· Білімділік: Картаны? пайда болуыны? ал?ышарттары, ерте заманнан бізді? к?нге дейін жеткен карталарды? тарихы, оларды ??растыр?ан ??ламалар туралы білім беру.
· Дамытушылы?: Карта?а ?арай отырып, онда?ы берілген шартты белгілер ар?ылы картаны о?и білу, оны та?ырыпты т?сінуде, саба?ты айтуда к?мекші ??рал ретінде пайдалана білу да?дыларын ?алыптастыру.
?й тапсырмасын «Ж?мыс д?птері» бойынша ?ткіземін. Берілген тапсырмаларды тездетіп тексеріп шы?ып, одан кейін ?ткен та?ырыпты мына с?ра?тар бойынша о?ушыларды? дайынды?ын ба?алаймын.
1. ?аза?стан ?андай елдермен шектеседі?
2. Ежелгі ?аза?стан жерін мекендеген ?ола д?уірі тайпаларыны? т?сінігі бойынша ?лемні? неше б?рышы бол?ан?
3. Са?тарды? т?сінігі бойынша ?лем ?андай ??рылымнан т?рады?
4. Ежелгі т?ріктерді? діни нанымы туралы баянда.
5. Ертедегі адамдарды? т?сінігі бойынша отбасы ?ам?оршысы кім болды?
6. Т?ріктер ?шін ?асиетті болып не есептелінеді?
7. Б.з.б. Ш-ІІ мы?жылды?тарда ?мір с?рген арий, тур ж?не са? тайпалары К?нді ??рметтеп, неліктен оны? ??рметіне тек жыл?ы малын ??рбанды??а шал?ан?
9. ?й тапсырмасын о?ушыларды? с?ра?тар?а берген жауаптарына с?йеніп, ежелгі ?аза?стан аума?ын мекендеген тайпаларды? ке?істік, уа?ыт туралы тияна?ты т?сініктеріні? бол?анды?ын, негізінен оларды? наным-сеніммен ты?ыз байланысты екендігін д?лелдеп ?й тапсырмасын ?орытындылаймын.
Жа?а та?ырыпты? жоспары:
1. Карта ??ымы туралы т?сінік.
2. Ерте заманда?ы адамдарды? пайдалан?ан карталарыны? сипаты.
3. Бізге дейін жеткен карта т?рлері мен оларды? авторлары.
4. Орта Азия мен ?аза?станды сипатта?ан карталар.
5. Осы жоспарды о?ушыларды? д?птеріне жаз?ызып, о?ушылар?а б?гінгі саба?ты? ма?сатын ?ыс?аша айтып кетемін. Е? алдымен «карта» ??ымына т?сінік беріп, о?ушылар?а:
1. Сендер картаны? ?андай т?рлерін білесі?дер?
2. Картада жерді? бедері, су, мемлекет т.б. ?андай белгілермен белгіленеді?
3. Картаны? ?ажеттілігі неде?
4. Ерте д?ние адамдарыны? ?міріндегі ал?аш?ы карталарды? пайда болуыны? ал?ышарты неде? деген сия?ты с?ра?тар ?ойып, о?ушыларды? білімін бекітемін. О?ушыларды? карта туралы т?сінігін дамытып, м?тінді кезек-кезек о?ыту ар?ылы ты? ??ымдарды ме?геруге к?шемін. Ал?аш?ы ?ауым адамдарыны? ?міріндегі жер-су туралы ал?аш?ы т?сінікті? ?азіргі ?ылыми білімні? негізі бол?анын атап айтамын.
Ал?аш?ы ?ылыми білім туралы адамдарды? т?сінігін о?ушыларды? ?зіне м?тіннен тауып ал?ызып, бір о?ушы?а дауыстатып о?ытамын.
Одан кейін о?ушылар?а ежелден белгілі карталар мен оны? авторлары туралы ?ыс?аша айта отырып, о?ушыларды? есте са?тау ?абілетін дамыту ?шін мына т?мендегі кестені толтыру ?сынылады.
С?РА?ТАР
ЖАУАБЫ
?лемде ал?аш карта жаса?ан мемлекет.
Геродотты? кескін картасында ?ай елдер сипаттал?ан?
