Паскал-программалау тілі

Паскаль - программалау тiлi. 
Паскаль тiлiн 1968 - 1971 жылдары швейцариялык. ғалым Никлаус Вирт оқып - үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Бұл тілдің стандарты кейiнiрек бекiтiлдi, ол сол кездері кең таралған АЛГОЛ, ФОРТРАН, БЕЙСИК тiлдерiне қарағанда жетiлдiрiлген, жұмыс iстeyгe ыңғайлы тiл болды. Паскаль тiлi өзінің қарапайымдылығының және тиiмдiлiгiнің арқасында дүние жүзіне тез таралды. Қазiргi кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде жұмыс iстей алады. Паскаль тiлiнде жазылған программаның дұрыстығын компьютерде тексеру және жiберiлген қатенi тузету оңы
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тiлiне аударылады), объектiк программаға түрлендіріледі де содан кейiн ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде программаның екі нұсқacы болады, оның бiрiншiсi - алгоритмдiк тiлдегi алғашқы түпнұсқасы, ал екiншiсi - объектiк кодтағы жазылған программа. Есеп нәтижесін машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны түзету қажет болғанда, оның алгоритмдiк тiлде жазылған алғашқы нұcқacы өңделеді. 
Қазiргi кезде Паскаль кез келген күрделі есептерді шығара алатын, кең таралған стандартты оқу тіліне айналды.  Паскаль - программалау тiлi. 
Паскаль тiлiн 1968 - 1971 жылдары
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу
Қазiргi кезде Паскаль кез келген күрделі
3.2 Паскаль тілінің негізі элементтері. 
Программалар белгілі бір мәселені, есепті шешуге
Паскаль тілінде программа жеке - жеке
Паскаль тілінде программа үш бөліктен тұрады:
Кез келген программаның алғашқы жолы PROGRAM
Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар
Program BASTAU; 
Сипаттау бөлімі; 
begin 
Операторлар бөлімі 
end 
Операторлар бөлімінде командалар ретімен орналасады. Олардың
Деректер - сан мәндері мен мәтін
Дерек енгізу - бастапқы деректерді пернетақтадан,
Операциялар немесе амалдар - берілген және
Шартты түрде атқарушы белгілі бір көрсетілген
Цикл - белгілі бір шарттар орындалған
Көмекші программа - алдын ала қандай
Түсініктеме - программа жолдары соңында немесе
3.4 Мәлімет типтері. 
Программада пайдаланылатын мәліметтердің немесе шамалардың мәндері
Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың
Мәліметтердің әр типі тек өзіне ғана
Паскаль тілінде пайдаланылатын барлық типтер скалярлық
• Бүтін - INTEGER; 
• Нақты - REAL; 
• Логикалық - BOOLEAN; 
• Тіркестік - (STRING); 
• Мәтіндік (ТЕХТ) тәрізді типтер жатады. 
Құрылымдық типтері жиымдар - ARRAҮ, жазбалар
Бұлардан өзге типтер программаның типтері сипаттау
Ол үшін type түйінді сөзі қолданылып,
болады: 
Туре =; 
Логикалық шамалар екілік сандар жүйесіне сәйкес
Символдық шамалар апострофқа алынған бір символды
Мәліметтердің қарапайым түрлерін стандартты типтер деп
Стандартты типтер. Паскаль тілінде төмендегі
• Бүтін типтер - SHORTINT, INTEGER,
• Нақты тип - REAL, SINGLE,
• Логикалық - BOOLEAN; 
• Симводық - CНAR; 
• Ауқымды (диапозонды) тип; 
• Саналатын тип; 
3.5 Паскаль тіліндегі программа дайындау жолдары. 
3.5.1 Программа құрылымы. 
Паскаль тілінің программасы блоктардан құрылады. қандай
Мәліметтерді сипаттау бөлімінің болуы міндетті емес,
Негізгі блок - негізгі программа блогы,
Программалардың негізг объектілері болып саналатын айнымалы,
Турбо Паскаль программасының тақырыбын (атауын) жазбай
Сонымен Паскаль тіліндегі кез келген программаның
Программамен байланысатын кітапханалық модульдер атауларының 
тізімі (ол uses түйінді сөзімен басталады); 
2) Белгілерді (lаbеl) сипаттау; 
3) Тұрақтыларды (const) сипаттау; 
4) Мәліметтер типтерін (true) анықтау; 
5) Айнымалыларды (var) сипатгау; 
6) Процедураларды (procedure) сипатгау; 
7) Функцияларды (function) сипатгау; 
4. Turbo Pascal- дағы енгізу және
4.1 Сандық мәліметтерді енгізу операторы. 
