Урок на тему: "MS EXCELda matematik amallar va funksiyalarni qo’llash"

Uchquduq tumаn 18-sonli mаktаbning informаtikа fаni o’qituvchisi RАVSHАNOVА DILАFRUZNING

OCHIQ D А RS ISHL А NM А SI

MS EXCELda matematik amallar va funksiyalarni qo’llash.

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: O`quvchilarga MS Exceldagi matematik amallar va funksiyalarhaqida tushuncha berish;

Tarbiyaviy : O`quvchilarga iqtisodiy tarbiya berish;

Rivojlantiruvchi: O`quvchilarda Excel 2010 dan foydalanish ko`nikmalarini rivojlantirish.

Tayanch va fanga oid kompetensiyalar:

TK1 - kommunikativ kompetensiya: axborot kommunikatsion texnologiyasidan foydalanishda xorijiy tildagi atamalarni mazmunini tushungan holda uni jarayonga qo‘llash;muloqotda muomala madaniyatiga amal qiladi, hamkorlikda, jamoada samarali ishlay olish.fanga oid voqea va hodisalarni idrok qiladi, tushunadi, tushuntirib bera oladi;

TK6- Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi : aniq hisob-kitoblarga asoslangan holda shaxsiy, oilaviy rejalarni tuza olish; kundalik faoliyatda turli formuladan foydalana olish.

Dars uslubi: Guruhlarda ishlash, tushunchalar tahlili, suhbat, “Savol-javob” metodi, “Rasmli boshqotirma” , “Lotatron” va “Jozibali raqamlar” o‘yinlari,

Dars shakli: savol-javob, aqliy hujum.

Dars turi: Bilim va ko’nikmalarni nazorat qiluvchi va mustahkamlovchi

Darsda qo`llaniladigan metodlar: Muzyorar,aqliy hujum,savol-javob,bahs-munozara

Dars jihozi : Elektron resurslar, kompyuter, darslik, plakatlar, tarqatma materiallar.

Darsning borishi:

№

Dars bosqichlari

1

Vaqti

Tashkiliy qism

2

2 minut

O`tilgan mavzularni takrorlash va baholash

3

4

15 minut

Yangi mavzuning mazmunini yoritib berish

10 minut

Yangi mavzuni mustahkamlash, xulosalar chiqarish

5

15 minut

Uyga vazifa va topshiriqlar

3 minut

Tashkiliy qism:

1. O’quvchilar bilan s а loml а shish. 2.O’quvchilar davomadini а niql а sh. 3. Siyosiy daqiqa. 4. Uyga vazifani so'rash .

Tayanch bilimlarning faollashtirish

Uyga vazifalarini tekshirish va o’tilgan mavzuni mustahkamlash

MS EXCEL d а sturini yukl а sh

Yangi mavzuni o`rganish

Avvalgi darsda matematik amallar bajarishga, matematik formulalar yozishga va funksiyalar to’plamiga murojaat qilishga oid qisman ma’lumotlar oldingiz. Endi Excel elektron jadvali ishlashini quyidagi misollar yordamida ko‘rib chiqamiz.

1–MISOL.

KARRA JADVALINI HOSIL QILING (46-RASM)

QUYIDAGI KETMA-KETLIKDAGI ISHLARNI BAJARAMIZ:

• B2:H2 blokidagi katakchalarni piktogrammasi yordamida birlashtiramiz va “Nechalik jadval kerak?” matnini kiritamiz;
• D3 katakchaga “=”, E3 katakchaga biror sonni (masalan, 6 ni) kiritamiz;
• C4 katakchadan E3 katakchaga absolyut murojaat ni kiritamiz, ya’ni C4 katakchaga “=E3”ni yozib F4 klavishani bosamiz;
• D4 katakchaga “*” belgisini, E4 katakchaga 1 sonini, F6 katakchaga “=” belgisini kiritamiz;
• G4 katakchaga “=C4*E4” formulani kiritamiz;
• C4:G4 blokini belgilab, blokning o‘ng quyi burchagidagi ■ belgisidan sichqoncha yordamida G ustun bo‘yicha pastga tortib nusxalaymiz;
• Katakchalarni katakcha formati orqali ranglar bilan bezaymiz.
• Tekshirib ko‘rish mumkinki, E3 katakchadagi qiymatni o‘zgartirsak, G ustundagi qiymatlar karra jadvaliga mos ravishda o‘zgaradi.

