«IV-IXҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН» интеллектуалды ойыны

«IV-IXҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН» интеллектуалды ойыны Күні: 13.12.2018ж Тақырыбы: 7а сыныпта «IV-IХ ғасырдағы Қазақстан» атты интеллектуалды ойын сабағы. Мақсаты:Оқушылар қазіргі білім негізіндегі Қазақстан тарихының өркениет құндылықтарымен байланысын анықтай отырып жан - жақты білімін, ойлау өрісін, сөйлеу шешендігін шыңдау арқылы өз интеллектуалдық қабілетін арттыру.
2. Оқушылардыңбелсенділігін, қызығушылығынарттыраотырып, көпшілікалдындаеркінсөйлеугедағдыландыру
3. Отанынсүюге, тарихтықұрметтеп, ардақтауға, ұжымшылдыққатәрбиелеу.

Көрнекіліктер: сынып бөлмесін пәнге сай безендіру, тарих пәні бойынша түрлі тапсырмалар;
Интеллектуалды ойын сабақтың тақырыбы: «IV-IX ғасырдағы Қазақстан»«Білім – біліктілікке жеткізер баспалдақ, ал біліктілік – сол білімді іске асыра білу дағдысы», - деген ұлы ұстаз А. Байтұрсыновтың сөздеріне сүйеніп, «IV-IX ғасырдағы Қазақстан» атты интеллектуалды ойын сабақты бастайық..
/Сайысқа қатысушылармен таныстыру
І. Кіріспе
Мәңгі бақи есте қалар,
Ғажайып бір кеш болсын.
Білімдірек шәкірт озып,

Интеллектуалды ойын сабағы төрт кезеңнен тұрады. 1.1.Әр топ өз топтарының атымен таныстырады 1. “Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар”2. “Шөлқандырар”3. “Тақымқысар”4. “Нартәуекел”1.1 кезеңәр топ өз топтарының атымен таныстырады

І кезең ойынның шарты “Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар” командаларға 10 - сұрақ қойылады, көп ұпай алған команда ойынды бірінші бастауға мүмкіндік алады. Бұл кезеңде оқушының ойын жинақтау мақсатындан өткен материалдар қамтылады:
1. Қожа Ахмет Йасауидің «Даналық кітабы» қай тілде жазылған? /араб/
2. Грек тарихшысы Геродот сақтарды қалай атаған?/массагеттер/
3. Қаңлы тайпаларының астанасы болған қала? /Битянь/
4. Сақ қоғамы неше топтан тұрады? /3 топтан, абыздар жауынгерлер, малшылар мен егіншілер/
5. «Теле» сөзінің мағынасы нені білдіреді? /Түрік/
6. «Ұлы Жібек жолы» қайдан басталады?/Қытайдағы Хуанхэ өзенінің аңғарындағы аймақтан/
7. Аристотельден кейінгі екінші ұстаз атанған данышпан, ұлы ойшыл, ғалым кім еді?Әл-Фараби

ІІ кезең«Шөлқандырар»Ойынның шарты: Бұл ойында экрандағы торкөзде берілген сұрақтарбар. Әр торкөздер ұпайлар көрсетілген. Осы ұпайды таңдай отырып, торкөздер жасырылған тапсырмаларды орындайды;Әр дұрыс жауап ұпай санымен байланысты.

І топ:Түрік қағанаты.
1.Түрік қағанатының негізін салушы/Бумын қаған\2.715 жылы биліккекелген, түргештерді қайта күшейткен қаған? \Сұлу қаған. 3.“Он тайпа” – жүйесін енгізген, билікке нушеби тайпасының қолдауымен келген қағанды ата \ Ешбар Елтеріс4.“Соғдылардың ішінде түрікше сөйлемейтіндері жоқ. Бұл екі халықтың бір –бірімен сіңісіп кеткенін көрсетеді” деп жазған ғұлама ғалым?Махмуд Қашғари

ІІ топ:Түргеш қағанаты1.Түрік қағанатының өмір сүрген жылдары?552-603ж 2.Атлах шайқасының болған жылы?751 жылы 3.Түрік этнонимі Қытай жылнамаларында қай жылдан бастап кездеседі?542 жыл4.Түріктер қай уақытта Солтүстік Кавказ бен Қара теңіздің солтүстік жағалауына үстемдік етті?VІғ 70 жылдары