Ол ?шін алдын ала дайындал?ан плакатты та?таны? ортасына іліп ?ойып, ал та?таны? бір шетіне оны? д?рыс жауаптары жазыл?ан, алдын ала дайындал?ан ?а?аз ?иындылары жапсырылады. Б?л о?ушылар?а ?ойыл?ан с?ра?ты? д?рыс жауабын табу?а м?мкіндік береді. ?р топтан, ?р ?атардан ?з еріктерімен бір-бір о?ушыдан шы?ып, д?рыс жауап жазыл?ан ?а?аз киындыларын кестедегі с?ра??а ?арама-?арсы бос орын?а жапсырады. О?ушыларды ынталандыру ?шін ?ай ?атар немесе топ к?п д?рыс жауап бергенін белгілеп отырамын.
?аза? жері туралы карталы? м?ліметтер та?ырыпшасы бойынша ?лы Жібек жолыны? ба?ыттары к?рсетілген картаны ж?не ?азіргі ?аза?стан Республикасыны? саяси картасын салыстырмалы т?рде пайдалана отырып, ?лы меридианалды жол мен ?лы Жібек жолы бойында орналас?ан б?гінгі ?аза?стан ?алаларын атап шы?амын.
?лы меридионалды жол бойынша ?осымша дерек ретінде пайдалану?а ?сынылатын ?дебиеттер:
?. X. Мар??лан. Бетпа?дала ар?ылы ?тетін к?не керуен жолдары//Мир казаха. Жина?. ??растыр?ан Е. М. Арын, Д. ?. Мар??лан. Алматы, 1997.
Та?тада ілінген ?р т?рлі карталарды? шартты ерекшелігі мен орта? белгілерін аныктау?а тырысады. Осы с?ттерден о?ушыларды контур, атлас картамен ж?мыс істеуге да?дыландырамын. Б?л та?ырыпты о?ы?анда мектеп балаларына арнал?ан бірнеше картаны пайдалану?а болады. Соны? ішінде: ?аза?стан тарихы. Атлас. Іб?лім. 5-7-сыныптар. ??растыр?ан П. Косович. Ред. Бас?ар?ан Ж.О. Арты?баев. Астана, 2005.
О?ушылар?а мына с?ра?тарды ?оя отырып та?ырыпты ?орытындылаймын.
Просмотр содержимого документа
«?аза?стан тарихы 5 сынып "Тарихи карталар"»
Сабақтың тақырыбы: § 8. Тарихи карталар
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Картаның пайда болуының алғышарттары, ерте заманнан біздің күнге дейін жеткен карталардың тарихы, оларды құрастырған ғұламалар туралы білім беру.
Дамытушылық: Картаға қарай отырып, ондағы берілген шартты белгілер арқылы картаны оқи білу, оны тақырыпты түсінуде, сабақты айтуда көмекші құрал ретінде пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру.
Тәрбиелік: Еңбексүйгіштікке, өз елін, жерін бағалай білуге, қорғауға, өзге елдің тарихын, дербестігін құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Пәнаралық байланыс: география
Сабақтың көрнекілігі.
1. Дүниежүзінің саяси картасы.
2. Қазақстанның физикалық картасы.
3. Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы.
4. Ежелгі карталардың үлкейтілген суреті.
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын «Жұмыс дәптері» бойынша өткіземін. Берілген тапсырмаларды тездетіп тексеріп шығып, одан кейін өткен тақырыпты мына сұрақтар бойынша оқушылардың дайындығын бағалаймын.
1. Қазақстан қандай елдермен шектеседі?
2. Ежелгі Қазақстан жерін мекендеген қола дәуірі тайпаларының түсінігі бойынша әлемнің неше бұрышы болған?
3. Сақтардың түсінігі бойынша әлем қандай құрылымнан тұрады?
4. Ежелгі түріктердің діни нанымы туралы баянда.
5. Ертедегі адамдардың түсінігі бойынша отбасы қамқоршысы кім болды?
6. Түріктер үшін қасиетті болып не есептелінеді?
7. Б.з.б. Ш-ІІ мыңжылдықтарда өмір сүрген арий, тур және сақ тайпалары Күнді құрметтеп, неліктен оның құрметіне тек жылқы малын құрбандыққа шалған?
8. Қазақтар кеңістікті тағы қалай атаған? Синонимдерін ата.
9. Үй тапсырмасын оқушылардың сұрақтарға берген жауаптарына сүйеніп, ежелгі Қазақстан аумағын мекендеген тайпалардың кеңістік, уақыт туралы тиянақты түсініктерінің болғандығын, негізінен олардың наным-сеніммен тығыз байланысты екендігін дәлелдеп үй тапсырмасын қорытындылаймын.