• Excel elektron jadvali matematik formulalar bilan ishlash uchun keng imkoniyat ochib beradi. Shulardan biri funksiyalar to‘plamining mavjudligidir.
• Excel funksiyalar to‘plamida 400 dan ortiq funksiya bo‘lib, ular matematik, mantiqiy, statistik, matn, moliya va boshqa turlarga bo‘linadi .

Excel

• Excel elektron jadvali matematik formulalar bilan ishlash uchun keng imkoniyat ochib beradi. Shulardan biri funksiyalar to‘plamining mavjudligidir.
• Excel funksiyalar to‘plamida 400 dan ortiq funksiya bo‘lib, ular matematik, mantiqiy, statistik, matn, moliya va boshqa turlarga bo‘linadi .

Funksiyalarni formulalarda ishlatishning umumiy qoidasi quyidagilardan iborat:

• Har bir funksiya boshqa takrorlanmaydigan o‘z nomiga ega;
• Funksiyalarga murojaatda ularning nomidan keyin qavs ichida nuqtali vergul bilan ajralib turuvchi argumentlar ro‘yxati yoziladi.

Excel elektron jadvalidagi funksiyalarning ba’zilari bilan tanishtiramiz:

Matematik funksiyalar

• ABS(son) - Sonning absolyut qiymatini hisoblaydi

ABS(–274)=274; ABS(48)=48;

ABS(–1,23)=1,23; ABS(0)=0;

ЗНАК(son) - Son manfiy bo’lsa –1, 0 bo’lsa 0, musbat bo’lsa 1 qiymatga teng

ЗНАК(–7,5)= –1; ЗНАК(0)= 0; ЗНАК(2011)= 1

КОРЕНЬ(son) - Sonning kvadrat ildizini hisoblaydi

КОРЕНЬ(4)=2; КОРЕНЬ(81)=9; КОРЕНЬ(0,04)=0,2;

ОСТАТ(son; bo’luvchi)- Sonni bo‘luvchiga bo’lgandagi qoldiqni hisoblaydi

ОСТАТ(45;7)=3; ОСТАТ(15;3)=0; ОСТАТ(-191;10)=9;

Matematik funksiyalar

• СТЕПЕНЬ(son; daraja ko‘rsatkichi)-Sonni darajaga ko‘taradi

СТЕПЕНЬ(3;4)=81; СТЕПЕНЬ(2;10)=1024; СТЕПЕНЬ(‑1,7; 5)= – 14,1986

СУММ(son1; son2; …) - Katakchalar blokidagi qiymatlarning yig‘indisini hisoblaydi

СУММ(G4:G13)=330; СУММ(C4:C13; E4:E13)= 115

ЦЕЛОЕ(son) - Kichik butun songacha yaxlitlaydi

ЦЕЛОЕ(5,5)=5; ЦЕЛОЕ(–5,5)=–6

Statistik funksiyalar

МАКС( son1; son2;…) - son1, son2, … larning eng katta qiymatini aniqlaydi

МАКС(1; 2; –7)=2; МАКС(E4:E12; G13)=60

МИН( son1; son2;…) - son1, son2, … larning eng kichik qiymatini aniqlaydi

МИН(1; 2; –7)= –7; МИН(E3:E13)=1

СРЗНАЧ(son1; son2;…) - son1, son2, … larning o‘rta arifmetik qiymatini aniqlaydi

СРЗНАЧ(1; 2; 6)= 3; СРЗНАЧ(–1;–2; 6; 7; 0)= 5

СЧЁТЕСЛИ(blok; shart) -Shartni qanoatlantiruvchi blokning bo’sh bo’lmagan katakchalari sonini sanaydi

СЧЁТЕСЛИ(C1:C13;“=6”)=10; СЧЁТЕСЛИ(E1:E13;“=6”)=2

5*100)=YOLG‘ON; И(51;99/3-131)=ROST; И(C7+C8G6)=YOLG‘ON; И(C4=E3; C4=C7)=ROST ИЛИ(mantiqiy ifoda1; mantiqiy ifoda2; …) Agar mantiqiy ifodalarning birortasining qiymati ROST bo‘lsa, (YOKI ning) funksiyaning qiymati ROST, aks holda funksiyaning qiymati YOLG‘ON ИЛИ(SIN(500)5)=YOLG‘ON; ИЛИ(0,5=1/2; -131)=ROST; ИЛИ(C5=5; E13=11)= YOLG‘ON; ИЛИ(C5=5; E12

