?аза?стан тарихы 9 сынып
Та?ырыбы: Ты? жерлерді игеру ?аза?станны? ауыл шаруашылы?ына жа?ымды ?сер етті.
Ма?саты: 1. Со?ыстан кейінгі жылдарда ауыл шаруашылы?ыны? артта ?алу
себебін тауып, 1954 жылы ауыл шаруашылы?ын интенсивті
дамыту ма?сатында ?абылдан?ан ты? игеру саясатыны? м?нін,
ма?сатын, ма?ызын ашу, екі жа?ты пікір білдіру ар?ылы тарихи
о?и?а?а тиісті ба?а беру.
2. О?ушыларды? ?з ойын еркін айту?а. ?з к?з?арасын на?ты
д?лелдер ар?ылы д?лелдеуге, ж?йелі с?ра? ?оя білуге
?алыптастыру.
3. О?ушыларды бірігіп ізденуге, на?тылы??а т?рбиелеу. Топпен
ж?мыс жасау?а, ?зге адамдарды? с?зін ты?дау?а да?дыландыру.
Саба?ты? т?рі: ал?ан білімді ж?йелеу
Саба?ты? ?дісі: пікір-сайыс
К?рнекілігі: карта, кестелер
Саба?ты? барысы:
«Ауыл шаруашылы?ыны? дамуы. Ты? игеру ж?не оны? н?тижелері мен салдары» деген та?ырып алдын-ала жан-жа?ты талданып, о?ушылар?а сол кездегі саясатты? ма?саты, м?ні т?сіндіріледі. Сынып о?ушыларын екі топ?а (жа?таушы, даттаушы) б?ліп, ты? игеру саясатыны? н?тижелері (бірінші топ) ж?не салдары (екінші топ) туралы материалды ж?йелеп, кейс ??ру тапсырмасы берілді. Пікір-сайыс?а екі топтан ?ш о?ушыдан алты о?ушы ?атысады, ?ал?ан о?ушылар т?релік жасайды, саба? со?ында ?орытынды пікір айтады.
І. ?ызы?ушылы?ты ояту:
Со?ыстан кейінгі ал?аш?ы жылдар ауыл шаруашылы?ы ?шін ауыр болды. КСРО-ны? еуропалы? б?лігін ?амты?ан ?атты ?уа?шылы??а байланысты елді асты?пен, мал ?німдерімен ?амтамасыз етуде Шы?ыс аудандар?а. Соны? ішінде ?аза?стан?а ?міт артылды. Ол жылдары ?аза?станны? егіншілік м?дениеті мейлінше т?мен болды.
Ауыл шаруашылы?ыны? артта ?алуыны? негізгі себептеріні? бірі- оны? материалды? –техникалы? жа?ынан жеткілікті ?амтамасыз етілмеуінде еді. Ке?ес мемлекеті ауыр индустияны ?ркендетуге баса к??іл б?ліп, ауыл шаруашылы?ына жеткілікті назар аудармады. М?ны? салдары ауыл шаруашылы?ы м?селелерін интенсивті ?дістермен шешуге – ты? жерлерді ке? ау?ымда игеруге алып келді.
Ты? ж?не ты?ай?ан жерлерді игеру туралы шешім 1954 жылды? к?ктемінде ?абылданды. Мына кестеде ты? ж?не ты?ай?ан жерлерді игеру саясатыны? жа?ымды, жа?ымсыз жа?тары к?рсетілген.
ІІ. Ма?ынаны тану.
Жа?таушы топ.
Критерий: «Ты? жерлерді игеру ?аза?станды ?лемдегі ірі асты? ?ндіруші мемлекетті? біріне айналдырды».
1- аргумент: Ты? жерлерді игеру н?тижесінде асты? ?німі к?бейді. Д?лел: Ода? бойынша 1954 жылы 13,5 млн га жер жыртылды. ?аза?станны? бір ?зінде 1954 жылды? тамыз айында 6,5 млн га жер жыртылып, ты? игеру А?мола, ?останай, Солт?стік ?аза?стан, К?кшетау, Тор?ай, Павлодар облыстарында ж?зеге асырылды. Б?л т?стік облыстары еді. 1955 жылы жоспарда?ы 7,5 млн га- ны? орнына та?ы 9,4 млн га жер жыртылды. ?аза?стан ты? игеруді? н?тижесінде
2- аргумент: Ты? жерлерді игеру республика экономикасыны? дамуына белгісіз д?режеде о?ды ?сер етті. Д?лел: Ауылмен салыстыр?анда ?ала т?р?ындарыны? саны ?сті, 1959 жылы ?лес салма?ы 44% жетті. ?ала т?р?ындарыны? б?лай ?суіне ?нерк?сіпті?, к?лік т?рлеріні?, ?ылым мен м?дениетті? жедел ?ар?ынмен дамуы тікелей себеп болды. Ауыл т?р?ындарыны? белгілі бір б?лігіні? ?ала?а ауысуы. Осы жылдары ?аза?стан картасында 15 ?ала, 86 ?ала т?різдес поселке пайда болды. Ты? асты?ын тасу ?шін мы?да?ан ша?ырым темір жолдар, тас жолдар салынды.
