П?н аты: Информатика к?ні: 12.02.2015ж.
Класы: 9 Б
Саба?ты? та?ырыбы : Символды? жолдармен ж?мыс істеуге арнал?ан функциялар
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік : О?ушыларды символды? шаиалариен орындалатын амал т?рлерін пайдалана отырып,есептер шы?ару?а,прогрмма ??ру?а да?дыландыру.
Дамытушылы?: Символды? м?ліметтерді Паскаль тілінде программалау ар?ылы ??деу т?сілдерін ж?зеге асырып, о?ушыларды? логикалы? ?рістерін дамыту
Т?рбиелік: О?ушыларды ??ыптылы??а,жина?тылы??а, ?зін-?зі компьютерді? алдында?стай білу, т?рбиелеу
Саба?ты? т?рі : аралас
Саба?ты? барысы:
1. ?йымдастыру
2. ?ткен саба?ты ?айталау
3. Компьютермен ж?мыс
4. Саба?ты бекіту
5. ?йге тапсырма
?ткен тапсырма бойынша тест с?ра?тары
1.На?ты X айнымалысын сипаттау:
А) Var x : integer; В) Var x : real:
С) Var x : array (1.n)of real; Д) Var x : array (1.n)of integer Е) X of real
2. Символды? айнымалылар Паскаль тілінде.типіне жатады?
А) integer; В)real; С)string: Д)array(1.n)of string: Е)char:
3. Егер L-б?тін,S-т?ра?ты,P- на?ты сандар болса,VAR т?йінді сипаттаймыз?
А) Var : p : integer; L: real; const S=2;
const S=2: Var L: integer; p: real:
C) const S:=2; l ; integer; p: real;
Д) label s:=2: l: integer; p: real;
E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:
4. LENGTH (S) функциясы.
А) S жолды? айнымалысыны? та?басыны? санын есептеу
В) S жолды? айнымалысын кері о?у
С) S жолды? айнымалысын ?шіру
Д) S жолды? айнымалыны? та?баларын жеке-жеке жолдар?а жазу
Е) S жолды? айнымалысын к?шіру
5. UPCASE (Символ)функциясыны? ?ызметі
А) Латынны? ?лкен ?ріптерін кіші ?ріптерге ауыстырады
В) Латынны? кіші ?ріптерін ?лкен ?ріптерге ауыстырады
С) Символдарды санау
Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу
Е) ?аза?ты? кіші ?ріптерін ?лкен ?ріптерге ауыстырады
6. Бір жол?а неше символ жазу?а болады?
А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек
Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 – ден аспауы керек
7.Символды? м?н ?р?ашан.белгісіні? ішіне алынып жазылуы керек
А) < > тырна?ша В) “ апостроф С ) ( ) тырна?ша Д) : ?ос н?кте Е ) [ ] тік жа?ша
8. Жолды? бірнеше та?басын ?шіру ?шін..функциясын ?олданамыз?
A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE
9. INSERT (S1,S2,N) процедурасыны? ?ызметі..
A) S1 жолын S2 жолыны? N орнынан бастап енгізу
В) S2 жолын S1 жолыны? N орнынан бастап енгізу
С) S1 жолын S2 жолынан кейін N ?айталап жазу
Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N ?айталап жазу
Тест жауаптары
1 в 2 с 3 в 4 А 5 в
6 в 7 в 8 е 9 А
Теория?а шолу
М?тін ?р т?рлі символдардан т?ратын жолдар тізбегінен т?рады. ?детте, м?тіндермен ж?мыс істегенде, тек символды? шамаларды пайдалану тиімсіз, ?йткені к?бінесе жеке символдарды емес, оларды? тізбегін – с?з тіркестерінен т?ратын м?тін жолдарын ??деу ?ажет болады. Символдар жолы немесе жолды? т?ра?ты деп символдарыны? саны 256-дан аспайтын апострофтар ішіне алын?ан символдар тізбегін айтады.
Тіркестік айнымалыны? типі программаны? типтерді сипаттау б?лімінде немесе тікелей айнымалыны сипаттау б?лімінде де орналаса береді. Оны? айнымалы б?лімінде сипатталуы:
Var
<айнымалы аты,.>; string [жолды? ?зынды?ы];
Мысал:
Var
Tex1 : string[29];
Atj : string[40];
Atau : string[200];
A : string;
Егер жолды? ?зынды?ы (символ саны) сипаттау кезінде к?рсетілмесе (А айнымалысы), онда оны? ?зынды?ы 256 символ деп ?абылданады.