ІІІ топ:Қарлұқ қағанаты1.Ерте орта ғасырлардағы мемлекеттердің билеушілері қалай аталған?Қаған. 2.Батыс Түрік қағанатында сот ісін жүргізушілер қалай аталады? Бұрықтар мен тархандар 3. Әл-Марвазидің айтуынша қарлұқтардың құрамына кіретін тайпалар. Үш жікіл, үш бескіл, бұлақ, көкеркін, тухси. 4.Қимақтар қағанатында қарапайым халық мал өсірумен айналысқан. Малы аз, көшіп-қонуға мүмкіндігі жоқтар бір орында отырған. Махмуд Қашғаридың жазуы бойынша оларды кімдер деп атаған?Жатақтар

ІІІ кезең: «Тақымқысар» ойынның шарты әр топтың қатысушыларына тапсырмалар беріледі. Әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады, қатысушылар дұрыс жауап берсе, олардың тобына ұпайлары қосылады, ал дұрыс жауап бермесе ұпай алынып тасталады. 1.Батыс Түрік қағанатының астанасыСуяб. 2.Түргеш қағанатының жазғы ордасы?Күнгіт. 3.Түрік қағанатындағы шаруашылық түрі?Мал шаруашылығы 4.Батыс Түрік қағанаты қай қағандардың кезінде күшейді?Шегу және тон 5.Түрік қағанаты қай жылы екіге бөлінде?603ж 6. Оғыз мемлекетінің астанасы?Янгикент

ІV кезең: «Нартәуекел» ойынның шарты әр топқа тапсырмалар беріледі,әр тапсырма 10 ұпаймен бағаланады бір топ екінші топтан “нартәуекел” сұрайды.Екінші топқа нартәуекел беріліп, олар дұрыс жауап бере алмаса, ол ұпай бірінші топқа беріледі. Егер нартәуекел берілмей, олар қате жауап берсе, олардың ұпайы шегеріледі.

1.Х ғ ІІ жартысында қимақтардың жеріне Қарахан мемлекеті шабуыл жасай бастаған. Кейбір деректерге қарағанда, олар Ертіс өзеніне дейін жеткен. Мұндай жорықтар ХІ ғ жиілей түсті. Осындай жорықтардың әсерінен Қимақ қағанаты әлсіреп, ыдырай бастады. Қағанаттың құлауына екі жағдай себеп болған деп айтылады. Ол қандай себептер?Жауабы: 1: атақты қыпшақ тайпасы көсемдерінің билік үшін таласуы2: Сыртқы қайшылық2.Оғыздарда жартылай көшпелілердің тұрақты, маусымды жайылымдары болды. Тұрақты қысқы жайлымдары Сырдың орта және төменгі ағысында, Арал теңізі жағалауында болғандығы айтылады. Ал Әл-Бирунидың айтуы бойынша оғыздар қай жерлерде көшіп жүрген? Жауабы: Хорезм шекарасында, ал кейбір бөліктері Ұлытау баурайында. 3.“Суяб қаласының батыс жағында бірнеше қала бар. Олар басқаларға қарағанда тәуелсіз, бірақ түріктерге бағынышты өз билеушілері бар. Шу өзенінен Кушанияға дейін бүкіл ел Сули (Соғды) болып аталып келген. Тұрғындарының жартысы егіншілікпен, екінші жартысы саудамен шұғылданған” деп жазған Қытай саяхатшысы кім? Жауабы: Сюань Цзянь4.Бұл қаған елдің тәуелсіздігін ұстап қалу үшін әскери келісім-шарттар жасаумен қатар, құдандалық арқылы да дұрыс жолға қоюға тырысқан. Бұл қай қаған?Жауабы: Сұлу қаған 5.Оғыздардың франктерге ұқсас дәстүрі болған. Тақ мұрагерлері иналдарға беделді тәрбиешілер бекіткен. Франктерде ондай адамдарды майордомдар деп атаса, Оғыздарда аталған лауазым қалай аталған?Жауабы:Атабектер 6.Батыс Түрік қағанатында алым-салықты төлейтін, ауыртпалықты көп көретін, ел арасында төмен саналатын, “қалың бұқара”, “қара халықтар” өмір сүрген. Оларды қалай атаған?Жауабы:Қара бұдундар

Тексерілді: Байзакова А