Жаңа тақырыптың жоспары:
1. Карта ұғымы туралы түсінік.
2. Ерте замандағы адамдардың пайдаланған карталарының сипаты.
3. Бізге дейін жеткен карта түрлері мен олардың авторлары.
4. Орта Азия мен Қазақстанды сипаттаған карталар.
5. Осы жоспарды оқушылардың дәптеріне жазғызып, оқушыларға бүгінгі сабақтың мақсатын қысқаша айтып кетемін. Ең алдымен «карта» ұғымына түсінік беріп, оқушыларға:
1. Сендер картаның қандай түрлерін білесіңдер?
2. Картада жердің бедері, су, мемлекет т.б. қандай белгілермен белгіленеді?
3. Картаның қажеттілігі неде?
4. Ерте дүние адамдарының өміріндегі алғашқы карталардың пайда болуының алғышарты неде? деген сияқты сұрақтар қойып, оқушылардың білімін бекітемін. Оқушылардың карта туралы түсінігін дамытып, мәтінді кезек-кезек оқыту арқылы тың ұғымдарды меңгеруге көшемін. Алғашқы қауым адамдарының өміріндегі жер-су туралы алғашқы түсініктің қазіргі ғылыми білімнің негізі болғанын атап айтамын.
Алғашқы ғылыми білім туралы адамдардың түсінігін оқушылардың өзіне мәтіннен тауып алғызып, бір оқушыға дауыстатып оқытамын.
Одан кейін оқушыларға ежелден белгілі карталар мен оның авторлары туралы қысқаша айта отырып, оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту үшін мына төмендегі кестені толтыру ұсынылады.
СұРАҚТАР
ЖАУАБЫ
Әлемде алғаш карта жасаған мемлекет.
Геродоттың кескін картасында қай елдер сипатталған?
«География» кітабын жазған, ежелгі дүние ойшылы...
Әл-Хорезмидің карта тарихы жайындағы еңбегі.
Қазак жерінің картасын жасаған швед офиқері.
Орыс ғалымы С. Ремезовтың картасы.
«Жер беті суреті» картасының авторы.
Ыстыккөлді алғаш картаға түсірген қазақтың ұлы ғалымы.
Ол үшін алдын ала дайындалған плакатты тақтаның ортасына іліп қойып, ал тақтаның бір шетіне оның дұрыс жауаптары жазылған, алдын ала дайындалған қағаз қиындылары жапсырылады. Бұл оқушыларға қойылған сұрақтың дұрыс жауабын табуға мүмкіндік береді. Әр топтан, әр қатардан өз еріктерімен бір-бір оқушыдан шығып, дұрыс жауап жазылған қағаз киындыларын кестедегі сұраққа қарама-қарсы бос орынға жапсырады. Оқушыларды ынталандыру үшін қай қатар немесе топ көп дұрыс жауап бергенін белгілеп отырамын.
Қазақ жері туралы карталық мәліметтер тақырыпшасы бойынша Ұлы Жібек жолының бағыттары көрсетілген картаны және қазіргі Қазақстан Республикасының саяси картасын салыстырмалы түрде пайдалана отырып, Ұлы меридианалды жол мен Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан бүгінгі Қазақстан қалаларын атап шығамын.
Ұлы меридионалды жол бойынша қосымша дерек ретінде пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:
Ә. X. Марғұлан. Бетпақдала арқылы өтетін көне керуен жолдары//Мир казаха. Жинақ. Құрастырған Е. М. Арын, Д. Ә. Марғұлан. Алматы, 1997.
Тақтада ілінген әр түрлі карталардың шартты ерекшелігі мен ортақ белгілерін аныктауға тырысады. Осы сәттерден оқушыларды контур, атлас картамен жұмыс істеуге дағдыландырамын. Бұл тақырыпты оқығанда мектеп балаларына арналған бірнеше картаны пайдалануға болады. Соның ішінде: Қазақстан тарихы. Атлас. Ібөлім. 5-7-сыныптар. Құрастырған П. Косович. Ред. Басқарған Ж.О. Артықбаев. Астана, 2005.
Оқушыларға мына сұрақтарды қоя отырып тақырыпты қорытындылаймын.
1. Картаның маңызы қандай?
2. Бүгін сендер карта жасаған қандай авторлармен таныстыңдар?
3. Дүниежүзінің саяси картасынан Қазақстанның шекарасын анықтауға тырысыңдар.