Mantiqiy funksiyalar

• И(mantiqiy ifoda1; mantiqiy ifoda2; …) - Agar mantiqiy ifodalarning barchasining qiymati ROST bo‘lsa, (VA ning) funksiyaning qiymati ROST, aks holda funksiyaning qiymati YOLG‘ON

И(5005*100)=YOLG‘ON; И(51;99/3-131)=ROST;

И(C7+C8G6)=YOLG‘ON; И(C4=E3; C4=C7)=ROST

ИЛИ(mantiqiy ifoda1; mantiqiy ifoda2; …)

Agar mantiqiy ifodalarning birortasining qiymati ROST bo‘lsa, (YOKI ning) funksiyaning qiymati ROST, aks holda funksiyaning qiymati YOLG‘ON

ИЛИ(SIN(500)5)=YOLG‘ON; ИЛИ(0,5=1/2; -131)=ROST;

ИЛИ(C5=5; E13=11)= YOLG‘ON; ИЛИ(C5=5;

E12

50; 1963; 1)=1963; ЕСЛИ(5*5=24; 0; 9+12)=21; ЕСЛИ(E12G10;G10–12;“BOBUR”)=BOBUR" width="640"

Mantiqiy funksiyalar

• ЕСЛИ(mantiqiy ifoda; ifoda1; ifoda2) - (AGAR) funksiyasi qiymati mantiqiy ifoda qiymati ROST bo‘lsa ifoda1ga, yolg‘on bo‘lsa ifoda2 ga teng bo‘ladi

ЕСЛИ(700/7-150; 1963; 1)=1963;

ЕСЛИ(5*5=24; 0; 9+12)=21;

ЕСЛИ(E12G10;G10–12;“BOBUR”)=BOBUR

Matnli funksiyalar

• ДЛСТР(matn) - Matndagi belgilar sonini aniqlaydi

ДЛСТР(“men”)=3, ДЛСТР(3,1415)=6

ЗАМЕНИТЬ(eski matn; qaysi o‘rindan; nechtasi o‘rniga; yangi matn) - Eski matnni belgilarini ko’rsatilgan joydan boshlab berilgan sondagi belgilarni yangisiga almashtiradi

ЗАМЕНИТЬ(“Men”;3;1;“hr”)=“Mehr”;

ЗАМЕНИТЬ(“Men”;2;2;“uz”)=“Muz”;

ЗАМЕНИТЬ(B4;3;2;”tin”)= “Oltin”

Matnli funksiyalar

• ЗНАЧЕН(matn) - Matn ko’rinishidagi sonni songa o‘tkazadi

ЗНАЧЕН(“1024,25”)=1024,25; ЗНАЧЕН(“-5,04”)

ЛЕВСИМВ(matn; belgi soni) - Matnning chap tomonidagi berilgan sondagi belgilarni ajratib oladi

ЛЕВСИМВ(– 45765; 1)= “–”;

ЛЕВСИМВ(“Gulnoza”; 3)= “Gul”;

ЛЕВСИМВ(B8; 3)=”Bod”

Matnli funksiyalar

СЦЕПИТЬ(matn1; matn2; …) - Bir nechta matnni bitta matnga o’tkazadi

СЦЕПИТЬ(14; “-fevral”)=“14-fevral”;

СЦЕПИТЬ( “Bob”; “ur”)=“Bobur”

ПСТР(matn; boshlang’ich o’rin; belgilar soni) - Matndan boshlang’ich o’rindan boshlab berilgan sondagi belgilarni ajratib oladi

ПСТР(“Matonat”; 4; 3)=”ona”; ПСТР(“Zahiriddin”; 2; 4)=”ahir”; ПСТР(“Sheriyat”; 3; 2)=”er”

”

2–misol . x ning –5 qiymatida funksiyani hisoblang.

Bu vazifani ikki usulda bajarish mumkin. 1–usul.

2-usul

Shuni ta’kidlash lozimki, Excel funksiyalarini qo‘llash uchun ularning xususiyatlari haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lish lozim .