Даттаушы топ.
Критерий: «?аза?станны? жер ?шін сызда?ан ж?регін т?сіну керек – ол ?деттегідей жеке меншік иесіні? к?йзелісі емес, на?ыз патриотты? к?йзелісі» жазушы И.Щеголихин
1- аргумент: Ты? жерлерді игергу кезінде экологиялы? тепе-те?дікті? б?зылуы ?те ауыр жа?дай?а душар етті. Д?лел: Топыра? эрозиясы к?шейді. Жерді? ??нары (гумус ?абаты) желге ?шты. Жайылым жерге егіс егіп таста?анды?тан мал жайылатын жер ?рісі тарылды. Осыны? салдарынан мал саны кеміді. А?мола облысында 19 к?лді? суы тартылды. А??у-?аздар жойылды. ?лкені? ауа райы б?зылды. Экологиялы? тепе-те?дікті б?зу ?те ауыр жа?дай?а душар етті.
2- аргумент: Ты? жерлерді игергу республиканы? демографиялы? ескерілмеді. Д?лел: Ты? игеру кезінде республика?а к?шіп келушілер саны ?исапсыз к?п болды. 1954 жылдан 1962 жыл?а дейін 2 млн жуы? адам келді. 1954-55 жылдары ?аза?стан?а 0,5 млн адам ?оныс аударды. Осыны? б?рі елді? байыр?ы т?р?ындары –?аза? хал?ы мен бас?а халы? ?кілдері арасында сан жа?ынан алша?ты? ту?ызды. 1959 жыл?ы сана?ты? ?орытындылары бойынша, ?аза?тар сан жа?ынан ?з республикасы т?р?ындарыны? ?штен бірінен де аз немесе 30% ?ана болды. ал 1879 жылы ?аза?стар ?аза?станды мекендеушілерді? 85% те? еді.
ІІІ. Ой-тол?аныс. Пікір-сайысты? ?орытындысын алдымен т?решілер шы?арады. Ба?ылап отыр?ан о?ушылар да ?з пікірлерін білдіреді.
Саба?ты бекіту кезінде о?ушылар?а тест с?ра?тары беріледі, о?ушылардан жауап алынады.
1. 1950 жылдарда?ы ауыл шаруашылы?ы ?андай жолмен дамыды?
а) ?ар?ынды
?) экстенсивті
б) нары?ты?
в) ?айта ??ру
2. Ты? игеру ?арса?ында ?аза?стан компартиясы Орталы? комитетіні? Бірінші хатшысы болып кім сайланды?
а) Брежнев
?) ?онаев
б) Пономарев
в) Ж?нісбаев
3. Ты? игеру байланысты 1954 жылы ?аза?станда ?анша жер жыртылды?
а) 4,3 млн ?а
?) 6,5 млн ?а
б) 7,6 млн ?а
4. 1956 жылы ?аза?стан ты?ынан ?анша асты? жиналды?
а) 10 млн т
?) 16 млн т
б) 18 млн т
в) 20 млн т
5. Ты? ж?не ты?ай?ан жерді игеруді? ?андай келе?сіздіктері болды?
а) Жерді? ??нарлы ?абаты желге ?шты
?) Топыра? эрозиясы к?шейді
6. Ты? игеру ?аза?станны? ?ай облыстарында ж?зеге асты?
а) ?останай, А?мола, Солт?стік ?аза?стан, К?кшетау, Тор?ай, Павлодар
?) Алматы, Талды?ор?ан, Семей, Онт?стік ?аза?стан
б) ?ызылорда, Шымкент
7. Ты? ж?не ты?ай?ан жерді игеруді? екі жыл?а арнал?ан жоспары ?анша жылда орындалды?
а) 2 жылда
?) 1 жылда
б) 3 жылда
в) 5 жылда
8. Ты? игеру кезінде ?аза?стан?а ?анша адам т?ра?ты т?ру ?шін к?шіп келді?
а) 1 млн
?) 1,5 млн
б) 2 млн
в) 3 млн
9. Халы?аралы? аукциондар мен ж?рме?келерге ?арак?л терісін ?ндіруден ?атыс?ан Мойын??мды? шопан?
а) Ш.Берсиев
?) Ж.?уанышбаев
б) Ким Ман Сан
в) С.Б?ркітбаев
10. 1965 жылы республикада мал саны ?анша болды?
а) 32 млн
?) 34 млн
б) 39 млн
в) 42 млн
11. 1959 жылы республика т?р?ындары арасында?ы ?аза? хал?ыны? ?лес салма?ы ?андай болды?
а) 30%
?) 42%
б) 56%
в) 85%
О?ушыларды? білімін ба?алап м??алім ?зі ?орытынды жасайды.
·