Берілген мәндерді айнымалыға беру ушін меншіктеу
Паскаль тілінде мәліметтерді енгізу және шығару
Паскаль тілінде мәлімет енгізетін READ (
операторының жалпы турі (пішімі) төмендегідей: 
READ (а1, а2 ... ап); 
READLN (а1, а2, ... , ап); 
READLN; 
Мұндағы а1, а2, ..., аn -
Енгізілетін айнымалылардың мәндері integer, reаl, char
І/О error ХХ, 
мұндағы ХХ - бүтін сан түріндегі
READ операторы орындалtанда параметрлер өздеріне сәйкес
Мысал. 
var 
І: real; 
J: integer; 
К: cҺar; 
begin 
Read (І, J, К);
Программаға мынадай бастапқы мәндер енгізіледі 212.5
Алғашқы нұсқасында мәлімет енгізу дұрыс орындалады,
Егер енгізу пернетақта арқылы емес, дискіден
READ (FN, аl, а2 ... ап); 
READLN (FN, аl, а2, ... ,
READLN (FN); 
Мұндағы FN - енігізілетін мәндер жазылған
Файлдардан мәлімет енгізу мысалдары кейінірек қарастырылады. 
READ операторы кез келген сандармен, символдармен
Сонымен, параметрлердің сандық мәндері бір -
ажыратылып жазылады. Мәндерді беріп болдық дегенді
А=5, В=6.2, С=4.5 мәндер қабылдайды. Осы
Бүтін айнымалыларға бүтін, нақты айнымалыларға нақты
Айнымалы сипатталғанда нақты ретінде көрсетілсе, оған
Мысалы: 
VAR 
А, В: REAL; 
BEGIN 
READ (А, В); 
... 
END. 
түрінде беріліп А,В айнымалылары үшін 4
Сандар арасында бір немесе бірнеше бос
Мәндерді енгізгенде мән енгізілген жолдан келесі
4.2 Символдық мәліметтерді енгізу операторы. 
Символдық деректерді пернетақтадан енгізу READ (READLN)
арқылы жүргізіледі, оларды енгізудің төмендегідей ерекшеліктері
1. Бос орын таңбасы - '_'
символдық айнымалылардың мәндері (символдар) бос орынсыз
2. Бір айнымалыға бір ғана символ
программа үзіндісін қарастырайық: 
...................... 
VAR А, В, С: CHAR; 
....................... 
READ (А, В, С); 
....................... 
Бұл мысалдағы READ операторы орындаларда пернетақтадан
3. Символдық айнымалыларды енгізудің тағы бір
пернесі басылса да, оны READ операторы
VARA, В: INTEGER; 
С, D: CНAR; 
BEGIN 
WRlTELN (' А, В, С, D
READ (А, В); 
READ (С, D); 
WRlTELN (А, В, С, D); 
END. 
Бұл программа орындалу кезінде пернетақтадан мынадай
3 4 
WF 
онда А = 3, В =
READ (А, В); 
READLN; 
READ (С, D); 
Осылай жазылған уш оператор А =
READLN; 
READ (С, D); 
READ (А, В); 
Программада сандық және символдық
45 31 
KN 
онда дисплей экранында 4531К көрінеді, 
45 31 К N 
Онда дисплейден 4531KN көрінеді,
Readln операторы көмегімен пернетақтадан бір символ
var сҺ: cҺar; 
begin 
writeln ('Символ енгізіндер: '); 
writeln (сҺ,' символы енгізілді '); 
write ('Enter пернесін басыңдар'); readln 
end. 
Егер осы программаның 'Символ енгізіндер:' деген
Негізінде, перне басылғанда бірден екі код
Uses CRT; 
Var сҺ: cҺar; 
Begin 
Writeln ('Латын алфавитінің кіші әріптерін енгізіңдер
Repeat 
сҺ := Read Кеу; 
write (Up Case( сҺ)); 
until сҺ ='z", 
end. 
Төмендегі кесте басқару пернелерің немесе
сканерлеу коды берілген. 
Басылған пернелер 
Сканерлеу коды Басылған пернелер Сканерлеу коды 
Ctrl+@Ctrl+3 
SҺift+Tab 
Alt+ 1..Alt+= 
Alt+Q ..Alt+P 
Alt+A ..Alt+L 
Alt+Z ..Alt+M 
Alt+Enter 
Ноте 
Ctrl+Home 
Ctrl+PgUp 
End 
3 
15 
120..131 
16..25 
30..38 
44..50 
28 
71 
119 
132 
77 
79 
80 PgDn 
lns 
Del 
Fl ..FI0 
SҺift+F 1..SҺift+F 10 
Ctr1+Fl ..Ctrl+Fl0 
Alt+F 1..Alt+F 10 
Ctrl+PrintScreen 
PgUp 
75 
Ctrl+ 
Ctr1+End 
Ctrl+PgDn 81 
82 
83 
59..68 
84..93 
94 ..103 
О 104..113 
114 
73 
Ctrl+ 115 
116 
117 
118 
Төмендегі scan_codes программасы басылған пернелердың сканерлеу
анықтауға арналған. Ол программамен жұмыс істеу
Uses CRT; 
Var сҺ: char; 
Begin 
Writeln ('Программа символ коды мен сканерлеу
Wrіtеlп('Программа жұмысын тоқтату үшін Ctrl+Break пернелерін
repeat 
wrіtеlп('Келесі перне: '); 
сҺ: = Read Кеу; 
writeln; 
if cs #0 then 
writeln ('Символдық перне. Огd (сҺ) =
else 
begin 
write (Басқару пернесі, символ коды: #0.
