиым салынды. Соғыстан кейінгі алғашқы жылдарда 2 миллионға жуық испандық т ар түрмелер мен концлагерлерден өтті.

Франкизм тұсында Испанияның барлық сот жүйесі соғыс кезіндегі төтенше заңдар негізінде әрекет етті. Режим оппозицияны басу үшін елдің кейбір аудандары мен территорияларында төтенше жағдай енгізуді бірнеше рет пайдаланды: 1962, 1963,1968, 1969, 1973, 1975жж.. Осы жылдары солшыл партиялар мен ұйымдар қатаң репрессияға ұ шырады. Бүл ұйымдардың мүшелері үшін 20-30 жылдық түрме жазасы кәдімгі " ә детке" айналды.

70-ші жылдардың ортасында "терроризммен күрес жөніндегі" төтенше заң негізінде "ерекше қауіпті қылмыс" үшін өлім жазасы қалпына келтірілді. Осылайша, режим өзі өмір сүрген жылдары испан қоғамын "жеңгендер" мен "жеңілгендер" деп бөліп, өзінің қарсыластарына қарсы азамат соғысын жүргізуін тоқтатпады.

Франко "ұлттық бейбітшілік, бейбіт өмір" уәдесі испандықгар үшін көп семьяны қайғыға ұшыратты, түрмелер мен мүрделерге айналды.

• 1939-1944 жылдары төтенше трибуналдың үкімі негізінде және ешқандай үкімсіз 164 мың, /кей мәліметтерде 200 мыңға жуық деп көрсетілген/ антифашистер атылған.

1936 жылы шілдеде Республикаға қарсы бүлік ұйымдастырушылар халық т ы олардың басты мақсаты анархиядан шаршаған елге "бейбітшілік, гүлдену және ұлттық бірлік", ал әрбір испан семьясына — "теңдік пен береке" әкелу деп сендірді. Алайда франкистер өздерінің жауларына қарсы аяусыз террор ұйымдастырды.

Ғұн сарбаздары.

Диктатураның өмір сүрген алғашқы кезеңінде оның басқару құрылымы мен методтарында герман нацизмі және итальян фашизмінің саяси мен рухани ықпалы айқын көрінді. Франконың өзі мен режимнің басқа лидерлері өз режимдерінің Европадағы басқа фашистік режимдермен ұ қсастығын жасырмады. . Екінші дүние жүзілік соғыс барысында фашизм талқандалған соң франкистік режим өзгерген ішкі және сыртқы жағдайларға бейімделе бастады. Франкизм идеологтары оны ұ лттық традицияны сақтаған Испанияның өзіндік даму жолы, "демократияның бір бөлігі", "өзгертулерге ашық бағыт алған" деп сипаттады /4/. Франкистік режим өзінің соңғы кезеңінде испания үшін фашистік типтегі реакциялық диктатураға айналды.

Ф. Франко режимінің күйреуі

1973 жылға дейін барлық құрылған үкіметтің Франко басшысы болды. 1969 жылы кортестің төтенше сессиясы мемлекет басшысының мирасқоры етіп, 1931 жылы революция кұлатқан король Альфонс ХІ ІІ -нің немересі, Хуан Карлосты тағайындауы да, ал 1973 жылы — адмирал Карреро Бланконың премьер-министр болуы да Франконың абсолюттік билігін шайқалта алмады.

Франкизм өзінің қарсыластарына қарсы саяси террорды қатаң рухани және идеологиялық террормен толықтырып отырды. "Коммунистерге қарсы крест жорығы" идеалына берілгендікті режим елдің ішкі және сыртқы саясатының негізгі принципі деп есептеді. Режим өзінің қарсыластарының саяси және идеологиялық толық қарусыздануын талап етті.

• Испанияда кейінгі 40 жыл франкизм басқарып т ұ рды . Ол фашистік режимдердің ішіндегі ең ұзақ билік құрған және ең соңғысы болды . Европадағы б ұ л режим 1975 жылы Франконың өлімімен , буржуазиялық - демократиялық тәртіптердің бірте - бірте қалыпқа келтіру процесі жүрді . 20 жылдардан кейін алғаш рет фашизм Европа жерінде өмір сүруін тоқтатты .