Модель – б?л глобус ж?не ?лем картасы, жерді? тартылыс к?шіні? формуласы, к?рме стендіндегі зымыранны? макеті, мектептегі биология кабинетіндегі к?рнекі ??ралдар, ?йгілі суреттерді? к?шірмесі. На?ты нысандарды (т?пн?с?а) зерттеу ма?сатында адамны? ?олымен жасал?ан нысанды – модель деп атаймыз.
Модель – на?ты нысанды, ??былысты немесе ?дерісті ?арапайым етіп т?сіндіреді.
Модельдеу – нысандарды, ?дерістерді ж?не ??былыстарды зерттеу ма?сатында оларды? моделін (макетін) ??ру.
?рбір адамны? к?нделікті іс-?рекетінде белгілі бір м?селені шешу немесе кез келген ж?мыс орындалмас б?рын оны? санасында алдын ала оны? орындалу моделі жасалады. Мысалы, жолдан ?ту ?з ойымызша жолдан ?алай ?ту, ?андай жолмен бару сия?ты іс-?рекеттер тізбегіні? моделі жасалады.
Кез келген ж?мысты бастамас б?рын берілгені мен со??ы н?тиже ж?не орындалатын іс-?рекет кезе?дерін ай?ындап алу ?ажет.
Модельдеу – кезінде бастап?ы зерттелетін объект – т?пн?с?асы болады.
Модельдеуді? со??ы кезе?і шешім ?абылдау. Модельдеу ар?ылы зерттелген модельді? жа?а объектісі, бар объектіні жа?сарту?а немесе ?осымша а?парат алу?а болады.
Модельдеу кезе?дері
Бірінші кезе?де ?арастырып отыр?ан есепті т?сінікті тілмен сипаттау ма?ызды. Кез келген есепті (м?селені) екі топ?а б?луге болады.
Нысанны? іс-?рекеттен кейін ?андай ?згеріске ?шырайтынын аны?тау керек.
Кері есеп: ?ойыл?ан шарттарды ?ана?аттандыру ?шін нысан?а ?арай ?сер ету керек, я?ни «ол ?шін не істеу керек»
Мысалы:
Банк б?лімшесіндегі тек бір менеджерге са?ат сайын 5 адам ?осылып отырса;
Банк б?лімшесіне келген барлы? келушілерге ?ызмет етіп ?лгеру ?шін не істеу керек?
Зерттеу ма?саты ретінде мыналарды:
?орша?ан ортаны танып - білу;
Берілген ?асиет бойынша нысанды ??ру;
?серді? нысан?а тигізер салдары;
??былыстарды, ?дерістерді ж?не нысандарды тиімді бас?ару.
VІ. Саба?ты бекіту: С?йкестендіру кестесі
Модель
Объект
?асиеті
Модельдеу
ма?саты
Берілу
т?сілі
Тік т?ртб?рышты? ауданын есептеу: ені мен ?зынды?ын к?бейту
Фигуралар-ды? ауданын есептеу
?ыс?аша жазбасы
формула
Атом
Атомны? ядросы мен электрондары
??растыру принципі
Масштабы бойынша ?лкейту, к?рнекілік
сурет
Адамны? секіру кезіндегі ?оз?алысы
Денені? ?оз?алыс кезіндегі жа?дайы
Компьютер –
лік ойындар
Бейне-
ролик
Глобус
Жер ?аламшары
Объектілерді? пішіні мен орналасуы
Геогафияны о?ытуда?ы демонстрация
макет
Компьютердегі т?жірибелік ж?мыс. Постер ?ор?ау
А де?гейі
Графикалы? редактор ??ралдарыны? к?мегімен сынып б?лмесіні? моделін ?сыны?дар.
В де?гейі
Саба??а кешігу барысында?ы жазылатын т?сініктемені? с?здік моделін ??ры?дар. Оны м?тіндік редакторда р?сімде?дер. ?алай ойлайсы?дар, с?здік модель ??ру барысында ?андай ма?саттар ?ойыл?ан?