сҺ : = Read Кеу; 
writeln ('Сканерлеу коды: " Огd(сҺ)); 
end·, 
until false; 
end. 
Бұл программа кейбір пернелерді басқанда, мысалы,
4. Символдық және сандық мәндерді енгізгенде,
4.3 Мәліметтерді шығару операторы. 
Паскаль тілінде нәтижені экранға шығару үшін
WRІTE (аl, а2, ... ,an); 
Мұндағы жақша ішінде жай айнымалылар немесе
WRlTE ('В мәні=', В); 
экранда 
В мәні = 1.715Е+Оl 
деген сөз тіркесі көрінеді. 
Шығарлатын мәндердің түрі айнымалылардың типі арқылы
Шығарылатын параметрлер бір-бірімен үтір арқылы ажыратылыn,
Шығару операторында жақша ішінде қағазға немесе
WRITE (b: n) немесе WRITE (b:
операторы арқылы жүзеге асырылады. Мұндағы b
«56» 
тіркесін шығарады. 
Нақты сандар ушін оның жалпы енін,
І- санға берілетін барлық орын. 
ІІ- үтірден кейін алынатын бөлшек цифрлар
Мынадай оператор берілсін делік: WRІTE (Ү:
Мұндағы 5 - нәтижеге берілген барлық
WRITE (С: п: т); 
мұндағы n - С мәнінің барлығына
WRITE (b: 8: 3,":4, с: 12:
мұндағы 4 - b мен с
Егер нақты сан үшін: WRIТЕ ('Ү
Егер операторда пішім көрсетілмесе, онда нәтuжеде
Паскаль тілінде параметрсіз шығару операторы WRITELN
Егер WRITELN (аl, а2, ...,an); операторы
WRITE операторын түсініктеме беруге қолдануға болады.
WRITE (' А, В, С мәндерін
READ (А, В, С); 
Мұндайда экранға: 
А, В, С мәндерін енігізіндер: 
түсініктеме сөзі шығады, сонан кейін үш
Мысалы, 
WRITE (' Т = ' ,
болса, онда Т-ның үш орынды мәнінен
Айталық, х= 7, ү= 15, Z=
шығарудың әр түрш тәсілдерін мына кестеде
Оператордың жазылуы Экрандағы нәтижесі 
Write (х, у); 
Write (Х'_,_' ,у); 
Write ('Х =',Х); 
Write (‘Х+Ү =’,Х+Ү); 
Write (Z,’- соңы’); 
Write (‘бітті’); 
Write (R); 7 15 
7_,_ 15 
Х=7 
Х+Ү=22 
ІІ-соңы 
бітті 
4.5008Е+02 
5. Блок схема құрылымы. 
оператор 
end 
begin 
Белгіні сипаттау 
; 
Тұрақтыны сипаттау 
Типтерді анықтау 
Айнымалыларды сипаттау 
Процедураны сипаттау 
Функцияларды сипаттау 
1 
Басы 
2 
n 
3 
I=1, n 
4 
Mas [i] 
5 
i = i 
6 
FIO, Group, Year, otsenki 
7 
Sr_bal = (vt+history+stat+math)/4 
8 
S_vt=0 
S_history=0 
S_stat=0 
S_math=0 
9 
s_vt=s_vt + mas [i].vt 
s_history=s_ history+ mas [i]. history 
s_stat=s_stat+ mas [i]. stat 
s_math=s_math+ mas [i]. math 
10 
s_vt=s_vt/n 
s_history=s_ history/n 
s_stat=s_stat/n 
s_math=s_math 
11 
i=1, n-1 
12 
j=1, n-1 
13 
Mas[j]. namemas 
[j+1]. name 
14 
a=mas[j] 
mas[j]=mas[j+1] 
mas[j+1]=a 
15 
FIO, Group, Year, otsenki Sr_bal 
16 
name, group, god, vt, history, stat,
17 
sr.bal: s_vt, s_history, s_stat, s_math 
18 
Соңы