Тіркестік ?рнектерде біріктіру ж?не салыстыру амалдары пайдаланады. Біріктіру немесе конкатенация амалы, ол ?арапайым «+» белгісімен белгіленеді. Б?л амал бірнеше символдардан немесе с?з тіркесінен жа?а м?тін жолын ??ру ?шін пайдаланылады. Мысалы:
‘Ауыл’ + ‘шаруашылы?ы’ = ‘Ауыл шаруашылы?ы’
S1:=’Ас’; S2:=’тана’; S3:= S1+S2;
Н?тижесі: S3:=’Астана’;
Салыстыру амалдары, олар: +, <>, >, >=, <, <= белгілерімен белгіленеді. С?з тіркестерін салыстыру оларды? символдарыны? кодтарын солдан о??а ?арай біртіндеп бір-бірімен салыстыру ар?ылы ж?зеге асырылады. Егер тіркесті? ал?аш?ы символдары бірдей болса, онда ?ай жолды? символы к?п болатын болса, сол ?лкен деп есептеледі. Егер ?рнекте біріктіру мен салыстыру амалдары болса, е? алдымен біріктіру амалы, содан со? салыстыру амалы орындалады. С?з тіркесіні? салыстыру амалыны? н?тижесі логикалы? шама болады. Мысалдар:
?рнек н?тиже
‘MS-DOS’ < ‘MS-Dos’ true
‘program’ < ‘PROGRAM’ true
‘SAM’ = ‘SAM’ true
‘SAM’ > ‘SAM’ true
‘BBB’ < ‘BB’ false
‘TAM1’ > ‘TAM2’ false
‘100’ < ‘110’ true
М?тін ?зынды?ын аны?тайтын операциясы – LENGTH (x).
Length (‘ABCD’) = 4. Length (‘a f 5 1’) = 7.
Copy (St, Poz,N) – St с?з тіркесіні? Poz н?мірлік символынан бастап ?атар т?р?ан N символ к?шіріліп алынады. St – тіркестік айнымалы, Poz, N – б?тін сандар. Егер с?з тіркесі ?зынды?ынан N арты? болса, н?тиже бос символ болады.
Concat(s1, s2,…,sn) – жа?ша ішіндегі тіркестік айнымалылар м?ндерін орналас?ан орындары бойынша біріктіреді.
Upcase(ch) – латын алфавитіні? кіші ?ріптерін с?йкесінше бас ?ріптерге ауыстырады.
Delete(S,Poz,N) – S с?з тіркесі символдарыны? Poz н?мірінен бастап, N символды ?шіреді де н?тижені ?айта S м?ні ретінде жазады, м?нда Poz<255.
Insert(S1,S2,Poz) – S1 с?з тіркесін S2 тіркесіні? Poz н?мірінен бастап кірістіріп орналастырады да, н?тижені S2 м?ні ретінде жазады.
Str(I,S) – I санын сиволдар тіркесіне ауыстырады да, н?тижені S м?ні ретінде жазады. I атауынан кейін шы?ару пішімін ( I:2) к?рсетуге болады.
Val(S,I,god) – S с?з тіркесі ретінде берілген санды? м?нді б?тін немесе на?ты сан?а ауыстырады да, н?тижені I айнымалысыны? м?ні ретінде жазады. God – б?тін типтегі айнымалы, егер т?рлендіру кезінде ?ате болмаса, сod = 0 – н?тиже д?рыс, ал cod <> 0 болса, онда н?тиже ?ате, оны? м?ні ал?аш?ы ?ате кеткен орын н?мірін к?рсететін сан?а те? болады да, м?ндайда I – ді? м?ні аны?талма?ан болып саналады.
Мысал: «Студент» с?зі берілген. Стандартты тіркестік процедуралар мен функцияларды пайдаланып, т?мендегі тапсырмаларды орындау керек:
1) с?зді? ?зынды?ын табу;
2) с?зге «пін» жал?ауын жал?ау;
3) с?зден «ден» ?зіндісін кесіп алу;
4) с?зден «ент» ?зіндісін алып тастау;
5) с?з алдына «Мен» т?ра?тысын кіргізу;
6) с?з ішіндегі «е» ?рпіні? орналасу н?мірін табу:
Компьютермен ж?мыс
Есеп № 1
program student;
var
a1: string [7]; a2: string [3];
a3: string [10]; a4: char;
b1,b6:integer; b2: string [10];
b3: string [3]; b4: string [4];
b5: string [11];
begin
writeln;
a1:=’студент’; a2:=’пін’;
a3:=’Мен’; a4:=’е’;
b1:=length(a1); {?зынды?ын аны?тау b1=7}
b2:=concat(a1,a2); { a1 ж?не a2 –ні ?осу}
b3:=copy(a1,4,3); {а1 тіркесіні? 4-ші позицисынан 3 символды б?ліп алу}
b4:=copy(a1,5,3); { а1 тіркесіні? 5-ші позицисынан 3 символды б?ліп алу }
b5:=concat(a3,a1); { a3 ж?не a1 –діі ?осу }
b6:=pos(a4,a1); {5}
write(‘с?з ?зынды?ы:’,b1,’’:2,b2,’’:2,b3,’’:2,b4);
writeln(b5,’’:2, b6);
end.
Есеп № 2
Кіші латын ?ріпімен енгізілген жолды, ?лкен латын ?ріптеріне ауыстыру программасын ??ры?ыз.
Program austir:
Var s:string:
k:byte:
begin
readln(s):
for k:=l to length (s) do
s[K]: =Upcase (s[k]);
writeln(s):
end.
?йге тапсырма: 4.2, 4,3 та?ырыптарын о?у. 121 беттегі 1-2 жатты?у.