Ta’limda innavatsion texnologiyalarning o’rni

TA’LIMDA INNAVATSION TEXNOLOGIYALARNING O’RNI

Tolibov Tursunali Tolibovich           G`ijduvon maishiy xizmat  kasb-hunar kolleji

Yurtimiz ta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini innovatsiyalar asosida tashkil etish va  boshqarishni  davr  taqozo  etmoqda.  Ta’lim  muassasini  ilmiy-metodik  boshqarishda innovatsion  ta’limda  katta  ehtiyoj  sezilmoqda.  Innovatsion  (inglizcha  ”inno”  yangi, ”vasion”  kiritish,  tatbiq  etish)  va  noananaviy  ta’lim  usullari  an’anaviy  usulda boshqarilayotgan  ta’lim  tizimiga  nisbatan  pedagogic  jarayonlar  amaliyotida  o’zining ijobiy natijasini bermoqda.Sababi an’anaviy usullarda boshqarilayotgan ta’lim  jarayonida o’quvchilar  dars  davomida  passiv  ishtirok  etadilar.Ular  o’qituvchining  ma’ruzasini tinglab,qabul  qiluvchi  informator  sifatida  namoyon  bo’ladilar.  Innovatsion  va noan’anaviy ta’limda esa,barcha o’quvchilar faol ishtirok etadilar.Innovatsion pedagogik ta’lim yo’nalishlari quyidagilardan iborat: 1) “Klaster” usuli-bu o’yinning natijasi asosida to’plangan fikrlarni sinf taxtasida klaster usulida aks ettirish bilan izohlanadi. Fikrlarning “Klaster”-tarmoqlar  shaklida  tasvirlanishi  pedagogic  strategiya  bo’lib,  u  o’quvchilarni muayyan  mavzuga  taalluqli  tushuncha  yoki  aniq  fikrni  erkin  va  ochiq  ravishda  ketmaketlik  bilan  uzviy  bog’langan  holda  tarmoqlashga  o’rgatadi .Bu  metod  biror  mavzuni chuqur  o’rganishdan  avval  o’quvchilarning  fikrlash  faoliyatini  jadallashtirish  hamda kengaytirish  uchun  xizmat  qiladi.  2)  “Tarozi”  usuli  munozarali,  murakkab  mazmunli mavzularni  o’raganishda  qo’l  keladi.  U  tanqidiy  tafakkur,  mantiq,  fikran  tajribalarni rivojlantirishga  yo’naltirilgan.  Bu  usul  dalillash  qobilyatini  rivojlantirish,  o’z  dalillarini yoma  va  og’izaki  shaklda  ishonchli  va  lo’nda  ifodalashni  shakillantiradi,  o’z  nuqta’i nazarini  himoya  qiladi,  munozara  madaniyatiga  o’rgatadi.  Bu  texnalogiya  o’quv madaniyatini  o’rganishning  turli  bosqichlarida  qo’llanilishi  mumkin.  Bu  texnalogiya kichik  guruhlarni  va  jamoalar  o’rtasida  amaliyotga  tadbiq  etilishi  mumkin.  Ammo  u o‘tilgan  materiallar  bo‘yicha  xulosa  qilish  bosqichida  yuqori  samara  va  natija  beradi, chunki o‘qiyotganlarning yuqori darajada xabardorliklarini  va o‘rganilgan materiallardan erkin foydlanishni nazarda tutadi.  Bu texnologiya kichik guruhlarda va jamoalar orasida tadbiq  etilishi  mumkin.  3)  “Aralash  so’zlar”  o’yini  o’quvchilarda  fikriy  bog’liqlik,mantiq,  xotiraning  rivojlanishiga  imkoniyat  yaratadi.  Mazkur  ta’lim  texnalogiyasi o’quvchilarning  maqsadiga  mustaqil  ravishda  bilimning  sifati  va  saviyasini  xolis baholash,  o’rganilayotgan  mavzu  haqida  tushuncha  va  tasavvurlarini  aniqlash  imkonini beradi. 4)  “Fikrlash hujumi’’ usuli bevosita jamoa bo`lib ishlashda juda qulay.  Bu usulning maqsadi  mumkin  qadar  katta  miqdordagi  g`oyalarni  yig`ish,  talabalarni  ayni  bir  xil fikrlash  inersiyasidan  xoli  qilish,  ijodiy  vazifalarni  yechish  jarayonida  dastlab  paydo bo`lgan fikrlarni yengishdir. Bu usulning asosiy tamoyili va qoidasi bahs ishtirokchilari ishlab  chiqqan  g`oyalar  tanqidini  mutloq  taqiqlash,  har  qanday  luqma  va  hazil mutoyibani  rag`batlantirish  sanaladi.Bu  usuldan  foydalanishning  muvaffaqiyati  ko`p jihatdan o`qituvchining mahoratiga bog`liq. “Fikrlash hujumi” ishtirokchilari 15 kishidan oshmasligi lozim. Mashg`ulotning davomiyligi 1soat miqdorida bo`lishi me’yor sanaladi. O`quvchi berilgan savolga tez, aniq va to`g`ri javob berishi shart. 