• ABS(son) - Sonning absolyut qiymatini hisoblaydi

ABS(–274)=274; ABS(48)=48;

ABS(–1,23)=1,23; ABS(0)=0;

ЗНАК(son) - Son manfiy bo’lsa –1, 0 bo’lsa 0, musbat bo’lsa 1 qiymatga teng

ЗНАК(–7,5)= –1; ЗНАК(0)= 0; ЗНАК(2011)= 1

КОРЕНЬ(son) - Sonning kvadrat ildizini hisoblaydi

КОРЕНЬ(4)=2; КОРЕНЬ(81)=9; КОРЕНЬ(0,04)=0,2;

ОСТАТ(son; bo’luvchi)- Sonni bo‘luvchiga bo’lgandagi qoldiqni hisoblaydi

ОСТАТ(45;7)=3; ОСТАТ(15;3)=0; ОСТАТ(-191;10)=9;

Mustahkamlsh

• Excel elektron jadvalida nusxalash imkoniyatlarini amalda ko’rsatib bering.
• Excel elektron jadvalidagi qanday turdagi funksiyalarni bilasiz?
• Funksiyalar argumentlari qanday qiymatlarni qabul qilishi mumkin?
• Excel elektron jadvalida matematik funksiyalarni ishlashiga misol keltiring.
• Excel elektron jadvalidagi mantiqiy funksiyalarni ishlashiga misol keltiring.
• Excel elektron jadvalidagi statistik funksiyalarni ishlashiga misol keltiring.
• Excel elektron jadvalidagi matn funksiyalarini ishlashiga misol keltiring.

5, 15/2-43)=’yolg`on’, ИЛИ(99-27*3=5; 78/2-39=-1)=’rost’ funksiyalar natijasini aniqlang. 4. ЗАМЕНИТЬ(“Yasha”; 5; 1; “na”) va ЛЕВСИМВ (“Vatanparvar”; 5) funksiyalari natijasini bitta matnga birlashtib uzunligini aniqlang ДЛСТР(ЦЕПИТЬ(ЗАМЕНИТЬ(“Yasha”; 5; 1; “na”); ЛЕВСИМВ (“Vatanparvar”; 5)))=11 5. ЗАМЕНИТЬ(“Maqsud ”; 5; 1; “a”), ПРАВСИМВ(“Barkamol”; 5) va ЛЕВСИМВ(“ topishmoq”; 7) funksiyalari natijasini bitta matnga birlashtiring. 6. ЦЕПИТЬ(ЗАМЕНИТЬ(“Maqsud ”; 5; 1; “a”), ПРАВСИМВ(“Barkamol”; 5) va ЛЕВСИМВ(“ topishmoq”; 7)) = «Maqsаd kamol topish»" width="640"

Mashqlar

1. y=4x+20 funksiyasining qiymatlarini x ning -20; 0; 4; 8; 9 qiymatlarida hisoblang.

2. Hajmi 8 m 3 bo’lgan jism suvga botirilganda unga ta’sir etuvchi ko’taruvchi kuch qiymatini toping (yo’llanma: F A = ρ · V · g – Arximed kuchi, g =9,81N/kg).

3. И(35, 15/2-43)=’yolg`on’, ИЛИ(99-27*3=5; 78/2-39=-1)=’rost’ funksiyalar natijasini aniqlang.

4. ЗАМЕНИТЬ(“Yasha”; 5; 1; “na”) va ЛЕВСИМВ (“Vatanparvar”; 5) funksiyalari natijasini bitta matnga birlashtib uzunligini aniqlang

ДЛСТР(ЦЕПИТЬ(ЗАМЕНИТЬ(“Yasha”; 5; 1; “na”); ЛЕВСИМВ (“Vatanparvar”; 5)))=11

5. ЗАМЕНИТЬ(“Maqsud ”; 5; 1; “a”), ПРАВСИМВ(“Barkamol”; 5) va ЛЕВСИМВ(“ topishmoq”; 7) funksiyalari natijasini bitta matnga birlashtiring.

6. ЦЕПИТЬ(ЗАМЕНИТЬ(“Maqsud ”; 5; 1; “a”), ПРАВСИМВ(“Barkamol”; 5) va ЛЕВСИМВ(“ topishmoq”; 7)) = «Maqsаd kamol topish»

• O’quvchilаr rаg’bаtlаntirilаdi.

• Uyga vazifa.

2-mashq