Ахеменидская империя

Qadirbergenov Azizbektiń " Ahamaniyler màmleketi " temasındaģı bir sabaqlıq PREZENTACIYA jumısı

REJE:

• Àyyemgi Iran xalıqı

• Iran aymaģındaģı àyyemgi màmleketler

• Ahamaniyler màmleketi

• Àyyemgi Parsı màdeniyatı

• Ótilgen temanı bekkemlew

• Iran aymaģında dàslep kassiyler hàm elamiyler sıyaqlı túrli qàwimler jasaģan. Keyinshelik màmleket aymaģına midiyalılar hàm parsılar ornalasqan. Bul xalqlar diyxanshılıq hám sharwashılıq penen shuģıllanģan.

Iran aymaģındaģı dàslepki màmleketler

Elam hám Midiya

ELAM

• B.e.sh III mıń jıllıq baslarında qubla-batıs Iranda Elamtu (Bobil va ossuriya tilinde «màmleket») yaki Elam dàslepki màmleket birlespesi payda boldı.
• Paytaxtı-Suza
• B.e.sh XIV àsirden - b.e.sh XII àsirge shekem Bobil quramında boldı.
• Elam b.e.sh 1155-jılda óz ģàrezsizligin qolģa kiritti.
• Elam b.e.sh VII àsirden baslap Bobil menen awqamlas bolıp Ossuriyaģa qarsı gúresti. Nàtiyjede Ossuriya patshası Ashshurbanipal Elam àskerlerin jaqsılap úyrenip b.e.sh 639-jıl urısqa úzil-kesil shek qoydı, Elam àskerleri urısta jeńildi.

B.e.sh 549-jılı parsılar Elamdı basıp alındı

Midiya

• B.e.sh 625-jılı Kiaksar skiflerdiń basqınshılıģın jenip, hámme midiya qàwimlerin birlestirdi.
• Paytaxtı - Ekbatana.
• B.e.sh 609-jılda olar Xarran qalasında Ossuriya àskerlerin qırıp tasladı. Midiya shıģıs Mesopatamiya hám Xarra wàlayatın, qublada parsı, Kàspiy teńizi hàm qubla-batısta Parfiya hàm Girkaniyanı basıp alındı.
• B.e.sh 593-jılı Midiya óz quramına Urartu, Skipler, Sakasena hàm Manna patshalıqların qosıp aldı.
• B.e.sh 590-jılı Galis dàryası janında Lidiya menen urıs alıp bardı
• B.e.sh 550-jılı Midiya Parsılar menen urıs alıp barıp jeńildi hám Ahamaniyler quramına kirdi.

B.e.sh VII àsir ortalarında Midiya àyyemgi shıģısta kúshli màmleketke aylanadı.

Ahamaniyler imperiyası

Kir II dàwiri

B.e.sh 558-jılı Ahamaniyler dinastiyasınan bolģan Kir II bàrshe parsılardı óz hakimiyatı astına birlestirdi. Onıń dáwirinde màmleketke Midiya, Armenia, Lidiya, Bobil basıp alındı hàm Finikiya, Palestin boysındırıldı. Ol dúnyadan ótkennen soń onıń sıyasatın Kambiz II hàm Dara I dawam etti.

Dara I dàwiri

Dara I b.e.sh 522-jıl àyyemgi parsı màmleketiniń taxtına otırdı. Onıń dáwirinde màmlekettiń bàrshe jerlerinde kóterilis baslanıp ketti, biraq patsha olardı bastırıwģa eristi. Ol Qara teńiz boylarında jasawshı skifler ústine urıs qıldı. Dara I húkimdarlarlıģı dàwirinde Hindistannıń arqasınan Jer orta teńizine shekem sozılģan imperiya jùzege keldi.

Ahamaniyler imperiyası

Imperiyanıń tariyx betlerinen joq bolıwı

Dara I diń Kishi Aziyadaģı Greciya kaloniyalarına hújim etip, Balxan atawınıń shıģısında jaylasqan Frakiyanı basıp alıwı Grek-Parsı urıslarınıń baslanıwına alıp keldi.

B.e.sh 330-jılı Makedoniyalı Aleksandrdıń Ahamaniyler imperiyasın basıp alıwı menen màmlekettiń 200 jıldan aslam húkimranlıģına shek qoydı.

Àyyemgi Iran màdeniyatı

Àyyemgi Iran màdeniyatı

Suza, Ekvatana hám basqa qalalar Axamaniyler imperiyasınıń àhimiyetli sawda orayları bolģan. Persepolde Dara I hàm Kserkstiń jùz ùstinli sarayı bolģan. Ol qalanıń qaldıqları elege shekem saqlanıp qalģan. Ol àpsanawiy hàm qıyalıy quslar menen bezetilgen. Persepol sarayınıń maydanı 135000 kv.m bolģan.

Àyyemgi Parsılar mixxat belgili jazıwdan paydalanģan.Ol jazıw 40 belgiiden ibarat bolģan. Buģan Behustun jartas jazıwların mısal etsek boladı.

Behustun esteliginiń kórinisi

Bekkemlew ushın sorawlar

1. Iran aymaģında dàslep qaysı qàwimler jasaģan? 2. Iran aymaģında dàslepki màmleketler qaysı? 3. Bàrshe parsılardı neshinshi jılı hàm kim óz hàkimiyatı astına birlestirdi? 4. Axamaniyler imperiyası neshinshi jılı tariyx betlerinen joq boldı?

Xosh saw-salamat bolıń

Itibarlarıńız ushın raxmet