5)  Guruhlarda  ishlash-bu  o’quv  topshirigini  hamkorlikda  bajarish  uchun etilgan.O’quv jarayonida kichik guruhlarda ishlashda (2 tadan-8 tagacha ishtirokchi) faol rol o’ynaydigan ishtirokchilarga qaratilgan ta’limni tashkil etish shaklidir.Bunda asosiysi topshiriq –natija emas,balki guruh ichidagi hamkorlik.Axborot texnologiyalari ta’lim jarayonida muhim o`rin tutib,quyidagi vazifalarni hal etishga yordam beradi;-har  bir  odamga  xos  noyob  fazilatlardan  iborat  individual  qobilyatlarni o`qitilayotgan  o`quv  chi  va  talabalarda  ochish,saqlash  va  rivojlantirish,  ularda  bilish qobiyatlarini,o`zini-o`zi kamolotga yetkazishga intilishni shakllantirish;-voqea  va  hodisalarni  kompleks  o`rganish,texnika,ijtimoiy,  gumanitar  fanlar  va san’at orasidagi o`zaro bog`liqlikni chambarchasligini ta’minlash; -o`quv-tarbiya  jarayonlarining  mazmun,  shakl  va  metodlarini  doimiy  dinamik yangilash; Hozirgi  vaqtda  o`qitish  va  tarbiyalashning  yangi  texnologiyalariga  sifat  jihatdan tez  o`tish  uchun  obyektiv  asos  yuzaga  keldi,chunki  iqtisodiy  va  ijtimoiy  hayotdagi innobatsion jarayonlar o`z-o`zidan ta’limda ham tubdan o`zgartirishlarni taqazo etmoqda.Hech  bir  o`qituvchi  ertami-kechmi  bu  jarayonga  qo`shilmasdan  chetda  qolishi  mumkin emas. O`qituvchining an’anaviy ish usullari, ta’lim, fan va ishlab chiqarish integrasiyasi, o`qitishni  kompyuterlashtirish  sifatlarini  o`zlashtirish  zaruryati  bularni  ilmiy-metodik asoslash ehtiyojini tug`lishida obyektiv omil bo`lib qolmoqda. Jamiyat  hayotining  jadal  tarzda  rivojlanishi,  taraqqiyot  ehtiyojlari  va imkoniyatlarining  kengayishi,  turli-tuman  axbarotlar  oqimini  tezlashishini  hisobga olib,zamonaviy  ta’limning  yangi  shakl,  vosita  va  usullaridan  foydalanish  mexanizmini yaratishni  o`z  zimmasiga  olmog`i  lozim.  Bugungi  kunda  turli  tipdagi  ta’lim muassasalarida  amalga  oshirilayotgan  ta’limning  o`rni  va  darajasini  aniqlashga yo`naltirilgan  tadqiqotlarga  o`qitish  vositalarining  imkoniyatlaridan  keng  foydalanishni taqazo  etadi.  Bu  borada  ilmiy  tushunchalarni  o`zlashtirishda  ayniqsa,  tahlil,  sintez, qo`llash,  baholash  kabijarayonlaryordam  beradi.  Kasbiy  ta’lim  bilan  bog`liq  fanlarni mustaqil o`zlashtirishda tahlil va sintez muhim o`rin egallaydi.Kasb-hunar  kollejlarini  tugatgan  talabalarning  asosiy  qismi  ishlab  chiqarish sohasiga  boradi.  Shu  munosabat  bilan  ular  mehnat  tarbiyasini  olgan  bo‘lishlari  zarur. Mehnat tarbiyasi masalasini hal etishda fizika o‘qituvchisi ham ma’lum darajada ishtirok etadi.  Mehnat  tarbiyasining  maqsadi  yoshlarni  hamkasblarga,  mehnat  jamoalarga muhabbat  va  hurmat  ruhida  tarbiyalash,  jamiyat  uchun  zarur  va  foydali  ishlarni bajarishga  tayyorlash,  mehnat  natijasiga  javobgarlik  hissini,  jamoa  qiziqishini  o‘zining qiziqishlaridan  ustun  qo‘yishga,  mehnatga  ijodiy  munosabatda  bo‘lish  hislariga erishishga yoshligidan tayyorlab borishdan iborat. Agar- o‘qitish ishlab chiqarish mehnati bilan qo‘shib olib borilsa, yaxshi samara beradi.