Модель – бұл глобус және әлем картасы, жердің тартылыс күшінің формуласы, көрме стендіндегі зымыранның макеті, мектептегі биология кабинетіндегі көрнекі құралдар, әйгілі суреттердің көшірмесі. Нақты нысандарды (түпнұсқа) зерттеу мақсатында адамның қолымен жасалған нысанды – модель деп атаймыз. Модель – нақты нысанды, құбылысты немесе үдерісті қарапайым етіп түсіндіреді. Модельдеу – нысандарды, үдерістерді және құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың моделін (макетін) құру.
Әрбір адамның күнделікті іс-әрекетінде белгілі бір мәселені шешу немесе кез келген жұмыс орындалмас бұрын оның санасында алдын ала оның орындалу моделі жасалады. Мысалы, жолдан өту өз ойымызша жолдан қалай өту, қандай жолмен бару сияқты іс-әрекеттер тізбегінің моделі жасалады.
Кез келген жұмысты бастамас бұрын берілгені мен соңғы нәтиже және орындалатын іс-әрекет кезеңдерін айқындап алу қажет.
Модельдеу – кезінде бастапқы зерттелетін объект – түпнұсқасы болады.
Модельдеудің соңғы кезеңі шешім қабылдау. Модельдеу арқылы зерттелген модельдің жаңа объектісі, бар объектіні жақсартуға немесе қосымша ақпарат алуға болады.
Модельдеу кезеңдері
Бірінші кезеңде қарастырып отырған есепті түсінікті тілмен сипаттау маңызды. Кез келген есепті (мәселені) екі топқа бөлуге болады.
Нысанның іс-әрекеттен кейін қандай өзгеріске ұшырайтынын анықтау керек.
Кері есеп: Қойылған шарттарды қанағаттандыру үшін нысанға қарай әсер ету керек, яғни «ол үшін не істеу керек»
Мысалы:
Банк бөлімшесіндегі тек бір менеджерге сағат сайын 5 адам қосылып отырса;
Банк бөлімшесіне келген барлық келушілерге қызмет етіп үлгеру үшін не істеу керек? Зерттеу мақсаты ретінде мыналарды: Қоршаған ортаны танып - білу; Берілген қасиет бойынша нысанды құру; Әсердің нысанға тигізер салдары; Құбылыстарды, үдерістерді және нысандарды тиімді басқару.
VІ. Сабақты бекіту: Сәйкестендіру кестесі
Модель
Объект
Қасиеті
Модельдеу
мақсаты
Берілу
тәсілі
Тік төртбұрыштың ауданын есептеу: ені мен ұзындығын көбейту
Фигуралар-дың ауданын есептеу
Қысқаша жазбасы
формула
Атом
Атомның ядросы мен электрондары
Құрастыру принципі
Масштабы бойынша үлкейту, көрнекілік
сурет
Адамның секіру кезіндегі қозғалысы
Дененің қозғалыс кезіндегі жағдайы
Компьютер –
лік ойындар
Бейне-
ролик
Глобус
Жер ғаламшары
Объектілердің пішіні мен орналасуы
Геогафияны оқытудағы демонстрация
макет
Компьютердегі тәжірибелік жұмыс. Постер қорғау
А деңгейі
Графикалық редактор құралдарының көмегімен сынып бөлмесінің моделін ұсыныңдар.
В деңгейі
Сабаққа кешігу барысындағы жазылатын түсініктеменің сөздік моделін құрыңдар. Оны мәтіндік редакторда рәсімдеңдер. Қалай ойлайсыңдар, сөздік модель құру барысында қандай мақсаттар қойылған?
С деңгейі
Мәтіндік редакторда мектеп ауласының ауданын есептейтін математикалық модельді рәсімдеңдер. «Математикалық модельге» өздерің анықтама беріңдер.
VІІ. Сабақты қорытындылау
Кері байланыс: Бүгінгі сабақта нені білдік, нені білгіміз келеді, сабақтан алған әсеріміз?
